از آنجایی که شروع مخالفت با قلیان در قهوه‌خانه‌ها با بهانه‌هایی مانند حضور زنان در این اماکن - ظاهرا مردانه- بود، پس از کش و قوس‌های بسیار حرف از راه افتادن قهوه‌خانه‌های زنانه به میان آمده است. اگرچه چندی بعد گفته شد که منظور رستوران سنتی بوده نه قهوه‌خانه ولی در اصل ماجرا فرقی نمی‌کند؛ این روزها رستوران‌های سنتی که در آن قلیان سرو نمی‌شود تعدادشان بسیار کم است.
راه‌اندازی قهوه‌خانه ویژه زنان به‌دنبال همان باور غلط است که می‌گوید، ضرر مصرف قلیان به‌دلیل وجود مخزن آب در قلیان کمتر از سیگار است بنابراین می‌توان آن را به‌صورت تفریحی مصرف کرد. در این باره وزیر بهداشت نیز معتقد است بسیاری از مردم فکر می‌کنند قلیان عامل تفریح است و ایجاد عارضه نمی‌کند، لذا می‌بینیم شیوع مصرف قلیان از 12 به 26درصد رسیده است و متاسفانه بیشترین مصرف‌کنندگان آن نوجوانان و جوانان هستند.
با هر بار مصرف قلیان فرد به اندازه 40 تا 80 نخ سیگار مصرف کرده است و افرادی که در معرض دود آن قرار می‌گیرند، به منزله این است که 4 تا 7 نخ سیگار مصرف کرده‌اند. دکتر کاظم ندافی رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت درباره مخالفت جدی متولی سلامت ایران با اصل قلیان به ایسنا می‌گوید: وزارت بهداشت با اساس قهوه‌خانه‌هایی که قلیان عرضه می‌کنند مخالف است. در بحث اینکه قهوه‌خانه‌هایی اختصاصا برای بانوان ایجاد شود به‌صورت مضاعف مخالفیم؛ چرا که کلید سلامت نسل آینده در دست زنان است. با انجام چنین اقداماتی علاوه بر سلامت زنان به‌عنوان نیمی از جمعیت کشور، سلامت نسل آینده نیز دچار مشکل می‌شود و با انواع و اقسام بیماری‌ها مواجه خواهیم شد.
با این حال وی می‌گوید، اگر این طرح در کمیسیونی و یا مراجع قانونی مطرح شود مخالفت خود را با ذکر دلایل علمی و منطقی اعلام خواهیم کرد. براساس پژوهش‌های سازمان جهانی بهداشت میزان مصرف سیگار در میان دختران در کشور‌های در حال توسعه روبهافزایش است. خدیجه محصلی مسئول دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری می‌گوید: طبق نتایج بررسی جهانی وضعیت استعمال دخانیات در بین نوجوانان، مصرف دخانیات در بین دختران 15-13 سال در دنیا در حال افزایش بوده و اختلاف میزان مصرف در بین دختران و پسران کاهش یافته است به‌طوری‌که در بعضی از کشور‌ها دختران بیشتر از پسران دخانیات مصرف می‌کنند. به‌طور مثال در منطقه مدیترانه‌شرقی میزان مصرف دخانیات در بین دختران در مدارس روبهافزایش است و به میزان 19/5درصد در ایران، 22/4درصد در سومالی، 26/8درصد در سوریه، 27/7درصد در فلسطین و 54/1درصد در لبنان رسیده است. در بعضی از کشور‌های منطقه نیز نتایج حاصل از تحقیقات جهانی نشان می‌دهد، اختلاف میزان مصرف دخانیات بین پسران و دختران در حال کاهش است.
وی می‌گوید: مصرف سایر محصولات دخانی به جز سیگار ازقبیل قلیان و تنباکوی بدون دود در بین دختران در منطقه مدیترانه شرقی (9درصد) دومین رتبه را در مقایسه با این میزان در دنیا به‌خود اختصاص داده است به‌طوری‌که مصرف این محصولات به میزان 30درصد در لیبی و 20درصد در اردن، سوریه و فلسطین رسیده است. علاوه بر آن 38درصد افراد 15-13 ساله در منازل و 46درصد آنها در اماکن عمومی در معرض استشاق تحمیلی دود مواد دخانی هستند. این زنگ خطر برای سلامت دختران و زندگی آینده‌شان است.
در سال 86 تحقیقی روی نوجوانان 13 تا 15سال انجام شد که نشان می‌داد که 3درصد آنها سیگار می‌کشیدند. از میان آنها 5/1درصد پسر و 0/9درصد دختر بودند. حدود 26درصدشان نیز مصرف‌کننده سایر مواد دخانی ازجمله قلیان بودند که 31/9درصد پسر و 19/5درصد دختر بودند. به‌نظر خدیجه محصلی این ارقام جای نگرانی دارد. وی می‌گوید: اینکه گفته شود قهوه‌خانه‌هایی برای خانم‌ها راه‌اندازی می‌شود ترفند دیگری از سوی صنایع دخانی است که در هر جوامعی با یکی از مواد دخانی قشر جوان و بانوان را به استعمال دخانیات جذب می‌کنند. به‌طور کلی حدود ۱۲درصد افراد بالای ۱۵سال کشورمان سیگار می‌کشند که این آمار در بین زنان به‌مراتب کمتر است اما متاسفانه رشد میزان مصرف سیگار و دخانیات در بین زنان و جوانان به‌مراتب بیشتر از گروه بالغین است.
مسئول دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات در مورد دلایل استفاده دختران از دخانیات می‌گوید: دختران جوان ممکن است دخانیات را برای حفظ اعتمادبه‌نفس و یا جهت کنترل و کاهش استرس و همچنین برای غلبه بر احساسات منفی خودشان استفاده می‌کنند. آنها ممکن است باور داشته باشند که استعمال مواددخانی به کاهش وزن کمک می‌کند.
تاثیر مضاعف بر زنان
سالیان درازی است که دود همه انواع دخانیات از سیگار گرفته تا قلیان، پیپ و چپق مورد تجزیه و آزمایش قرار گرفته و مشخص شده که از حدود 4هزار نوع ماده شیمیایی درون آن 200ماده سرطان‌زا است و 34ماده آن به اثبات رسیده است. دکتر حسن آذری‌پور عضو کمیه سیاستگذاری دخانیات در مورد تاثیر‌پذیری زنان در مورد سیگار به خبرنگار همشهری می‌گوید: مرد و زن نیز نسبت به این مواد بیماری‌زا به‌صورت یکسان حساس هستند و تاثیر می‌پذیرند. آن چیزی که زنان را مستعد‌تر می‌کند و در مطالعات مختلف نیز به اثبات رسیده، این است که ظرفیت ریوی زنان در مقایسه با آقایان پایین‌تر است. بنابراین تاثیر منفی دود حاصل از استنشاق مواد دخانی هم بر ظرفیت‌های تنفسی آنها زودتر خود را نشان می‌دهد و هم شدیدتر.
این متخصص در مورد تاثیرات فیزیولوژیک دخانیات می‌گوید: مواد شیمیایی حاصل از دود دخانیات، وارد خون شده و روی همه ترشحات هورمونی تاثیر می‌گذارد. این تاثیرات بر خانم‌هایی که خودشان مواد دخانی مصرف نمی‌کنند نیز یکسان است. افزایش و یا تغییر در ترشحات در بخش دستگاه تناسلی باعث افزایش سرطان دهانه رحم در بین این دسته از افراد می‌شود. محققان ثابت کرده‌اند که زنان سیگاری و مصرف‌کنندگان تحمیلی به یک اندازه در معرض چنین آسیب‌هایی هستند و بیشتر از سایرین دچار سرطان دهانه رحم می‌شوند.
نکته دیگری که مواد دخانی به‌صورت اختصاصی بر زنان تاثیر می‌گذارد این است که مواد موجود در دود سیگار در تخمدان‌ها اثر می‌گذارد و باعث می‌شود که این عده از زنان دچار یائسگی زودرس شوند. ترکیب یائسگی زودرس با افزایش چسبندگی پلاکت‌ها که بعد از یائسگی به‌وجود می‌آید و هر دو ناشی از مصرف دخانیات است، قابلیت انعقاد خون در عروق زنان یائسه را افزایش می‌دهد. در نتیجه این زنان مستعد ابتلا به بیماری ترومبوز ورید‌های عمقی در اندام‌ها تحتانی و افزایش سکته‌های قلبی و مغزی در خانم‌ها بعد از دوران یائسگی می‌شود. استعمال دود دخانیات و مواد موجود در آن باعث جلو افتادن زمان یائسگی می‌شود.
دود دخانیات روی زنان باردار نیز تاثیر چشمگیری دارد. دکتر حسن آذری‌پور در این باره می‌گوید: مواد موجود در دود سلول‌های مژکی که در داخل لوله‌های فالوپ وجود دارند را فلج می‌کند. در نتیجه، سرعت حرکت تخمک در سلول تخمی که بعدا قرار است تبدیل به جنین شود کاهش پیدا می‌کند. به‌دنبال کاهش سرعت تخمک، حاملگی خارج رحم بیشتر رخ می‌دهد. حاملگی خارج رحمی یعنی اینکه سلولی که قرار است تبدیل به جنین شود به جای اینکه در فضای درون رحم شکل بگیرد در لوله‌های رحمی جفت تشکیل می‌شود و رفته رفته با بالا رفتن سن جنین و بزرگتر شدن آن لوله گنجایش پذیرش او را نداشته و پاره می‌شود. در این شرایط جنین که قطعا از بین می‌رود و جان مادر نیز به خطر می‌افتد.
وی در توضیح بیشتر اثرات سیگار روی زنان باردار می‌افزاید: اتفاق دیگری که در این بین می‌افتد این است که در مادران سیگاری و سیگاری تحمیلی، درصد اشباع اکسیژن خون کاهش پیدا می‌کند در نتیجه بدن به‌طور جبرانی و برای رساندن اکسیژن کافی به جنین، جفت بزرگ‌تری را درست می‌کند. بزرگ شدن جفت خطر کنده‌شدن خودبه‌خودی جنین و جفت را ایجاد می‌کند. بنابراین سقط‌های خودبه‌خودی در این زنان بیشتر از زنان دیگر است.
کاهش اکسیژن‌رسانی به جنین در زنان باردار منجر به کوچک شدن ریه در نوزادان آنها می‌شود. فرایند تکامل بافت ریه این کودکان به‌صورت غیرطبیعی رخ می‌دهد. درنتیجه احتمال اینکه نوزادان این کودکان با مشکلات تنفسی بیشتری رشد کنند وجود دارد. به‌دلیل کاهش اکسیژن‌رسانی، وزن هنگام تولد این نوزادان در معرض دود و مواد شیمیایی سیگار حدود 200گرم کمتر از فرزندان مادرانی است که در معرض سیگار نبوده‌اند. در نوزادی 200گرم وزن قابل توجهی است. به این دلیل که اگر وزن 1700گرم را به‌عنوان وزنی درنظر بگیریم که نوزاد در این وزن امکان بقا دارد، 200گرم می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای داشته باشد.
عضو کمیته سیاستگذاری کنترل دخانیات معتقد است که بحث استفاده از قلیان در بین خانم‌ها یک موضوع اجتماعی است. استعمال سیگار به‌صورت سنتی توسط زنان در مکان‌های عمومی در جامعه‌ای مثل ایران پسندیده نیست. این تابو به‌عنوان عامل محافظتی برای زنان عمل می‌کند و در نتیجه زنان کمتری مصرف‌کننده دائمی سیگار می‌شوند. ایرادی که قلیان دارد این است که خانواده و جامعه با تصور سرگرمی و تفریح به آن نگاه می‌کنند. در نتیجه دسته‌جمعی به قهوه‌خانه رفته و تمام اعضای خانواده از قلیان مصرف می‌کنند. این کار قبح و زشتی استعمال مواددخانی در جامعه را از بین می‌برد و عامل محافظتی از زنان و کودکان برداشته شده است. در دود قلیان نیکوتین وجود دارد، استفاده مکرر از قلیان باعث وابستگی به نیکوتین شده و از آنجایی که فراهم کردن بساط قلیان کار ساده‌ای نیست افراد مبتلا در خانواده کم‌کم به راه‌های ساده‌تر به‌دست آوردن نیکوتین مثل سیگار روی می‌آورند.
وی در ارزیابی اقدامات صورت‌گرفته تا‌کنون گفت: قبول دارم که موفقیت ما در حوزه‌های مختلف صددرصد نیست ولی طی سال‌های اخیر برای کنترل مصرف مواد دخانی اقدامات مثبتی از سوی دستگاه‌های مختلف ازجمله شهرداری صورت گرفته است. شهرداری تهران طی 2سال گذشته براساس مصوبه اداره کل سلامت شهرداری و تایید شورای شهر با عنوان تهران شهر بدون دخانیات اقدامات مناسبی انجام داده است. ازجمله این اقدامات ممنوعیت استعمال دخانیات در همه ساختمان‌های متعلق به شهرداری تهران و سازمان‌های زیرمجموعه آن است. این طرح به‌صورت جدی در حال اجرا است. در این دو سال در تمام مناطق شهر تهران آموزش‌های فراگیری برای کارکنان و شهروندان صورت گرفته است. همچنین راه‌اندازی پارک‌های بدون دخانیات ازجمله این اقدامات است. در هر منطقه از تهران حداقل یک پارک به‌عنوان پارک بدون دخانیات انتخاب شده است. در چارچوب سیاست‌های شهرداری برای تقویت محله‌محوری نیز کانون‌های پیشگیری از دخانیات در محلات شهرداری شکل گرفته است.