تاریخ انتشار: ۲۰ اسفند ۱۳۹۰ - ۱۰:۴۰

دلارام عظیمی: فلسطین به‌دلیل تاریخ، جغرافیا، موقعیت ژئوپلیتیک و ترکیب قومی- مذهبی‌اش در کنار چشم طمعی که همواره از سوی استعمارگران به این سرزمین بوده، در طول سال‌های گذشته شاهد ظهور و فعالیت صدها گروه سیاسی و اجتماعی و مذهبی بوده‌است.

این گروه‌ها آنقدر زیاد هستند که ممکن است نام بعضی از آنها تا به حال به گوش بعضی فلسطینی‌ها هم نخورده باشد. مهم‌ترین این گروه‌ها که در سال‌های اخیر نماینده سیاسی و دیپلماتیک مردم فلسطین بوده‌اند و محبوبیت و مقبولیت ویژه‌ای هم در میان فلسطینی‌ها داشته‌اند، فتح و حماس هستند.

1 - فتح

فتح که نام اصلی آن جنبش آزادیبخش میهنی فلسطین است، اصلی‌ترین و مهم‌ترین سازمان سیاسی فلسطین و بزرگترین گروه سازمان آزادیبخش فلسطین است و گرایشی ناسیونالیستی و تا حدی سوسیالستی دارد. جنبش فتح در سال1959 از سوی یاسر عرفات و خلیل‌الوزیر با هدف آزادی فلسطین از اشغال اسرائیل بنیانگذاری شد. مهم‌ترین ارگان‌های تصمیم‌گیری این گروه، کمیته مرکزی فتح و شورای انقلابی فتح هستند. کمیته مرکزی یک سازمان اجرایی است و شورای انقلابی سیاست‌های قانونگذاری را اعمال می‌کند. بعد از مرگ یاسر عرفات، محمود عباس به رهبری این سازمان انتخاب شد. در انتخابات ژانویه سال2006 این جنبش برای نخستین بار اکثریت مطلق را در پارلمان فلسطین از دست داد و حماس حزب حاکم پارلمان و مسئول تشکیل کابینه شد. دلیل این شکست از نظر بسیاری از ناظران و تحلیلگران مسائل فلسطین، فساد مالی و اداری میان مقامات فتح بود. گزارش‌های زیادی در سال‌های گذشته منتشر شده حاکی از اینکه بخشی از کمک‌های مالی بین‌المللی کشورهای غربی و عربی به فلسطین به خانه‌های ویلایی و ماشین‌های لوکس مقامات فتح تبدیل می‌شد. این موضوع ناخشنودی و نارضایتی و بدبینی گسترده‌ای را میان مردم فلسطین دامن زد و آنها به حماس رأی دادند.

گردان های شهدای الاقصی

این گروه ائتلافی از ملی‌گرایان نظامی فلسطینی در کرانه باختری است که در سال2000 تأسیس شده و یکی از گروه‌های پیشگام در انتفاضه محسوب می‌شود. رهبران و تعداد زیادی از اعضای این گروه خود را به‌عنوان شاخه نظامی جنبش فتح می‌دانند. این گروه حملات متعددی علیه رژیم صهیونیستی در کرانه باختری رود اردن طراحی و اجرا کرده است. بعد از مرگ یاسر عرفات این گروه اعلام کرده بود که تمامی عملیات خود را تحت نام گردان‌های شهید یاسر عرفات انجام خواهد داد.

شاهین های فتح

شاهین‌های فتح نام دو گروه نظامی فلسطینی هستند. گروه اول جنبش مردمی جوانان فلسطین در کرانه باختری و غزه در دهه80 میلادی و دیگری به‌عنوان شاخه‌ای از گردان‌های شهدای الاقصی هستند که شاخه نظامی جنبش فتح هستند. این گروه حملاتی علیه نظامیان اسرائیل در نوار غزه اجرا کرده است. در جریان انتفاضه اول این گروه از سوی جوانان فلسطینی در کرانه باختری و نوار غزه رهبری می‌شد. در جریان انتفاضه الاقصی هم این گروه فعالیت‌های خود را از سرگرفت. آخرین عملیات این گروه در سال 2005 صورت گرفت.

تنظیم

این گروه نظامی متعلق به جنبش فلسطینی فتح است. این گروه در سال1995 تأسیس شده و به‌عنوان شاخه‌ای از جنبش فتح شناخته می‌شود. مروان برغوثی که در زندان‌های رژیم صهیونیستی به‌سر می‌برد، رهبری این گروه را برعهده دارد.

2 - حماس

حماس نام اختصاری جنبش حرکت مقاومت اسلامی از احزاب اسلامگرای سیاسی نظامی فلسطینی است که در حال حاضر کنترل نوار غزه را در دست دارد. این گروه از سال 2006 اکثریت کرسی‌های پارلمان فلسطین را در اختیار گرفته است. حماس در سال1987 در جریان انتفاضه اول از سوی شیخ‌احمد یاسین و محمود طه به‌عنوان شاخه فلسطینی اخوان‌المسلمین و به منظور آزاد کردن فلسطین از اشغال اسرائیل و برقراری یک دولت اسلامی در کرانه باختری رود اردن و نوار غزه بنیانگذاری شد. وجه تمایز حماس با دیگر سازمان‌ها و گروه‌های فلسطینی در پیش گرفتن مکتب اسلام به‌عنوان راه پیروزی و رهایی فلسطین و تلاش به منظور آزادی و اتحاد و یکپارچگی و برپایی حکومت اسلامی در فلسطین است. در حال حاضر رهبری این گروه برعهده خالد مشعل است. حماس در فلسطین، اقدامات رفاهی و خدمات اجتماعی متعددی به شهروندان فلسطینی ارائه کرده است به‌دلیل وضعیت شفاف مالی و اداری و همچنین تأکید بر عدم سازش و اعلام مقاومت به‌عنوان تنها راه نجات فلسطین، میان فلسطینی‌ها محبوبیت و مقبولیت زیادی دارد. بسیاری از رهبران حماس در سال‌های گذشته توسط رژیم صهیونیستی کشته شده‌اند. تل‌آویو، حماس را دشمن شماره یک خود می‌داند و حماس هم بر عدم شناسایی رژیم اشغالگر به‌عنوان نخستین اصل و شرط غیرقابل تغییر خود تأکید دارد. شاخه نظامی حماس، گردان‌های شهید عزالدین‌القسام نام دارد.

گردان‌های شهید عبدالله عزام

این گروه اسلامی- فلسطینی از سال2009 فعالیت خود را آغاز کرده است. عمده فعالیت این گروه که توسط رهبران حماس بنیان شده در کرانه باختری است. نام این حزب از شیخ عبدالله عزام،یک فلسطینی ساکن کرانه باختری که جزو نخستین عرب‌های داوطلب برای پیوستن به جهاد افغانستان علیه اشغال اتحاد جماهیر شوروی سابق در دهه80 میلادی بودند، گرفته شده است. در واقع در ابتدا رهبران حماس در منطقه کرانه باختری رود اردن از نام گردان‌های شهید عبدالله عزام برای شاخه نظامی خود استفاده می‌کردند اما به تدریج کل شاخه نظامی حماس با عنوان گردان‌های شهید عزالدین‌القسام معرفی شدند.

گردان‌های شهید عزالدین‌القسام

این گروه شاخه نظامی سازمان حماس است که در سال1992 زیرنظر یحیی عیاش تأسیس شده و هدف اصلی این گروه ایجاد سازمانی در جهت حمایت از اهداف حماس بوده است. در آغاز انتفاضه دوم این گروه به هدف اصلی حملات اسرائیلی‌ها تبدیل شد. رهبران حماس در ابتدا نام گردان‌های شهید عزالدین‌القسام را برای شاخه نظامی این جنبش در نوار غزه انتخاب کرده بودند ولی بعد این نام به کل شاخه نظامی حماس تعلق گرفت.

3 - جبهه دمکراتیک برای آزادی فلسطین

این گروه یک سازمان ایدئولوژیک سیاسی- نظامی فلسطینی است که در سال1969 به‌عنوان شاخه چپگرای جبهه خلق برای آزادی فلسطین توسط نایف حواتمه تأسیس شده و همچنان از سوی وی در نقش دبیرکل این گروه رهبری می‌شود. دلیل جدایی این جنبش از جنبش اصلی به اختلاف‌نظرها در مورد اولویت فعالیت‌های سیاسی و نظامی مربوط می‌شد. این جنبش که یکی از اعضای سازمان آزادیبخش فلسطین است، اعتقاد دارد که آزادی فلسطین از طریق یک انقلاب توده‌ای ممکن خواهد بود. این جنبش به‌رغم برخی انتقادهای وارده به آن از سوی یاسر عرفات، همواره از اتحاد سازمان آزادیبخش فلسطین و تشکیل یک دولت مستقل فلسطینی حمایت به‌عمل آورده است.

4 -  - فتح انتفاضه

این گروه نظامی فلسطینی توسط سرهنگ سعید موسی ملقب به ابوموسی بنیانگذاری شد و به‌طور رسمی خود را به جنبش آزادیبخش میهنی فلسطین، فتح، متصل می‌داند اما فتح انتفاضه عضو سازمان آزادیبخش فلسطین نیست.

5 -  - کمیته مقاومت مردمی فلسطین

این گروه ائتلافی از گروه‌های نظامی فلسطینی است که با هرگونه سیاست سازش فتح یا تشکیلات خودگردان فلسطین با رژیم صهیونیستی مخالفت می‌ورزد. این گروه در نوار غزه فعال است و شاخه نظامی آن گردان‌های الناصر صلاح‌الدین هستند .

گردان‌های الناصر صلاح‌الدین

این گروه شاخه نظامی کمیته‌های مقاومت مردمی فلسطین است که به ‌طور عمده در نوار غزه فعالیت می‌کند. این گروه در زمان جنگ غزه و حملات رژیم صهیونیستی به این منطقه( از دسامبر سال2008 تا ژانویه2009) سهم مهمی در مقاومت فلسطینیان ایفا کرده بود. این گروه از اعضای مردمی و هسته‌های مقاومتی که خانواده‌های فلسطینی شکل داده‌اند تشکیل شده‌است.

6 - جبهه مبارزه مردمی فلسطین

این گروه نظامی فلسطینی تا سال2009 و مرگ دکترسمیر غوشه از سوی وی رهبری می‌شد. به‌رغم در اختیار داشتن یک کرسی در شورای اجرایی سازمان آزادیبخش فلسطین، این گروه معمولا تأثیر محدودی بر سیاست‌های فلسطین اعمال کرده است.

7 - جبهه خلق برای آزادی فلسطین

این گروه یک سازمان چپگرای سیاسی- نظامی فلسطینی است که در سال1967 از سوی جورج حبش با هدف آزاد‌سازی‌ فلسطین از اشغال صهیونیست‌ها تأسیس شده و به مبارزه ضدامپریالیستی علیه غرب باور دارد. اگرچه در حال حاضر این گروه حضور در کمیته اجرایی ساف را تحریم کرده ولی دومین گروه بزرگ شکل‌دهنده سازمان آزادیبخش فلسطین بعد از فتح به شمار می‌رود. جبهه خلق برای آزادی فلسطین که نسبت به فتح از مواضع تندتری برخوردار است، مخالف هرگونه مذاکره با اسرائیل و خواهان تشکیل یک دولت مستقل فلسطینی است. دبیرکل این سازمان احمد سعدات است که در حال حاضر در زندان‌های رژیم صهیونیستی به سر می‌برد. مقر اصلی حزب در رام‌الله، (در کرانه باختری رود اردن) واقع شده است.شاخه نظامی این جنبش گردان‌های شهید ابوعلی مصطفی نام دارد.

گردان‌های شهید ابوعلی مصطفی

این گروه شاخه نظامی جبهه خلق برای آزادی فلسطین در نوار غزه و کرانه باختری رود اردن است و نام آن از ابوعلی مصطفی، رهبر شهید شده جبهه خلق برای آزادی فلسطین در سال2001 گرفته شده است. این جنبش اعلام کرده تا زمان پایان یافتن اشغالگری رژیم صهیونیستی دست از مبارزه نظامی علیه اسرائیل برنخواهد داشت.

8 - جهاد اسلامی

جنبش جهاد اسلامی یک گروه سیاسی- نظامی فلسطینی است که هدف آن نابودی اسرائیل و برقراری یک حکومت اسلامی در فلسطین اعلام شده است. این جنبش در سال1979 میلادی از سوی فتحی شقاقی و عبدالعزیز عوده و بشیر موسی با الهام گرفتن از انقلاب اسلامی در ایران و به‌عنوان شاخه‌ای از گروه اخوان‌المسلمین مصر تأسیس شد و در حال حاضر از سوی دکتر رمضان شلح، دبیرکل این جنبش رهبری می‌شود. این گروه در حال حاضر در دمشق پایتخت سوریه مستقر است و دفتر دائمی‌اش حدود 50عضو دارد. جهاد‌اسلامی به‌دلیل تأکید بر ایده مبارزه و مقاومت علیه اسرائیل و عدم سازش با این رژیم، وجه اشتراک بیشتری با جنبش حماس دارد. براساس عقیده این جنبش هرگونه سازش با رژیم صهیونیستی محکوم است و طبق نظریه حماس هیچ راهی برای حل مسئله فلسطین‌جز نابودی اسرائیل وجود ندارد. شاخه نظامی جنبش جهاد اسلامی، گردان‌های قدس هستند. این جنبش نیز بسیاری از مقامات و اعضا و رهبران خود را در حملات تروریستی رژیم صهیونیستی از دست داده‌است.

گردان‌های قدس

این گروه شاخه نظامی جنبش جهاد اسلامی است که در نوار غزه و کرانه باختری فعالیت می‌کند. این گروه در ابتدا در کرانه باختری به‌خصوص در شهر جنین خیلی فعال بود و مبارزات خود را در نوار غزه به منظور بازگرداندن این منطقه به فلسطینیان ادامه داد. در سال 2006 حسام جرادات، رهبر این گروه توسط اسرائیلی‌ها در جنین به شهادت رسید.

9 - گردان‌های جهاد مقدس

گردان‌های جهاد مقدس نام گروهی فلسطینی است که در سال2006 بعد از ربوده شدن 2خبرنگار در نوار غزه مطرح شد. هدف از این اقدام آزاد‌سازی‌ مسلمانان زندانی در ایالات متحده ظرف 72ساعت بود. این 2خبرنگار بعد از مدت 2هفته آزاد شدند.

10 - سازمان آزادیبخش فلسطین

این سازمان در سال1964 در پی توافق کشورهای عربی در نشست سران اتحادیه عرب تأسیس شده و از سوی سازمان ملل‌متحد و بیش از 100کشور جهان به‌عنوان نماینده رسمی مردم فلسطین شناخته می‌شود. سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) در کشورهای دیگر نماینده رسمی دارد و مسئول برقراری رابطه دیپلماتیک از سوی فلسطین با دیگر کشورها و سازمان‌های بین‌المللی است. این سازمان از سال1974 به‌عنوان عضو ناظر سازمان ملل به نمایندگی از فلسطین، پذیرفته شده است. در همان سال سران عرب هم ساف را به‌عنوان نماینده قانونی مردم فلسطین به رسمیت شناخته و اختیار تأسیس دولت فلسطین را به این گروه سپردند. پارلمان فلسطین به‌عنوان نهاد قانونگذاری این سازمان هر 2سال یک بار اعضای کمیته اجرایی آن را تعیین می‌کند و بعد از مرگ یاسر عرفات در سال2004، محمود عباس، رئیس کمیته اجرایی این سازمان را برعهده دارد.

ارتش آزادیبخش فلسطین

این گروه در سال1964 در جریان نشست سران عرب به‌عنوان شاخه نظامی سازمان آزادیبخش فلسطین با هدف مبارزه با اسرائیل تأسیس شد. با این وجود این گروه هرگز تحت کنترل ساف قرار نداشته و عموما از سوی کشورهای دیگر به خصوص سوریه هدایت شده است.

جبهه آزادیبخش عرب

این گروه کوچک سیاسی شاخه‌ای از سازمان آزادیبخش فلسطین است که از نظر سیاسی به حزب بعث عراق که پیش‌تر از سوی صدام، رهبری می‌شد، وابسته است. این جبهه در سال1968 تأسیس شده است.

الصاعقه

این گروه یک حزب سیاسی- نظامی فلسطینی است که به‌عنوان شاخه حزب بعث سوریه شکل گرفته و هدایت شده است. این گروه جزو سازمان آزادیبخش فلسطین محسوب می‌شود اگرچه در حال حاضر فعالیتی در این سازمان ندارد. دبیرکل فعلی این گروه فرحان ابوالهیجا است.