او در سال 1291 در سنین کودکی برای تحصیل به اروپا فرستاده شد. در میانه جنگ جهانی اول به ایران بازگشت و در مدرسه صنایع مستظرفه در محضر استادانی چون کمال الملک ادامه تحصیل داد.
او پس از چند سالی مجدداً به اروپا بازگشت. محسن مقدم مدتی در بخش باستان شناسی موزۀ لوور در پاریس در کلاس‌های ژرژ کنتنو، باستان شناس معروف، آموزش دید و با درجۀ عالی، تحصیل در آنجا را به پایان رساند.
او علاوه بر باستان شناسی، در پاریس به آموزش نقاشی هم پرداخت. محسن مقدم در سال‌های پایانی حضور خود در اروپا به عنوان نماینده فرهنگی ایران در نشست‌ها و نمایشگاه‌های متعددی حضور یافت.
محسن مقدم در سال 1315 با سُلما کویومجیان ازدواج نمود. سِلما نیز مدتی در رشته باستان شناسی و هنر تحصیل کرده بود.
محسن و سُلما در همان سال به ایران بازگشتند و در سال 1316 در مرکز باستان شناسی به عنوان بازرس فنی هیأت باستان شناسی فرانسوی شوش به سرپرستی رولان دومکنم فعالیت تخصصی خود را آغاز کردند.
آنها مدتی را نیز زیر نظر آندره گدار در موزه ایران باستان مشغول بودند. محسن مقدم مأموریت‌های باستان شناسی و هنری متعددی را به انجام رسانید که یکی از آنها سرپرستی هیأتی به منظور تهیه نقشه باستان شناسی گیلان در سال 1340 بوده است که بعدها این مأموریت توسط دکتر عزت الله نگهبان یکی از شاگردان استاد مقدم ادامه داده شد.
محسن مقدم علاوه بر فعالیت‌های میدانی خود، فعالیت‌های علمی گوناگونی را در دانشگاه تهران به عهده داشته است و به عنوان یکی از اولین استادان آکادمیک باستان شناسی ایران به شمار می‌آیند.
ایشان یکی از بنیانگذاران اصلی دانشکده هنرهای زیبا بوده اند. افزون بر این مقدم سرپرستی و نمایندگی ایران در نمایشگاه ها و کنگره های مختلفی را نیز به عهده داشته‌اند و نشان های افتخار آمیز زیادی را نیز در شناسنامه کاری خود دارند.
یکی از ویژگی‌های بارز محسن مقدم علاقۀ او از کودکی به جمع آوری کلکسیون های مختلفی چون تمبر، صدف، چپق و قلیان و آثار متنوع تاریخی بوده است.
او و همسرش در طول زندگی خود رنج های زیادی را متحمل شدند تا توانستند مجموعه‌ای غنی از آثار و اشیاء تاریخی و هنری را جمع‌آوری نمایند.
محسن مقدم مجموعه‌داری متخصص و دوست‌دار فرهنگ گذشته ایران زمین بود که مجموعۀ خود را برای ارزش مالی آن جمع آوری نکرد.
او بخش زیادی از آثار خود را از خارج از ایران خریداری می‌کرد و به ایران باز می‌گرداند. استاد مقدم در آبان ماه 1351 یعنی پانزده سال قبل از وفاتشان، خانۀ پدری خود را به همراه تمامی آثار موجود در آن به دانشجویان دانشکده هنرهای زیبا و گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران برای آموزش و پژوهش در فرهنگ گذشته و سپس عموم مردم وقف نمود.
منبع مورد استفاده برای این مدخل