پیرمحمد ملازهی کارشناس امور شبه‌قاره معتقد است این امر می‌تواند هم ناشی از نفوذ نیروهای طالبان در نیروهای امنیتی افغانستان باشد و هم ناشی از بدبینی نیروهای افغان. وی همچنین درباره خیزش مردم برخی نواحی افغانستان علیه طالبان ملاحظاتی را مطرح می‌کند که قابل تأمل است. مشروح این مصاحبه را در زیر می‌خوانید:
- در روزهای اخیر، اخبار منتشره حاکی از سر بریدن چندین نفر در افغانستان بوده است. آیا خشونت‌ها در این کشور گسترش یافته است یا فقط بازتاب این حوادث بیشتر شده است و اگر این خشونت‌ها گسترش یافته است، دلیل آن چیست؟
اخبار منتشره نشان می‌دهد که خشونت‌ها افزایش پیدا کرده است. یک موضوع این است که این خشونت‌ها قبلا هم وجود داشته است اما مثلاً اخبار خشونت‌ها در مناطق دوردست دیرتر منتشر می‌شد. الان به‌نظر می‌رسد اخبار قدری زودتر منتشر می‌شود. یک علت این است که شبکه تلفن همراه در سطح کشور گسترش پیدا کرده و به‌طور کلی ارتباطات نسبت به گذشته بهتر شده است و اخبار زودتر می‌رسد. اما روی هم رفته به‌نظر می‌رسد خشونت‌ها گسترش پیدا کرده است. گسترش خشونت‌ها چند دلیل مشخص دارد.
نخستین دلیل این است که طالبان می‌خواهد به دولت افغانستان و ناتو و آمریکا بگوید ما همچنان قدرت داریم و هر جا بخواهیم، عملیات انجام می‌دهیم. این نوعی نمایش قدرت از سوی طالبان است. دلیل دوم ایجاد وحشت در دل مردم و مرعوب‌کردن آنان است تا کسی از حرف طالبان عدول نکند و در مناطق تحت تسلط آنان، مردم کاملا تابع مقررات آنان باشند. به‌نظرم این امر هم بی‌تأثیر نیست. اما منتسب کردن همه این خشونت‌ها به طالبان شاید واقع‌بینانه نباشد چون اکنون گروه‌های زیادی در افغانستان فعال هستند. طالبان مسئولیت برخی از این حوادث را بر عهده می‌گیرند. مثلاً طالبان اعلام کردند که سر بریدن 17نفر در هلمند کار آنان نیست. شاید واقعا گروه‌های دیگر دست به چنین عملیاتی بزنند، هر چند که به‌طور کلی این قبیل حوادث به اسم طالبان تمام می‌شود. اگر این حوادث کار طالبان باشد، هم نشان‌دهنده قدرت‌نمایی طالبان است و هم اینکه به مردم می‌گویند باید تابع مقررات آنان باشند.
- شما گفتید که یک هدف طالبان از این اقدام‌ها می‌تواند ارعاب مردم باشد. اما اتفاق جدیدی که در برخی نقاط افغانستان رخ می‌دهد، برخاستن مسلحانه مردم روستاها و نواحی علیه طالبان است. علت این پدیده چیست؟
در ماه‌های اخیر دو اتفاق افتاده است که در این ارتباط قابل توجه است. یکی اینکه مردم در برابر بستن مدارس دخترانه واکنش نشان دادند و مسلحانه با طالبان درگیر شدند. در برخی استان‌ها، مردم توانستند طالبان را از برخی روستاها خارج کنند. این مسئله‌ای جدی است که در حال گسترش است. نظیر این پدیده در غزنی و وردک بود و الان به استان‌های دیگر هم سرایت کرده است.
اما مسائلی وجود دارد که خودجوش‌بودن این حرکت را نقض می‌کند. یک ملاحظه این است که چه بسا نیروهای دولتی در پس پرده باشند و سلاح و امکانات به جوانان بدهند و آنان را تحریک کنند که در برابر طالبان بایستند. بعضی معتقدند این کار حزب اسلامی حکمتیار است که با دولت به نوعی تفاهم رسیده است و اکنون می‌خواهد به نوعی با طالبان تسویه حساب کند. در داخل افغانستان یک رشته نگرانی وجود دارد. در پارلمان افغانستان این امر مطرح شد که این جریانی خطرناک است که اگر دولت کنترل نکند، ممکن است به شکل‌گیری جریانی مانند طالبان بینجامد؛ یعنی همانطور که طالبان از مدارسی شروع کردند و تدریجا قدرت را به‌دست گرفتند.
اکنون هم بعضی معتقدند ممکن است این برنامه‌ای برای درگیر کردن گروهی جدید با طالبان باشد تا قدرت طالبان را خنثی کند و بعد خودشان مدعی قدرت شوند. نکته دوم به واحدهای روستایی مربوط می‌شود که خود آمریکایی‌ها ایجاد کردند. این واحدها ظاهرا جزئی از نیروهای دولتی هستند اما واقعا ارتباط چندانی با وزارت کشور و نیروهای امنیتی افغانستان ندارند. این نیروهای روستایی نیروهایی هستند که آمریکایی‌ها تشکیل داده‌اند. گفته می‌شود که این نیروها توانسته‌اند در برخی مناطق طالبان را بیرون کرده یا به نوعی قدرت طالبان را خنثی کنند. آمریکایی‌ها به این شکل نیرویی خارج از ارتش و پلیس ملی ایجاد کرده‌اند که آینده آن نامعلوم است. گروه‌هایی که با طالبان می‌جنگند چه بسا تبدیل به قدرتی شوند که دولت نتواند کنترل کند.
- پدیده دیگری هم که اخیراً در افغانستان برجسته شده است، کشته شدن سربازان ناتو به‌دست همتایان افغان خود است. دلیل این حملات چیست؟ آمریکا در عراق با چنین پدیده‌ای روبه‌رو نشد اما در افغانستان با این معضل دست به گریبان است. چرا؟
یک دلیل این است که طالبان می‌توانند از چندین مجرا به درون نیروهای امنیتی نفوذ کنند، به‌خصوص در نیروهایی که وزارت کشور استخدام می‌کند. قانونی در افغانستان وجود دارد که تصریح می‌کند شمار افرادی که جذب ارتش یا پلیس ملی می‌شود، باید متناسب با جمعیت قوم‌های مختلف باشد. با توجه به اینکه اکثریت جمعیت افغانستان پشتون است، این امر فرصتی را به طالبان داده است که افراد ناشناس را آگاهانه وارد پلیس یا ارتش کند تا آنان در فرصت مناسب علیه نیروهای ناتو عملیات کنند. مجرای دوم این است که طبق یک برنامه از قبل طراحی‌شده، یک واحد طالبان خود را تسلیم و برای همکاری با نیروهای امنیتی اعلام آمادگی می‌کنند و به آنان می‌پیوندند درحالی‌که در پشت پرده ارتباط خود را با طالبان حفظ می‌کنند.
این افراد پس از حمله به نیروهای خارجی و کشتن آنان، فرار می‌کنند و به طالبان می‌پیوندند. ازجمله دیگر عوامل این قبیل حملات افرادی هستند که از عملیات نیروهای ناتو ناراحت هستند. با توجه به اینکه بافت افغانستان بیشتر قبیله‌ای است، وقتی عملیات شبانه صورت می‌گیرد و فردی کشته می‌شود، خویشاوندان وی استعداد جذب شدن توسط طالبان را پیدا می‌کنند. طالبان این افراد را شناسایی و برای انجام عملیات آماده می‌کنند. این قبیل حملات به نگرانی اصلی نیروهای ناتو تبدیل شده است. در سال‌جاری میلادی بیش از 40نفر به همین شکل کشته شده‌اند.
- اوباما روز جمعه در جمع سربازان آمریکایی گفت همانطور که جنگ عراق را به اتمام رساند، به‌طور مسئولیت‌پذیرانه‌ای به جنگ افغانستان پایان می‌دهد. رقابت حزبی در آمریکا چه تأثیری بر وضع افغانستان دارد؟
شاید بتوان گفت یک دلیل شکست جمهوریخواهان در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، شروع کردن جنگ در عراق بود. اوباما جنگ عراق را تمام کرد و سربازان آمریکایی را بیرون برد. شاید اکنون افغانستان نقشی مانند عراق را در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا ایفا کند؛ یعنی چه بسا باعث شکست اوباما و پیروزی رامنی شود.
اما برای اینکه بدانیم جمهوریخواهان درصورت پیروزی چه برخوردی با افغانستان می‌کنند، بین شعارهای جاری و عملکردشان باید تفاوت قائل شد. اکنون آنان می‌کوشند برای خارج کردن رقیب از صحنه، بهره‌برداری سیاسی کنند. اما وقتی به قدرت برسند، سیاست‌هایشان فرق چندانی با سیاست‌های اوباما نخواهد کرد. نیروهای ناتو می‌خواهند تا سال 2014از افغانستان خارج شوند اما پایگاه‌هایی خواهند داشت که در آن مستقر می‌شوند. در پیگیری اهداف کلی آمریکا در آسیای مرکزی و جنوب آسیا، تفاوتی نمی‌کند که اوباما رئیس‌جمهور بماند یا رامنی رئیس‌جمهور شود.
- وقایع اخیر افغانستان نشان داده که این کشور همچنان پروژه‌ای ناتمام است. آیا با این وصف ناتو در سال 2014 از افغانستان خارج می‌شود؟
ناتو خارج می‌شود چون این مسئله‌ای تصویب‌شده است اما پایگاه‌هایی به‌دست می‌آورد که بخشی از نیروهایش را در آن مستقر می‌کند.