به‌قول بیشتر پایتخت‌نشینان، تهران در فصل بهار بسیار دیدنی و جذاب است. البته این جذابیت فقط به‌دلیل وجود ساختمان‌ها، بزرگراه‌ها و فضاهای شهری مدرن نیست بلکه باید در کنار این موارد مهم که البته همگی در تهران به‌وفور وجود دارند به فضاهای سبز شهری نیز توجه داشت که در چند سال اخیر از رشد بالایی در پایتخت برخوردار بوده‌اند. برای اینکه بدانیم در چند سال اخیر فضای سبز تهران به‌عنوان یک کلانشهر درگیر با انواع آلودگی‌ها، چه وضعیتی یافته است به سراغ علی محمد مختاری، رئیس سازمان پارک‌ها و فضاهای سبز شهرداری تهران رفتیم؛ مردی که سابقه 4دهه فعالیت وی در زمینه مهندسی فضاهای سبز موجب شده تا مردی آرام و سبز باشد. در گفت‌وگو با طراح و مجری فضای سبز پارک‌ملت، به‌عنوان یکی از زیباترین بوستان‌های تهران، درباره برنامه‌های سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
این روزها در هر کوی و محله‌ای می‌توان یک فضای سبز کوچک پیدا کرد. تقریبا دیگر زمین بایری نیست که در‌اختیار شهرداری باشد و در آن نتوان گل و گیاهی دید. توجه به آمار موجود در این زمینه کاملا این نکته را تأیید می‌کند که مدیریت شهری با چه جدیتی به‌دنبال افزایش سرانه فضای سبز برای شهروندان است. قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تهران دارای 75پارک بود. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و به‌دنبال آن آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران که 8سال به‌طول انجامید حدود 63 پارک در تهران ساخته شد. اما از حدود سال65 به‌بعد روند توسعه فضاهای سبز پایتخت آغاز شد. با توجه به آمار موجود از سال65 تا امسال بیش از 1730پارک در تهران احداث شده است. البته باید به این مهم نیز توجه کرد که بیش از 700پارک از این تعداد در دوره مدیریت فعلی ساخته شده است. در یک کلام باید این نکته را بدانید که قبل از پیروزی انقلاب اسلامی مساحت فضاهای جنگل‌کاری و فضای سبز پایتخت 2937هکتار بوده است که از ابتدای انقلاب تا الان این مقدار به حدود 40هزار هکتار رسیده است.
مختاری، رئیس سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران درباره توجه مدیریت شهری به توسعه فضاهای سبز می‌گوید: یکی از کارهای خوبی که در زمان مدیریت فعلی شهرداری تهران در زمینه فضای سبز روی داده است، تملک برخی از باغات قدیمی تهران بوده است. الان تملک حدود 900هکتار از باغات کن را در دستور کار داریم که جزو سرمایه‌های تهران هستند. همچنین باغ‌های دیگری چون باغ مستوفی‌الممالک و ملک نیز تملک شده‌اند. وی خبر خوبی نیز به شهروندان داده و می‌افزاید: باغ مستوفی‌الممالک در زمان مدیریت فعلی شهرداری تهران تملک شده که طراحی آن در دست اجراست و امیدواریم که خرداد سال آینده این باغ را تحویل شهروندان تهرانی در منطقه 3 بدهیم.
کمربند سبز پایتخت
ایجاد کمربند سبز برای پایتخت از نکات مهمی است که از سال‌ها قبل مطرح بوده است. ایجاد این کمربند سبز در اطراف پایتخت ضمن اینکه از توسعه بیشتر شهر جلوگیری می‌کند موجب تلطیف هوای شهر و در نتیجه کاهش آلودگی هوا نیز می‌شود. رئیس سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران درباره اقدامات ایجاد‌شده برای این مورد می‌گوید: خوشبختانه در زمان مدیریت دکتر قالیباف در شهرداری تهران، طرح‌های زیربنایی بسیار خوبی به سرانجام رسیده است. مردم نیز اقدامات انجام شده از طرح‌های عمرانی و خدماتی گرفته تا دیگر موارد را به عینه دیده و لمس می‌کنند. یکی از این کارها نیز توسعه فضاهای سبز شهری است. وی در ادامه می‌افزاید: حمایت‌هایی که شهردار تهران از توسعه فضای سبز کرده‌اند بسیار قابل توجه بوده است. همچنین برنامه‌ریزی مدونی هم که تهیه شده ایجاب می‌کند این سازمان طبق برنامه به صورت بلند‌مدت پیش برود. ما نیز سعی کرده‌ایم در برنامه پنج‌ساله شهرداری تهران بتوانیم به چشم‌اندازهای در نظر گرفته شده برسیم.
مختاری درباره توجه به‌نظرات مردم در برنامه‌ریزی‌های لازم برای توسعه فضای سبز پایتخت نیز یادآور می‌شود: تأکیدات شهردار تهران نیز یکی از مهم‌ترین عوامل در توسعه فضاهای سبز تهران است. مردم نیز انتظارات خود را در این‌باره به مدیریت شهری اعلام کرده‌اند. پاسخ‌ها نیز نشان می‌دهد که مردم از اقدامات انجام‌شده راضی هستند اما ما به این نیز قانع نیستیم و اعتقاد داریم که کارهای زیادی همچنان باقی‌مانده که باید انجام شوند. تمام این موارد موجب می‌شود تا طرح کمربند سبز پایتخت یکی از طرح‌های مهم و ملی برای پایتخت و حتی کشور باشد.
مختاری با تشریح فعالیت‌های این سازمان می‌گوید: سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران در 2بخش درون‌شهری و برون‌شهری فعالیت می‌کند. در بخش درون‌شهری حدود 1868بوستان محله‌ای، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. در بخش برون‌شهری نیز طرح کمربند سبز پیرامون شهر تهران را در دستور کار داریم که تا‌کنون در 36هزار هکتار از این زمین‌ها به مرحله اجرا درآمده است.
فاز یک کمربند سبز پیرامون تهران انجام شده است. در فاز دوم نیز که شامل 50هزار هکتار است، در کمیسیون زیربنایی صنعت دولت تصویب شده است و قرار است در مدت 10سال، درصورت تحویل اراضی مورد نیاز از سوی سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور، در هر سال 5هزار هکتار جنگل‌کاری شود. این یک طرح ملی است که علاوه بر جلوگیری از گسترش شهر می‌تواند همانند یک فیلتر برای هوای شهر باشد و از آلودگی بیشتر جلوگیری کند. همچنین با این کار سرانه فضای سبز پایتخت نیز افزایش خواهد یافت.
آیا می‌دانید به سرانه جهانی نزدیک شده‌ایم؟
سرانه فضای سبز تهران تا همین چند سال پیش حدود 8/5 مترمربع برای هر شهروند بوده است. این مقدار در سال‌های اخیر و با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته به حدود 14مترمربع رسیده است. البته این پایان کار نیست و مدیریت شهری تهران برای دستیابی به سرانه‌های جهانی در این عرصه برنامه‌های زیادی دارد. رئیس سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران در این‌باره می‌گوید: فضای سبز درون‌شهری تا پایان امسال به ازای هر نفر 14مترمربع خواهد رسید. البته در 2دهه اخیر نیز اقدامات گسترده‌ای در راستای توسعه و کیفیت فضای سبز تهران انجام شده است. همه تلاش ما نیز بر این است که تا پایان سال91 به سرانه فضای سبز 15مترمربع برای هر شهروند دست پیدا کنیم که این مقدار حداقل سرانه استاندارد جهانی فضای سبز برای هر نفر است.یکی از نکات قابل توجه در این زمینه این است که اقلیم کشور ما خشک و تهران نیز نیمه‌خشک است. از سوی دیگر ایده‌آل سرانه فضای سبز در جهان برای هر نفر 25مترمربع است.
مختاری درباره این مورد نیز می‌افزاید: با توجه به همین امر ما بایستی بیشتر روی تملک و تجمیع بافت‌های فرسوده در برخی مناطق تمرکز و توجه کنیم تا بتوانیم سرانه فضای سبز شهری را در اماکنی که بافت فشرده و متراکم جمعیتی دارند، افزایش دهیم. وی تأکید می‌کند که الان در برخی مناطق تهران مانند منطقه22 سرانه فضای سبز بسیار بیشتر از سرانه جهانی است که دلیل این امر نیز گستردگی منطقه و جمعیت کم آن است. در برخی مناطق تهران مانند مناطق 7، 10، 11 و 17 یا برخی مناطق دیگر به‌دلیل بافت فشرده و تراکم جمعیتی بالا مشکل کمبود فضای سبز را داریم که در حال حاضر برای توسعه فضای سبز در این مناطق برنامه‌ریزی کرده‌ایم.
سبزیمان!
همانطور که می‌دانید تهران دارای اقلیمی نیمه‌خشک است. در چنین وضعیتی این سؤال مهم برای شهروندان پیش می‌آید که با توجه به اقلیم تهران از یک‌سو و توسعه فضاهای سبز تهران تا 14مترمربع برای هر نفر، چطور می‌توان 40هزار هکتار فضای سبز پایتخت را آبیاری کرد؟
رئیس سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران درباره این مورد به همشهری می‌گوید: بیش از 95درصد فضای سبز تهران در سال65 با استفاده از آب شرب آبیاری می‌شد، اما امروز بیش از 96درصد از فضای سبز تهران با استفاده از آب خام آبیاری می‌شود که از چاه‌ها، قنوات و آب‌های جاری به‌دست می‌آید.
مختاری در ادامه می‌افزاید: الان 155قنات فعال در تهران داریم که برای آبیاری از آنها استفاده می‌شود. همچنین بیش از 400چاه در دست استفاده هستند. به این مورد هم باید اشاره کنم که در زمینه استفاده از منابع آبی تلاش شده تا نهایت صرفه‌جویی را داشته باشیم.
شهروندان تهرانی نیز از روند توسعه فضاهای سبز در شهرشان راضی هستند. زمانی که شهروندی به‌همراه خانواده به پارکی می‌رود تا ساعتی از اوقات فراغت خود را در فضایی سبز و زیبا پشت سر بگذارد به‌طور حتم از فضای ایجاد شده نیز مراقبت می‌کند و حتی مواظب است تا دیگران نیز از روی سهل‌انگاری اقدام به تخریب فضاهای سبز نکنند. مختاری درباره این مورد نیز می‌گوید: الان خوشبختانه مردم نیز نسبت به فضای سبز حساس هستند و از آن مراقبت می‌کنند. یعنی اگر ببینند کسی شاخه درختی را می‌شکند واکنش نشان می‌دهند. وی یادآور می‌شود زمانی که تهران دیوارهای بوستان‌ها برداشته شدند عده بسیاری مطرح کردند که با این اقدام فضاهای سبز تخریب خواهند شد اما حفظ فضای سبز از سوی مردم نشان داد که شهروندان به درختان و گیاهان علاقه‌مند هستند و به گونه‌ای رفتار می‌کنند که گویا این محوطه سبز بخشی از منزل خود آنهاست.