دیواندره از دو کلمه دیوان و دره تشکیل شده است. دیوان یعنی جایگاه و محل قانون، عدالت و جای حل اختلافات و چون این دیوان خانه معروف گشته است.
دیواندره در فاصله ۹۸ کیلومتری شمال سنندج قرار دارد. این شهر از شمال با تکاب، از شرق با شهرستان بیجار، از شمال غرب با سقز، از غرب با مریوان و از جنوب با سنندج همسایه است.
شهرستان دیواندره با مساحتی معادل ۴۲۰۳ کیلومتر مربع در حدود ۱۵ ٪ از وسعت استان کردستان را شامل می‌شود.
وجود آثار باستانی بسیاری همچون غار کرفتو نشانگر وجود تمدن و حیات تا دو هزار سال قبل از میلاد در این منطقه است.
مردم دیواندره به زبان کردی سورانی تکلم می‌کنند و آداب و رسوم و فرهنگ مردم شهرستان برگرفته از آداب و فرهنگ آریائی‌ها بوده و هماهنگ با سایر ملت ایران مراسم‌ها ملی و مذهبی را نیز برگزار می‌نمایند.
در شهرستان دیواندره قومیت‌‌ها و طوائفی همچون گوران، ایل گلباغی، تیلکوئی، جاف، منمی (مندمی) برازنده، خواجه وند، ایل کلهر،طایفه زند و قاقالی وجود دارند.
اما این عناوین در منطقه کم رنگ شده و صرفاً جنبه محلی داشته و هیچ گونه وجه تمایزی بین افراد نداشته و تمام اقشار همزیستی مسالمت آمیزی با هم دارند.
شهرستان دیواندره دارای سه بخش مرکزی، کرفتو و سارال و ۹ دهستان (حومه - قراتوره - چهل چشمه - اوباتو - کانی شیرین - زرینه - سارال- کوله و حسین آباد شمالی) بوده و تعداد کل روستاهای تابعه شهرستان دیواندره ۱۹۴ روستا می‌باشد.
سارال یکی از بخش‌های غنی از توابع شهرستان دیواندره با ۳۸ روستا است که اکثریت اهالی این روستاها از طوایف گلباغی، مرادگورانی، چوخه رشید، حمزه‌ای و گاملی هستند.
شهرستان دیواندره دارای زمستان‌های سرد و طولانی و بهار و تابستان معتدل می‌باشد. تعداد روزهای یخبندان در سال برابر 135 روز است به طوری که این شهر جزء مناطق سردسیر کشور به حساب می‌آید.
بارش برف و تفاوت قابل ملاحظه دما بین شب و روز از خصوصیات بارز اقلیمی این منطقه است. دیواندره بین دو منطقه کاملا برفگیر و سردسیر کشور، یکی دشت اوباتو (هه وه تو) و دیگری کانی نیمه روژ در جنوب قرار گرفته است.
رودخانه‌های فراوانی در شهرستان جریان دارد که اکثر آنها فصلی است و از آب شدن برف‌ها و بارندگی‌های فصلی جریان پیدا می‌کنند.
در منطقه دو رودخانه مهم و دائمی به نام‌های قزل اوزن و یول کشتی وجود دارد که رودخانه قزل اوزن از ارتفاعات چهل چشمه و سارال سرچشمه می‌گیرد و با نام سفید رود به دریای خزر می‌ریزد.
رودخانه یول کشتی نیز سرچشمه آن حوضه‌های آبگیر فلات اوباتو است که پس از طی مسیری به رود قزل اوزن می‌پیوندد. رودخانه شورآب نیز رودخانه‌ای فصلی است.
از مراتع موجود در منطقه می‌توان منابع طبیعی، مراتع سرسبز سارال و کوه‌های سرسبز و آبخیز چهل چشمه را نام برد که یکی از مراتع درجه اول ایران می باشد.
این مراتع در بهار بسیار دلپذیر، سرسبز و خرم هستند. چشمه سارهای فراوانی در آنجا جریان دارد و انواع گل های وحشی و گیاهان داروئی و غذائی به وفور دیده می‌شود که در صورت استفاده صحیح و نظارت دولت و سرمایه گذاری می تواند یکی از جاذبه‌های توریستی در منطقه باشد.
دیگری غار کرفتو می باشد که در حدود 75 کیلومتری شمال شرقی دیواندره قرار گرفته و از انواع غارهای آهکی و طبیعی است و جاذبه‌های زیادی دارد.
غار کرفتو پذیرای مسافران و عاشقان به طبیعت و کاوشگران و گردشگران داخلی و خارجی می‌باشد. چهل چشمه و سارال نیز پذیرای گردشگران داخلی می باشد.
کوهستان چل‌چمه (چهل‌چشمه):
این کوه در فاصلة 64 کیلومتری غرب شهرستان دیواندره قرار گرفته است روستای تبت محل تجمع کوهنوردان در دامنه این کوه قرار گرفته است قلة بلند این کوه شاه‌نشین نام داشت و ارتفاع آن 3173 متر می‌باشد.
در مسیر صعود به این کوهستان چندین آبشار زیبا به همراه چشمه‌های بی‌شمار و رودخانه‌های کوچک وجود دارد که مناظر بسیار بدیعی را به وجود آورده‌اند.
رودخانة قرل‌اوزن از این کوه سرچشمه می‌گیرد این کوهستان محل رشد گیاهان دارویی و غذایی و قارچ‌های خوراکی می‌باشد و هرساله تعداد زیادی از گروه‌های کوهنوردی به این کوه صعود می‌نمایند.
منطقه شکار ممنوع زرینه اوباتو:
این منطقه به مساحت 24000 هکتار در 16 کیلومتری شمال دیواندره زیستگاه مناسبی جهت گونه پرنده حمایت شده و رو به انقراض میش‌مرغ می‌باشد.
اماکن تاریخی و باستانی شهرستان دیواندره:
- غار و قلعه معروف کرفتو که شهرت زیادی دارد و کم نظیر می‌باشد و فاصله آن تا مرکز شهرستان 75 کیلومتر می‌باشد که 60 کیلومتر آن آسفالت و 15 کیلومتر آن شن‌ریزی می‌باشد. قدمت این غار به دوره اشکانیان یا 1000 سال قبل از میلاد بر می‌گردد. این قلعه غار شامل 4 طبقه و هر طبقه دارای اطاق‌ها، سالن و راهروهای ارتباطی می‌باشد. غار شامل دو دهنه دالان و دهلیز و حفره های متعدد اصلی و فرعی عمیق می‌باشد.
- در مسیر طولانی غار وجود حوضچه آب راکد مشاهده می‌شود. وجود قبرستان قدیمی در محوطه غار مربوط به قرن هفتم هجری و به موازات ارتفاع قلعه ستون زیبای آهکی به شکل نگهبان قلعه خود نمایی می‌کند.
- غار باشقشلاق و غار قالوجه نیز در شهرستان وجود دارد.
- عمارت سالار سعید در روستا وزیر که بیشتر از 300 سال قدمت دارد.
- حمام قدیمی پنجه سفلی که در دل خاک جای دارد و دارای خزانه و سردرهای چشم انداز خوبی می‌باشد.
- قلعه کهنه روستای آغاجری که بیشتراز 2000 سال قدمت دارد و 46 تپه باستانی که شاخص آنها تپه رش در شمال غربی روستای وزیر که این اثر مربوط به هزاره اول قبل از میلاد می باشد.
- تپه باستانی مرسوم به شهر سبز روستای زاغه علیا مربوط به هزاره اول قبل از میلاد می‌باشد و 55 محوطه باستانی که قدمت تاریخی دارد محوطه باستانی کوجاری در روستای بایزید آباد و دارای سفال‌های متنوع که از دوران های مختلف تاریخی در ان مشاهده می گردد و همچنین منطقه باستانی بان کلک (واقع در دشت کانی نیمه روژه) مربوط به هزاره اول قبل از میلاد می‌باشد.