اما تحریم‌ها واقعا چگونه دور زده می‌شوند؟ این سؤالی است که اگرچه پاسخ دقیق به آن به جهات امنیتی مقدور نیست، اما شاید بتوان برخی از روش‌های عبور از موانع تحریم را از دل اخبار، مقالات و تحلیل‌های منتشر شده در رسانه‌های غربی استخراج کرد.
نفتکش‌های ایرانی با پرچم‌های خارجی
بی‌بی‌سی چندی پیش طی گزارشی با این موضوع که «چگونه ایران تحریم‌ها را پشت سر می‌گذارد» نوشت جمهوری اسلامی ایران پیش از اینکه تحریم‌های نفتی رسما آغاز شوند راه‌هایی به‌منظور پیش‌دستی و دور زدن تحریم‌ها یافته است. در این گزارش ادعا شده است جزایر «تووالو» در اقیانوس آرام 11هزار سکنه دارد و مساحت آن 26کیلومترمربع است و تعداد بسیار کمی از ایرانی‌ها این کشور کوچک را می‌توانند روی نقشه پیدا کنند یا حتی نام آن را شنیده‌اند اما از 39 نفتکش ایرانی 15عدد از آنها پرچم این کشور را به اهتزاز درمی‌آورند. این خبرگزاری انگلیسی همچنین مدعی شد در هفته‌های اخیر، شرکت ملی نفتکش ایران به‌منظور اجتناب از تحریم‌های اتحادیه اروپا، نام و پرچم نفتکش‌های خود را تغییر داده است.
تغییر مسیرهای ارتباطی
این احتمالا ناشی از خلاقانه‌ترین تکنیک ایران برای دور زدن تحریم‌ها با شبح ساختن ناوگان نفتکش‌های خود است. بیشتر ملوانان کشتی‌های نفتکش ایران جعبه‌های سیاه خود را خاموش کرده‌اند. این کشتی‌ها که دیگر قابل ردیابی نیستند به مشتریانی در سراسر آسیا نفت می‌فروشند و این مشتریان در مورد خریدهای خود لب از لب نمی‌گشایند. تاجران نفتی گفته‌اند که برای صحبت درباره این محموله‌ها نه با تلفن همراه صحبتی می‌شود و نه ای‌میلی ارسال می‌شود. تحویل 12 ابرنفتکش چین به شرکت ملی نفتکش ایران در‌ماه مه این توانایی را برای بازاریابی نفت با ناوگان‌هایی شبح مانند افزایش داد.
ورود بخش خصوصی به صادرات نفت
یکی از موانع موجود بر سر راه فروش نفت ایران که در پی تحریم بانک مرکزی ایجاد شده است، عدم‌امکان واریز بهای نفت خریداری شده از سوی خریداران در وجه بانک‌های ایرانی و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است. با این حال مجلس شورای اسلامی اخیرا قانونی را تصویب کرده است که براساس آن بخش خصوصی نیز می‌تواند نفت ایران را بفروشد. در نتیجه خریداران نفت وجه خود را به بانک مرکزی ایران پرداخت نخواهند کرد بلکه این وجه به حساب‌های شرکت‌های خصوصی ریخته خواهد شد. براساس این قانون، 20درصد نفت ایران توسط شرکت‌های خصوصی فروخته خواهد شد.
جایگزینی بیمه‌های داخلی
تحریم‌کنندگان غربی معتقد بودند مشکل تحریم و ممنوعیت شرکت‌های بیمه می‌تواند برای مقامات جمهوری اسلامی به همان اندازه خطرناک باشد که خود مسئله تحریم خرید نفت ایران از سوی اتحادیه اروپا؛ چرا که دیگر حتی خریداران غیراروپایی نیز نخواهند توانست به معاملات نفتی خود با ایران ادامه دهند. با این حال ایران راه‌های مناسبی برای دور زدن تحریم‌های بیمه‌ای در اختیار دارد. دولت ژاپن اخیرا قانونی را به تصویب رسانده است مبنی بر اینکه دولت این کشور خود به‌جای شرکت‌های بیمه‌کننده اروپایی و تا سقفی معادل 6/7میلیارد دلار، نفتکش‌های حامل نفت ایران را به مقصد ژاپن بیمه می‌کند. از سوی دیگر چین و هند، دو خریدار عمده نفت ایران، پیشنهاد جمهوری اسلامی را مبنی بر حمل محموله نفتی از طریق نفتکش‌های ایرانی و با بیمه داخلی ایران پذیرفته‌اند. با این روش هم مشکل بیمه نفتکش‌های حامل نفت ایران و به‌تبع آن مشکل فروش نفت ایران مرتفع خواهد شد و هم سود هنگفت بیمه‌های نفتی به جای شرکت‌های بیمه‌ای اروپایی به شرکت‌های بیمه داخلی خواهد رسید.
انتقال نفت از طریق خط لوله اسکندریه
بی‌بی‌سی در ادامه بررسی راه‌های دور زدن تحریم‌های نفتی از سوی ایران با اشاره به مشکل بودن تشخیص نفت ایران از نفت تولیدی سایر کشورها نوشت: نفتکش‌های ایرانی با پرچم «تووالو» در دریای سرخ به مقصد «العین السخنه» در ساحل سوئز در مصر در حرکت هستند. به‌علت آسیب‌پذیری کشتی‌های نفتی برای عبور از تنگه سوئز، این کشتی‌ها سفر خود را در این بندر پایان می‌دهند و نفت آنها از طریق خط لوله به اسکندریه انتقال می‌یابد سپس نفتکش‌های مدیترانه‌ای این نفت را به پالایشگاه‌های اروپا ارسال می‌کنند. این فرض وجود دارد که نفتکش‌های ایرانی بتوانند نفت خود را به دریای سرخ و خط لوله مدیترانه‌ای سوئز ارسال کنند و نفتکش‌ها در طرف مدیترانه این نفت را بارگیری کنند.
کنسرسیوم مخفی اروپایی
نشریه دبکا فایل چندی پیش در گزارشی اعلام کرد تنها بعد از یک هفته از آغاز تحریم‌ها، ایران راه‌های تازه‌ای برای صدور نفت خود یافته است. به گزارش این نشریه توافقی میان پالایشگران اروپایی صورت گرفته تا 20درصد از نفت صادراتی ایران را از طریق یک کنسرسیوم مخفی خریداری کنند. این توافقنامه تنها بعد از یک هفته از آغاز تحریم‌های نفتی غرب علیه ایران امضا شده است. حسن خسروجردی، رئیس اتحادیه صادر‌کنندگان ایران نیز در همین رابطه می‌گوید: تنها امتیازات و تخفیف‌های کمی به خریداران اعطا می‌شود. با این توافقنامه، مشکل تحریم‌ها به کلی رفع خواهد شد.
شبکه‌ای جهانی از شرکت‌های صوری
یک روزنامه آلمانی چندی پیش با اشاره به سخنان لئون پانتا ، رئیس سابق سیا و وزیر دفاع کنونی آمریکا، از عدم‌وجود هدفی مناسب و درست برای تحریم ایران و نامشخص بودن افق تحریم‌ها انتقاد کرد. این روزنامه در ادامه نوشت: تردید پانتا به دلایل مختلف موجه است زیرا ایران راه‌های فرار از تحریم را به خوبی می‌شناسد. ایرانی‌ها تجربه طولانی در مواجهه با تحریم‌ها دارند و زمان کافی داشته‌اند که خود را برای مقابله با موج جدید آماده کنند. شبکه جهانی آنها برای دور زدن تحریم‌ها از هنگ کنگ تا ونزوئلا کشیده شده و شرکت‌های متعدد ظاهری را با اسم‌های انگلیسی در مناطق مختلف به همین منظور مستقر کرده‌اند که هیچ سوءظنی به آنها وجود ندارد. ناوگان‌های شرکت کشتیرانی ایران نیز با پرچم کشورهای دیگر و با اسامی جعلی حرکت می‌کنند. ضمن آنکه کشورهای مهمی مانند چین، روسیه، ترکیه و عراق نیز بی‌توجه به تحریم‌ها، سعی می‌کنند از فرصت عدم‌حضور کشورهای دیگر نهایت استفاده را بکنند و در دور زدن تحریم‌ها با هم رقابت می‌کنند.
منطق سود تجاری
اما با همه اینها اقتصاد فقط یک منطق دارد: سود. وقتی کسی به‌عنوان خریدار، طرفی به‌عنوان فروشنده، پولی برای پرداخت و کالایی برای مبادله وجود دارد، معامله تجاری که محصول ترکیب اینهاست بدون شک رخ خواهد داد. اصلا مهم نیست که طرف‌های معامله در کجای جهان قرار دارند یا نامشان چیست. هیچ شرکتی در جهان حتی اگر دفتر آن در قلب واشنگتن باشد به‌خاطر اخم و بداخلاقی وزارت خزانه‌داری آمریکا از سود واقعی و قطعی در معامله تجاری خود با ایران صرف‌نظر نمی‌کند. در گزارشی که چندی پیش وال‌استریت ژورنال منتشر کردآمده بود که دولت آمریکا خود بی‌آنکه بداند ظرف 10سال گذشته مجوز لازم برای تجارت میان ایران و 10هزار شرکت آمریکایی را صادر کرده است!