فساد، جنایت و اعتیاد تنها بخشی از معضلاتی است که تولید و قاچاق تریاک برای افغان‌ها به ارمغان آورده است.
فهرست مشکلاتی که مواد مخدر برای افغانستان به‌وجود آورده به‌مراتب طولانی‌تر است در حالی که طالبان بیشترین سهم را از درآمدهای ناشی از تولید تریاک و قاچاق آن دارد.
افغانستان در حال حاضر 90 درصد تریاک دنیا را تولید می‌کند و تلاش‌های صورت گرفته برای کاهش تولید این ماده مخدر تاکنون هیچ ثمری نداشته است.
به دنبال شکست سیاست امحاء مزارع خشخاش احتمال تغییر استراتژی دولت‌های غربی برای کاهش تولید مواد مخدر در افغانستان بیش از هر زمانی در گذشته قوت گرفته است.
دولت‌های برلین، پاریس و رم به همراه سران ناتو در حال بررسی ایده‌ای هستند که در صورت تصویب تحولی بنیادین در تولید مواد مخدر در افغانستان به‌وجود خواهد آورد.
براساس طرحی که از سوی اروپایی‌ها تدوین شده کشت خشخاش در افغانستان قانونی می‌شود و امکان خرید محصول خشخاش کشاورزان افغان از سوی دولت افغانستان یا شرکت‌های واسطه فراهم می‌آید.
در این چارچوب کشاورزان قادر خواهند بود محصول خشخاش خود را با همان قیمتی که قاچاقچیان مواد مخدر خریدار آن هستند به‌واسطه‌های رسمی بفروشند.
در ادامه، این خشخاش برای تولید داروهای مسکن و سایر محصولات در اختیار شرکت‌های دارویی قرار می‌گیرد.
یکی از فرماندهان ارشد ناتو که خواستار عدم افشای هویت خود است در این رابطه می‌گوید: شیوه‌های متعارف برای نابودی مزارع خشخاش و کاهش کشت این محصول ثمربخش نبوده است.
وی می‌افزاید: در صورت اجرای درست طرح قانونمند کردن تولید و تجارت خشخاش می‌توان مانع از فروش خشخاش به گروه‌های غیرقانونی تولید و قاچاق مواد مخدر شد و از این طریق تولید مواد مخدر را کاهش داد.
نگاهی گذرا به آمار مربوط به تولید مواد مخدر در افغانستان مؤید این دیدگاه است. دایره مبارزه با جنایت و قاچاق مواد مخدر سازمان ملل متحد (UNODC) از رشد 49 درصدی تولید خشخاش در افغانستان طی سال 2006 میلادی در قیاس با سال قبل از آن و تولید حدود 6100 تن خشخاش در این کشور خبر می‌دهد.
بخش اعظم درآمدهای ناشی از تولید تریاک که نزدیک به سه میلیارد دلار در سال برآورد می‌شود به طالبان می‌رسد که توانسته طی ماه‌های اخیر کنترل اکثر مناطق جنوبی افغانستان را از دست ناتو و نیروهای دولتی خارج کند.
بدتر آن‌که بی‌ثباتی افغانستان مبارزه با تولید تریاک را بیش از هر زمانی در گذشته دشوار کرده است.
زلمای افضلی، سخنگوی وزارت مبازه با مواد مخدر افغانستان اوایل ماه گذشته میلادی گفته بود اگر طی ماه‌های آتی در افغانستان آرامش برقرار نشود سال 2007 شاهد رشد قابل توجه تولید تریاک خواهد بود.
به اعتقاد سازمان ملل متحد بسیاری از مقامات دولت افغانستان در تولید و قاچاق مواد مخدر دست دارند. گستره این مشارکت به حدی است که حتی برادر حامد کرزای، رئیس جمهور افغانستان یکی از مظنونان به دست داشتن در این تجارت کثیف است.
نیروهای ائتلاف و دولت افغانستان تا این مقطع همه تلاش خود را بر نابودی مزارع خشخاشی که محصول آنها برای تولید تریاک و هروئین مورد استفاده قرار می‌گرفت و متقاعد کردن کشاورزان فقیر به برگزیدن محصولات جایگزین به‌جای خشخاش متمرکز کرده بودند.
ایالات متحده از این برنامه حمایت می‌کند اما نتیجه عملی این برنامه متمایل شدن کشاورزان فقیر به سوی طالبان بوده است.
به اعتقاد آمریکایی‌ها قانونمند کردن کشت تریاک هم مخاطرات خاص خود را دارد. منتقدان این طرح هشدار می‌دهند مادامی که برخی مقامات دولتی با گروه‌های بزرگ قاچاق مواد مخدر همکاری می‌کنند قانونمند کردن کشت خشخاش تنها راه را برای اشاعه کشت این محصول و تولید تریاک و هروئین بیشتر هموار می‌کند و در عمل نتیجه دیگری نخواهد داشت.