این در حالیست که ایران در میان سایر کشورها، دومین کشور مصرف‌کننده طلا و جواهر محسوب می‌شود که همین امر به نوعی پای تولیدکنندگان طلاهای ایتالیایی و ترکیه‌ای را به بازار طلای کشورمان باز کرده است.
امسال در بهمن ماه دومین نمایشگاه طلا، جواهر، ساعت و نقره در محل دائمی نمایشگاه بین‌المللی تهران برگزار شد.در این نمایشگاه مشاهده اقلام داخلی تولیدی آن هم کاملاً مشابه طلای وارداتی از کشورهایی چون ایتالیا، باعث شد تا مردم به این نکته واقف شوند که برخی از طلاهایی را که تحت عنوان طلای ساخت ایتالیا با نرخ کارمزدهایی بین هر گرم 2 هزار تا 6 هزار تومان به مردم عرضه می‌شوند، همین تولیدات داخلی تولیدکنندگان کشورمان هستند که از آن بی‌اطلاع بوده‌اند.
وقتی از رئیس اتحادیه طلا و جواهر در خصوص وضعیت طلا، جواهر و نقره می‌پرسیم، وی می‌گوید: صادرات طلا، جواهر، نقره و سنگ‌های قیمتی ایران در سال 80 بالغ بر 5/1 میلیون دلار، در سال 81 معادل 1/1 میلیون دلار، در سال 82 برابر 7/28 میلیون دلار، در سال 83 بالغ بر 60 میلیون دلار، در سال 84 معادل 137 میلیون دلار و در 9 ماهه اول سال 85 بیش از 57 میلیون دلار بوده است.
به گفته کوروش گوهربین، این در حالیست که 80 درصد از صادرات طلا و جواهر ایران به مقصد کشورهای حاشیه خلیج فارس انجام شده است.وی درباره صحت حضور چین در بازار طلای ایران همانند حضور تولیدکنندگان این کشور در اکثر بازار ایران نیز اظهار می‌کند: هم‌اکنون تولیدکنندگان طلا، جواهر و نقره در کشورهایی مانند ترکیه، ایتالیا، تایلند و اخیراً کشور چین در صدد هستند با حضور گسترده خود در بازارهای سایر کشورها از جمله ایران عرصه را بر تولیدکنندگان داخلی تنگ کنند.
وی معتقد است تولید طلا و جواهر و صادرات آن شرایط خاص خود را می‌طلبد و نیازمند یک عزم جدی و اراده قوی است .رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران ، تاکید می‌کند: در زمینه واردات ماشین‌آلات و ابزار و لوازم نیز باید همانند بخش صنعت تسهیلات لازم به متقاضیان اختصاص داده شود.وی می‌افزاید: در حال حاضر 10 هزار واحد صنفی طلا و جواهر در تهران و 70 هزار واحد نیز در کل کشور در حال فعالیت هستند که ضمن اشتغال‌زایی می‌توانند منجر به ارز آوری برای کشور هم شوند.
وجود واسطه‌ها یکی از عوامل افزایش کارمزد
یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که سازندگان طلا همواره به آن تاکید دارند آن است که هیچ‌گاه مزد ساختی که مصرف‌کنندگان در قبال خرید طلا می‌پردازند عاید سازندگان نمی‌شود، به عبارت دیگر همواره سر سازندگان که مهم‌ترین بخش تولید و عرضه طلا با طراحی‌های متنوع هستند بی کلاه می‌ماند.
یک مدرس طلا سازی در پاسخ به این پرسش اظهار می‌کند: این مشکل تنها به تولید طلا مربوط نمی‌شود، بلکه همواره در ایران سود بخش تجاری از بخش تولید بیشتر بوده و هست.
عیسی الله‌وردی می‌افزاید: وقتی طلایی ساخته می‌شود از سوی سازنده به شکل عمده با بهای مزد ساختی معادل هر گرم یک هزار تومان به بنکدار تحویل می‌شود، همین طلا با یک دست دیگر گشتن به بهای هر گرم یک هزار و سیصد تومان به بنکدار بعدی تحویل می‌گردد، وی هم همین طلا را با بهای هر گرم یک هزار و هشتصد تومان به مغازه‌دار عرضه می‌کند و نهایتاً مغازه‌دار نیز همین طلا را با بهای مثلاً هر گرم 2300 تومان و گاه بیشتر به مصرف‌کننده می‌فروشد.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا حجم طلاهای ساخت کشورهای ایتالیا و ترکیه در ایران افزایش یافته و این طلاها نیز با کارمزد بالاتری نسبت به طلای تولید داخل به فروش می‌رسند، تاکید می‌کند: کارهای ساخت این کشورها نیز دارای کارمزدهای ساخت متفاوتی با توجه به نوع تولید و کیفیت هستند چنانچه مثلاً برخی النگوها با گرمی یک هزار تومان به پول ما ساخته می‌شوند و برخی بالاتر از این رقم. در این میان هم با طی مراحل از واردکننده تا بنکدار عمده و مغازه‌دار مسلماً طلای فوق با بهای بالاتری به دست مصرف‌کننده نهایی خواهد رسید.
وی می‌گوید: از حدود 17 سال گذشته کار کپی‌کاری از طلاهای ایتالیایی البته با مخلوط کردن طراحی ایرانی در کشورمان آغاز شده است ،حتی در سال 1370 نیز که این نمونه کارها در نمایشگاه دوحه دبی به نمایش گذاشته شدند کسی باور نمی‌کرد که این طلاهای ساخته شده کار کشور ایران باشند.
در همان زمان تمایل کشورهای همسایه به خرید طلای ساخته شده از ایران افزایش یافت، اما متأسفانه خود ما تجربه خوبی در این مورد نداشتیم چرا که با مشکلاتی که از سوی گمرک و اداره استرداد برای بازپرداخت وجه پرداخت شده ما رخ داد، ترجیح دادیم صادرات را رها کنیم آن هم پس از 5 دوره صدور طلای ساخته شده.
وی در خصوص نحوه اعطای تسهیلات بانکی به دست‌اندرکاران این صنف در داخل نیز می‌گوید: تا شهریور ماه امسال امکان اخذ وام با گشایش اعتبار اسنادی از بانک‌های خارجی وجود داشت، اما از این ماه به بعد اخذ ریفاینانس برای طلا، نقره و پلاتین از بانک‌های خارجی امکان‌پذیر نیست و تولیدکنندگان این صنف باید برای اخذ وام از بانک‌های داخلی اقدام کنند.
این در حالیست که بانک‌های خارجی با کارمزد 14 درصدی وام می‌دهند و برای بازپرداخت آن نیز اگر وام برای خرید ماشین‌آلات باشد با یک سال تنفس وام باید ظرف 5 سال مستهلک شود اما وام سرمایه در گردش با همان کارمزد باید ظرف یک سال مستهلک شود که عملاً این امکان برای هیچ تولیدکننده‌ای وجود ندارد.
سهم صادرات طلای ایران کمتر از یک درصد
در همین رابطه یکی دیگر از دست‌اندرکاران بازار طلا با سابقه 30 ساله در این صنعت اظهار می‌کند: تا 15 سال گذشته طلاهای ساخت داخل به کشورهای همسایه و ترکیه برای کپی برداری برده می‌شدند اما به دنبال اعمال مدیریت قوی دولتی از سوی مسئولان این کشورها زمینه‌ای مهیا شد که به تدریج طلاهای کشورهایی چون ترکیه و ایتالیا با بهره‌گیری از تکنولوژی مدرن جای طلای ایرانی در بازار سایر کشورها را بگیرند.
محمود کریمی، می‌افزاید: تولیدکنندگان داخلی از نظر هنری بسیار توانمند هستند و تنها با حمایت دولت، مسئولان اتحادیه و مجمع امور صنفی می‌توانند جایی برای خود در بازارهای جهانی بگشایند.
به گفته وی، هم‌اکنون عده‌ای عنوان می‌کنند که سهم صادرات ایران از طلا و جواهر دنیا 32 دهم درصد است که این رقم بسیار پایینی است.همچنین وی در پاسخ به اینکه چرا در زمینه برش سنگ‌های قیمتی چون الماس به مانند کشور هند نتوانسته‌ایم موفق عمل کنیم اظهار می‌کند: تراش الماس نیازمند دستگاه‌های خاص است که در ایران با روش سنتی این اقدام انجام می‌شود.
مسلماً اگر عوارض 25 درصدی برای ورود ماشین‌آلات مدرن گرفته نشود، تولیدکنندگان با دسترسی به این ماشین‌آلات می‌توانند به تولید مناسب بپردازند.جالب این جاست که با وجود اظهار نظر برخی از تولیدکنندگان طلا مبنی بر نبود ماشین‌آلات مناسب در داخل یکی از صاحبان ماشین‌سازی طلا در این باره به همشهری اظهار می‌کند: ماشین‌آلات ساخت طلا در ایران که کاملاً در داخل تولید شده‌اند از نظر کیفیت با ماشین‌آلات ایتالیایی و ترکیه‌ای قابل رقابت هستند و از نظر قیمت به مراتب ارزان‌تر.
به گفته هنرپرور، هم‌اکنون دستگاه MC « نیمه اتوماتیک» ساخت دستبند و النگو با بهای 3 میلیون تومان در داخل تولید و عرضه می‌شود، حال آنکه دستگاه مشابه خارجی آن با نرخی معادل 8 تا 10 میلیون تومان به فروش می‌رسد مضاف بر اینکه ارائه خدمات پس از فروش آنها هم با مشکل مواجه است.
فیروزه چینی بازار را خراب کرده است
تا همین چند سال پیش فیروزه نیشابور به عنوان یکی از سنگ‌های قیمتی و مورد علاقه مردم در کشورهای آمریکایی و اروپایی بسیار مورد توجه بود. در این میان تولیدکنندگان فیروزه در داخل بهترین فرصت را برای تجارت فیروزه و کسب درآمد ارزی برای کشور در اختیار داشتند فرصتی که متأسفانه چندان به آن توجه نشد تا از دست برود.یک تولیدکننده، صادر کننده و تراشنده سنگ فیروزه در این رابطه به همشهری می‌گوید: هم‌اکنون بازار جهانی فیروزه ایران به علت عرضه فیروزه‌های ارزان قیمت چینی برای صادرات با مشکل مواجه شده است.
به گفته علی حسنی، تراش هر کیلوگرم سنگ فیروزه داخلی 210 هزار تومان تمام می‌شود، این در حالیست که فیروزه‌های چینی که فقط ظاهری شبیه به فیروزه دارند با بهای هر کیلو 100 هزار تومان تراشیده شده برای کار گذاشتن بر روی طلا و جواهر آماده می‌شوند.
وی می‌افزاید: در داخل سالانه معادل 3 تن فیروزه واقعی استخراج می‌شود، اما چینی‌ها هم‌اکنون با تولید صنعتی فیروزه و عرضه آن با بهای بسیار پایین بازار فیروزه جهان را تحت تأثیر قرار داده‌اند. جالب این جاست که بنا به گفته‌ها ظاهراً واردات طلای چینی نیز به زودی انجام خواهد شد.
خریداران توجه کنند
شاید کمتر کسی را بتوان یافت که وقتی ببیند برخی از طلاهای موجود در بازار که با نام ایتالیایی و ترکیه‌ای با کارمزدهای بالایی به فروش می‌رسند ساخت داخل هستند از یک سو از این رشد تولید خشنود نشود و از سوی دیگر با حساب و کتاب کردن نخواهد بداند تاکنون چه میزان پول بی‌دلیل اضافه بر بهای واقعی کارمزد ساخت پرداخت کرده است.
وقتی در این زمینه از یک تولیدکننده طلا که طلاهایی کاملاً مشابه نوع ایتالیایی موجود در بازار داخل را تولید می‌کند، سؤال می‌کنیم، وی می‌گوید: برخی از تولیدکنندگان داخلی مارک تولید خود را بر روی این اقلام حک می‌کنند که خریداران با اندکی توجه می‌توانند پی به ایرانی بودن تولید ببرند.
علی محمد رستمیان می‌افزاید: حال اگر در این میان فروشنده‌ای از عدم توجه خریدار سوء استفاده کند و طلا را با کارمزد مشابه ایتالیایی بفروشد مقصر فروشنده خواهد بود.وی می‌گوید: هم‌اکنون از معدن موته سالانه معادل 500 تا 600 کیلوگرم شمش طلا استخراج می‌شود و یک معدن خصوصی هم با ظرفیت سالانه 260 کیلوگرم در این عرصه فعال است.
وی در پاسخ به اینکه چرا از ابتدای شهریور ماه امسال امکان اخذ وام از بانک‌های خارجی برای تولیدکنندگان طلا وجود ندارد نیز می‌افزاید: به اعتقاد مسئولان اعتبار اسنادی مدت‌دار برای صنف طلا و جواهر مشکل ایجاد می‌کند. این وام قبلاً با درصد کارمزد مناسب با نرخ لایبور بین یک تا 2 درصد بالاتر به متقاضیان در داخل اعطا می‌شد البته کارمزد آن برای سایر کشورها معادل یک تا 2 درصد است.
لزوم حمایت جدی دولت
دست‌اندرکاران بازار طلا و جواهر بر این باورند که اگر تولیدکنندگان داخلی و صاحبان 30 کارخانه بزرگ تولیدکننده طلا در داخل بتوانند با در اختیار داشتن تسهیلات اقدام به خرید ماشین آلات مدرن موجود در این صنعت کنند، قطعاً تولید آنان تا حدی رقابتی خواهد بود که بتوانند در بازارهای جهانی حضور قوی داشته باشند.
آنان عقیده دارند در صورتی که دولت حمایت خود را از این صنعت توسعه دهد، مسلماً ایران می‌تواند به کشورهای بزرگ تولیدکننده و صادرکننده جهان تبدیل شود.