این جدی‌ترین سؤال این روزها از سیستم بانکی است که از مجموع 335هزار و 113میلیارد تومان تسهیلات پرداختی شبکه بانکی در 11 ماه ابتدای پارسال چه میزان از تسهیلات در قالب وام‌های قرض‌الحسنه ارزان‌قیمت و عقود مبادله‌ای با نرخ سود متوسط پرداخت شده و سهم سایر عقود بانکی با نرخ سود بالا چه اندازه بوده است؟
به گزارش همشهری، در حالی‌که گلایه‌ها و انتقادهای مردم از سنگ اندازی بانک‌ها در پرداخت تسهیلات به مردم رو به افزایش است، مسئولان اقتصادی از جمله رئیس‌کل بانک مرکزی و وزیر اقتصاد با استناد به سبقت تسهیلات به سپرده‌های بانکی از ناتوانی شبکه بانکی برای پاسخ به تقاضاهای نامحدود جهت دریافت وام خبر می‌دهند.
جدی‌ترین چالش و پرسش اما این است که درصورتی که بانک‌ها توان پرداخت تسهیلات را ندارند و نسبت به بالابودن هزینه تمام‌شده منابع در اختیار خود گلایه می‌کنند پس تن دادن آنها به استقراض روز افزون از بانک مرکزی با نرخ سود بالا حتی به میزان 34درصد ناشی از چیست و شبکه بانکی منابع به دست آمده ناشی از استقراض از بانک مرکزی را در چه زمینه‌ای تسهیلات می‌دهند یا سرمایه‌گذاری می‌کنند ، که هم می‌توانند به بانک مرکزی سود بپردازند و هم برای خود درآمدزایی داشته باشند؟
تازه‌ترین آمارهای بانک مرکزی از دخل و خرج بانک‌ها هشدار‌دهنده است چرا که خطر خیز تورم ناشی از رشد نقدینگی و افزایش پایه پولی اقتصاد ایران را تهدید می‌کند؛ چه ، بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در 11 ماه ابتدای سال گذشته به رقم خیره‌کننده بیش از 54 هزار میلیارد تومان رسیده است که یک رکورد به‌حساب می‌آید.
بانک مرکزی در آماری که هفته قبل منتشر کرد، بر رشد بدهی بخش دولتی و غیردولتی به شبکه بانکی از یک سو و رشد خیره‌کننده بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی صحه گذاشت. آماری که نشان می‌دهد در پایان بهمن ماه سال گذشته، سپرده بانک‌ها نزد بانک مرکزی تنها3.4درصد نسبت به بهمن سال 89 رشد داشته و بدهی بخش دولتی به شبکه بانکی به 21.9درصد هم رسیده است. به این ترتیب در پایان بهمن سال گذشته بدهی بخش دولتی به شبکه بانکی کشور به رکورد 40 هزار و 311 میلیارد تومان رسیده و از سوی دیگر بدهی بخش غیردولتی به شبکه بانکی با رشد16.6درصدی از رقم 341هزار و 593 هزار میلیارد تومان عبور کرده است. اما این یک روی سکه دارایی‌ها و بدهی‌های بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی ایران را در پایان بهمن1390 به تصویر می‌کشد؛ روی دیگر سکه این است که سپرده بخش غیردولتی نزد شبکه بانکی با رشدی معادل رشد بدهی‌های این بخش یعنی16.7درصد بالغ بر 317هزار و 767هزار میلیارد تومان برآورد شده است. اما بدهی بانک‌ها بابت سپرده بخش دولتی که همه آن مربوط به دولت می‌شود در پایان بهمن 90 با رشد منفی 15درصد به 10 هزار و 741 میلیارد تومان رسیده است. گزارش بانک مرکزی از ارقام عمده پولی و اعتباری نشان می‌دهد که حجم نقدینگی در پایان بهمن90 نسبت به بهمن سال قبل آن با 15درصد رشد به رقمی بیش از 339هزار میلیارد تومان رسیده است.
تقسیم پول بانک‌ها به نفع تسهیلات گران
ارزیابی آمار جدید بانک مرکزی نشان می‌دهد از مجموع 335هزار و 113 میلیارد تومان بهمن1390، تسهیلات پرداخت شده از سوی شبکه بانکی سهم تسهیلات قرض‌الحسنه با رشدی 41درصدی نسبت به اسفند 89 به 5درصد رسیده است. بر این اساس از کل تسهیلات پرداختی شبکه بانکی در مدت یادشده، سهم عقود مضاربه 3.7درصد، عقود مشارکت مدنی 35.7درصد، فروش اقساطی 29.7درصد و مابقی آن به سایر عقود اختصاص دارد.
مهم این است که بانک‌ها علاقه‌ای برای اعطای تسهیلات ارزان‌قیمت یا با نرخ 14درصد ندارند و ترجیح می‌دهند مسیر وام‌ها را به سمتی هدایت کنند که هم بازپرداخت آن مطمئن‌تر باشد و هم سود بیشتری را نصیب بانک‌ها و سپرده‌گذاران آنها کند. جدول زیر بازتوزیع تسهیلات بانک‌ها و مؤسسات اعتباری به تفکیک عقود اسلامی را تا پایان بهمن 1390 و سهم بانک‌ها را به تفکیک بانک‌های تجاری، تخصصی و بانک‌ها و مؤسسات اعتباری خصوصی نشان می‌دهد.
چرا بانک‌ها وام خرد نمی‌دهند؟
بسیاری از مردم در ماه‌های اخیر برای تأمین نقدینگی مورد احتیاج خود در صف انتظار دریافت تسهیلات بانکی مانده‌اند و مدام این سؤال را مطرح می‌کنند که چرا بانک‌ها در برابر اعطای وام‌های خرد زیر 10میلیون تومان به بهانه‌های مختلف از‌جمله نداشتن اعتبار یا درخواست ضامن معتبر مقاومت می‌کنند؟ پرسشی بی‌پاسخ که باعث فشار سنگینی بر دوش مردم شده است.
در روزهای اخیر شهروندان بسیاری با ابراز نارضایتی از دشواری‌ها و مانع تراشی بانک‌ها در پرداخت تسهیلات ارزان قیمت می‌گویند: بهتر است برای روشن‌تر شدن کلاف سردرگم اعطای وام‌های خرد، بانک مرکزی به جای بخشنامه دادن، بازرسان خود را به شعب بانک‌ها اعزام کند تا متوجه شود چرا بانک‌ها از خود مقاومت نشان می‌دهند.