درباره این مرحله جدید با محی‌الدین ساجدی تحلیلگر مسائل خاورمیانه گفت‌و گو کرده‌ایم.
- مخالفان مسلح چطور به این حد از توانایی رسیدند که خودشان را به دمشق رساندند؟
مخالفان مسلح چنان که همگان می‌دانند کمک‌های زیادی را از سوی کشورهایی ازجمله عربستان و قطر دریافت کرده و می‌کنند و این کمک‌ها فقط در ارسال اسلحه خلاصه نشده است. به‌عنوان مثال شاهد هستیم که دولت سعودی برای تمامی سربازانی که ارتش سوریه را ترک می‌کنند حقوق‌هایی بسیار بالاتر از آنچه در سوریه می‌گرفته‌اند مقرر می‌کند و البته ارسال سلاح‌های پیشرفته تهاجمی هم که جای خود دارد.
اما نکته مهمی در اینجا وجود دارد و آن این است که ارتش سوریه هم مدعی است تا به حال از تمام توان نظامی خود علیه مخالفان مسلح استفاده نکرده است و البته فراموش نکنید که در جنگ‌های کلاسیک سلاح‌های سنگین نظیر تانک و همچنین وجود نیروهای هوایی است که سرنوشت جنگ را تعیین می‌کند. اما اینکه چطور مخالفان توانسته‌اند با همین سلاح‌های سبک خود نفوذی چنان که در انفجار مقر امنیتی سوریه شاهد بودیم انجام دهند، این هم نکته‌ای است.
- با توجه به وتوی دوباره قطعنامه سازمان ملل توسط چین و روسیه گام بعدی غرب در این‌باره چه می‌تواند باشد؟
گام بعدی غرب تقویت مخالفان مسلح بشار اسد و دادن امکانات بیشتر لجستیک و امدادی خواهد بود. چه از طریق سلاح‌هایی که با پول عربستان و قطر در اختیار آنان قرار خواهد گرفت و چه از طریق آموزش نیروهای نظامی در خاک ترکیه و حتی در بخش‌هایی از خود سوریه و همچنین امکانات ماهواره‌ای و جابه‌جایی نیروها. در واقع باید بگویم یک حمایت تمام‌عیار را شاهد خواهیم بود. در نهایت هر چه کشمکش ادامه پیدا کند مواضع دو طرف در حمایت از نیروهایشان تشدید خواهد شد و آنها با گام‌های تند تری پیش خواهند رفت.
- مواضع چین و روسیه از این پس چگونه خواهد بود؟
روسیه تلاش خواهد کرد یک نشست بین‌المللی را برگزار کند زیرا معتقد است از نظر مسائل نظامی ، سوریه وارد بن بست شده است و این بن بست اگر بخواهد با گفت‌وگو‌های سیاسی شکسته شود بهترین راه‌حل خواهد بود. قرار است که در آخر‌ماه جاری میلادی نشستی در مسکو برگزار شود و هنوز معلوم نیست کشورهای غربی در حال حاضر با توجه به وتویی که در قطعنامه اخیر صورت گرفته است، تا چه اندازه به این خواست مسکو تن بدهند.
- به نظر می‌رسد امکان مذاکره میان دولت و مخالفان کم‌رنگ شده است. چرا؟
فکر می‌کنم سرنوشت درگیری‌های دمشق بسیار مؤثر است چرا که این‌بار درگیری‌ها در دمشق صورت می‌گیرد. اما یک تحلیل دیگری در حال حاضر مطرح می‌شود و آن این است که از مدت‌ها قبل، هم مخالفان و هم ارتش، خود را برای یک نبرد سرنوشت‌ساز در دمشق آماده می‌کردند و این لفظ سرنوشت‌ساز را، هم مخالفان قبلاً مطرح کرده‌اند وهم دولت.
بعضی هم می‌گویند ارتش، خود این جنگ دمشق را به‌پا کرده تا کار مخالفان را یکسره کند. من فکر می‌کنم نتیجه نبرد دمشق بسیار مهم است و طرف پیروز در این نبرد قطعاً می‌تواند برای آینده با دست پر وارد مذاکرات احتمالی شود، البته تا روزی که نبردهای نظامی وجود دارد راهی برای مذاکره نخواهد بود و معتقدم دولت‌های غربی هم نظر مساعدی نسبت به طرح کوفی عنان و اجرای مذاکرات ندارند.
- با این اوصاف به‌نظر شما نقش مخالفان خارج‌نشین در این بین چه خواهد بود و به‌طور کلی آیا در حال حاضر می‌توان هماهنگی‌ای برای آنها و مخالفان داخل متصور بود؟
برای پاسخ به این سؤال ابتدا باید بگویم که تقسیم مخالفان از این دوگروهی که شما اشاره می‌کنید (خارج‌نشینان و داخلی‌ها) گسترده‌تر شده و همین، کار را برای هماهنگی آنان سخت کرده است. به اعتقاد من در حال حاضر می‌توان از چهار گروه به‌عنوان مخالف نام برد. گروهی که به قول شما خارج نشین هستند و با نام شورای ملی در پاریس و استانبول فعالیت می‌کنند و بیشتر طرفدار دخالت خارجی هستند.
اما گروه‌های داخلی خود در سه بخش حضور دارند. هیأت‌های هماهنگی داخلی که طرفدار تظاهرات مسالمت‌آمیز و تغییر از راه‌های صلح‌جویانه و مردمی هستند؛ برعکس گروه‌هایی که مانند اینان طرفدار تغییر هستند اما راهی که انتخاب کرده‌اند متفاوت و توأم با اقدامات مسلحانه است اما گروه آخر هم در بین افرادی هستند که اتفاقاً گروه‌های نزدیک به حکومت‌اند و در دولت فعلی هم حضور دارند. کسانی هستند که معتقدند با بقای دولت کنونی باید اصلاحات صورت بگیرد چرا که می‌گویند اگر این حکومت ساقط شود، خلئی ایجاد می‌شود که ممکن است اسرائیل و دیگران آن را پر کنند.
حال با این اوصاف برای پاسخ به سؤال شما اگر بخواهیم بگوییم که شورای ملی خارج‌نشین با گروه‌های داخلی تعامل و هماهنگی خواهند داشت پاسخ قطعاً منفی خواهد بود، چرا که شاهد هستیم طی این مدت، بارها اتحادیه عرب سعی کرده در جلسات متعدد در قاهره این گروه‌ها را به نقاط مشترک برساند که ناموفق بوده است.
- اشاره به نشست‌هایی کردید که بی‌نتیجه بوده، چرا کنفرانس‌های دیگری که تحت عناوینی چون دوستان سوریه برگزار می‌شود نتایج قابل‌قبولی به‌دست نمی‌دهد؟
به نکته خوبی اشاره کردید. اجازه بدهید به آخرین کنفرانس که در ژنو برگزار شد برویم. در این نشست که تمامی اعضای دائم شورای امنیت، دبیران کل سازمان ملل و اتحادیه عرب و همچنین کشورهایی از قبیل قطر و ترکیه حضور داشتند، مقرر شد در یک دوره انتقالی بین مخالفان و دولت کنونی مذاکراتی صورت بگیرد و البته غربی‌ها می‌خواهند که بشار اسد جایی در این مذاکرات نداشته باشد اما فکر می‌کنید مشکل غرب فقط همین است؟ خیر.
اتفاقا به اعتقاد من مشکل اصلی آنان نبود یک گزینه مناسب بین مخالفان بود که مورد قبول همه گروه‌ها باشد. غرب سعی خواهد کرد تا شورای انتقالی را به دیگر گروه‌ها تحمیل کند و البته این بسیار خطرناک است، چرا که با فرض ساقط‌شدن حکومت اسد و جایگزین شدن این شورا به دلایل ذکرشده آنها مورد قبول دیگر گروه‌ها نخواهند بود.