به لحاظ اهمیت سهم گاز در آینده انرژی جهان علاوه بر قرارداد‌های شل و یک شرکت مالزیایی، تلاش شرکت‌های دیگر اروپایی نیز برای حضور در بازار ایران ادامه یافت.
درحالیکه روزهای پایانی سال 85 می‌گذشت خبر‌هایی در مورد تلاش دو شرکت آلمانی و انگلیسی مهم توزیع کننده گاز در اروپا برای مشارکت در طرح‌های گاز ایران منتشر شد.
شرکت ای- اون آلمان و شرکت سنتریکا از انگلیس به رغم همه موانع داخلی برای حضور در بازار ایران مذاکراتی را برای مشارکت در منابع گاز ایران را آغاز کرده‌اند. برخی گزارش‌ها حتی از توافق اولیه شرکت آلمانی برای خرید سالانه 5/2 میلیارد متر مکعب گاز در سال خبر دادند.
اهمیت گاز در سال 85 قرار گرفتن طرح تشکیل سازمان صادر کنندگان گاز د ر محور توجه محافل خبری بود. طرح این مسئله از سوی جمهوری اسلامی ایران و حمایت روسیه از آن توجه بسیاری از محافل سیاسی و اقتصادی را به خود جلب کرد.
تحول دیگر که اواخر سال جدید ایرانی رخ داد و توجه به آن ضروری است انتقال دفتر مرکزی شرکت بزرگ نفتی هالیبرتون آمریکا از هیوستون آمریکا به امارات متحده عربی است.
این اقدام در شرایطی صورت می‌گیرد که سیاست رسمی دولت آمریکا کاهش اتکا به نفت خارجی بویژه نفت خاور میانه است. اقدام شرکت هالیبرتون از سوی دایو لیزر تلاش برای تحکیم روابط با شرکت‌های دولتی نفت کشورهای منطقه عنوان شده است، یک تغییر سیاست جدی در بخش انرژی آمریکاست.
200 میلیارد دلار قرارداد
به گفته غلام حسین نوذری مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران امضای قراردادی 20میلیارد دلاری برای تولید گاز مایع طبیعی و صادرات آن با یک شرکت مالزیایی، حجم کل سرمایه‌گذاری ایران برای تولید گاز مایع طبیعی به حدود 200 میلیارد دلار رسید.
بر اساس این قرارداد که میان شرکت ملی نفت و شرکت اس کی‌اس ونچورز مالزی به امضاء رسید، سالانه 20 میلیون تن گاز مایع از میدان‌های گلشن و فردوس در خلیج فارس تولید می‌شود که 10میلیون تن آن به شرکت ملی نفت تحویل داده می‌شود.
خط لوله صلح
در شرایطی که تحریم و فشار دولت آمریکا در سال 85 ادامه داشت، توافق‌های پیاپی در مورد صادرات گاز به شبه قاره هند و تولید گاز مایع با دو‌شرکت اروپایی نیز تهدیدات آمریکا را به چالش کشید.
توافق 3 کشور پاکستان و هند با ایران در مورد روش تعیین قیمت گاز صادراتی شاید مهمترین رویدادی بود که رخداد.
در پایان دو‌روز مذاکرات فشرده میان نمایندگان سه کشور نمایندگان هند و پاکستان در جمع خبرنگاران بر اولویت تأمین منابع انرژی پیش از مسایل سیاسی تاکید کردند.
پس از انتشار گزارش‌های خبری در مورد این توافق، برخی نمایندگان دولت آمریکا از عدم حمایت از طرح مورد توافق ایران با دو کشور پاکستان و هند سخن گفتند ولی مذاکرات سه کشور براساس زمان‌بندی‌های مشخص ادامه یافت.
در پی این توافق برخی رسانه‌های گروهی هندی از کاهش قیمت گاز صادراتی ایران خبر دادند ولی حجت الله غنیمی‌فرد نماینده وزیر نفت در مذاکرات هرگونه تخفیف ایران به دو کشور هند و پاکستان را رد کرد و خاطر نشان ساخت، در دور چهارم مذاکرات سه کشور در تهران روش محاسبه قیمت تعیین شد و هیچ قیمت ثابتی مورد توافق طرفین قرار نگرفته است.
خط انتقال گاز ایران که به شبه قاره هند با عنوان «خط لوله صلح» مشهور شده است ۲۶۷۰کیلومتر طول دارد که ۱۱۱۵کیلومتر در ایران، ۷۰۵کیلومتر در پاکستان و ۸۵۰کیلومتر آن در هند خواهد بود.
چند روز بعد از این توافق قرارداد دیگری میان شرکت ملی نفت و دو شرکت اروپایی به بحث محافل خبری در غرب تبدیل شد. قرارداد مقدماتی اجرای تاسیسات تولید روزانه 3 میلیارد فوت مکعب گاز از فازهای 13 و14 پارس جنوبی به‌عنوان تأسیسات بالا‌دستی قرارداد پرشین ال ان جی با شرکت‌های انگلیسی هلندی شل و اسپانیایی رپسول امضاء شد.
یک رویداد مهم دیگر نیز در این سال رخ داد که اشاره به آن ضروری است و آن اوج گرفتن بحث تشکیل سازمان کشورهای صادرکننده گاز است.
بحث تشکیل اوپک گازی از حدود سه سال قبل مطرح شده بود و مجمعی نیز با حضور کشورهای مهم صادرکننده گاز تشکیل شد، ولی طرح مجدد این ایده در دیدار ایگور ایوانف رییس شورای امنیت ملی روسیه با مقام معظم رهبری این بحث را در صدر توجه محافل اقتصادی قرار داد.
این امر از این رو از اهمیت بیشتری برخوردار شد که در زمانی طرح شد که بحث تامین انرژی کشورهای اروپایی از حساسیت خاصی برخوردار بود و از سوی دو کشور اصلی و دارنده بزرگترین منابع گاز بطور جدی حمایت می‌شد.
کاهش سهم ژاپن در آزادگان
رویداد مهم دیگر سال 85 کاهش سهم شرکت اینپکس ژاپن در میدان نفتی آزادگان پس از چهار سال مذاکرات و سرمایه‌گذاری‌های مقدماتی در این طرح بود.
این طرح در سفر سیدمحمد خاتمی رئیس جمهور وقت کشورمان با امتیاز حق مذاکره ویژه به ژاپن واگذار شد و در مذاکرات طرفین سهم شرکت ژاپنی تا 60درصد تعیین شده بود ولی با خروج شرکت اینپکس کل سهم این میدان به شرکت نیکو واگذار شد و این شرکت به عنوان سهامدار اصلی اجرای طرح توسعه میدان بزرگ نفتی آزادگان را به شرکت پترو‌ایران به عنوان پیمانکار واگذار کرد.
پایان کار پارس جنوبی و مشکل تامین مالی
اعلام خاتمه برنامه‌های توسعه پارس جنوبی با پایان مناقصه فازهای 22 ، 23و 24 و آغاز بهره‌برداری از پارس شمالی رویداد مهم دیگر سال 85 بود.
اکبر ترکان مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس همچنین تلاش بسیاری به خرج داد تا سرمایه مورد نیاز اجرای طرح‌های توسعه این منطقه را از منابع داخلی که به دلیل تاخیر بانک‌های خارجی راکد شده بود تامین کند.
وی حتی پیشنهاد تشکیل بانک صنعت نفت را نیز ارائه کرد تا این بخش از اقتصاد کشور از یک حامی مالی آشنا با صنعت برخوردار شود. این تلاش با تامین حدود 2 میلیارد دلار از محل صندوق ذخیره ارزی و حمایت وزیر نفت از پیشنهاد تشکیل نهاد ملی صنعت روبرو شد.
وزیری‌هامانه وزیر نفت از تاسیس بانک صنعت نفت با مرکزیت سازمان بازنشستگی شرکت ملی نفت برای حل مشکلات سرمایه‌گذاری در این صنعت استقبال کرد و این اقدام را یک حرکت مثبت دانست.
بنزین محور طرح‌های توسعه
محمدرضا نعمت‌زاده در راس شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی سیاست تبدیل کشور به یک تولید‌کننده عمده بنزین در منطقه را پی می‌گیرد.
این سیاست بطور قطع با اتکا به بخش خصوصی باید ادامه یابد. در سال85 با امضای قرارداد‌های پیاپی احداث پالایشگاه‌های جدید و اصلاح پالایشگاه‌های موجود با سرعت پی گرفته شد.
امضای قرارداد احداث سه پالایشگاه جدید با سهم مشارکت بالای پنجاه درصد بخش خصوصی در بندرعباس و آبادان از تحولات مهم سال 85 بود. این طرح‌ها به همراه طرح‌های اصلاح تولید 9 پالایشگاه موجود ظرفیت پالایش کشور را تا سال 1390 به سه میلیون بشکه نفت خام خواهد رساند.
استقبال از اکتشاف در ایران
یکی از معضلات صنعت نفت ایران قرار داشتن مخازن نفتی موجود کشور در مرحله دوم عمرشان و کاهش تولید نفت است که علاوه بر اجرای طرح‌های ازدیاد برداشت و افزایش تولید انجام اکتشاف‌های جدید در بخش‌هایی از کشور که تاکنون طرح اکتشافی در این مناطق انجام نشده است و بخش وسیعی از کشور را شامل می‌شود از راه‌هایی است که می‌تواند میزان تولید کشور را افزایش دهد.
از این‌رو همایش 2 روزه معرفی و عرضه میدان‌های نفت و گاز ایران در وین در اوایل سال جدید میلادی برگزار و با استقبال قابل توجه شرکت‌های بزرگ نفتی جهان روبه‌رو شد.
در این همایش، 17 بلوک هیدروکربوری برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی علاقه‌مند به فعالیت در این حوزه‌ها معرفی شد.
در حاشیه این همایش، غلامحسین نوذری معاون وزیر‌نفت و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد: برخلاف تهدیدات آمریکا و تلاش‌های این کشور، شرکت‌های خارجی به‌شدت علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز ایران هستند.
وی همچنین تولید نفت ایران را در ژانویه سال جاری 4/4میلیون بشکه اعلام کرد و تاکید نمود که این میزان در حال افزایش است.
مدیران شرکت‌های بزرگ نفتی غربی نیز که در این همایش شرکت داشتند از ظرفیت‌های بالای اکتشافی در ایران سخن گفته‌اند.
به این ترتیب و در واقع اگر سقوط ایران را در میان دارندگان منابع نفت از مقام سوم به چهارم پس از عراق یا کانادا بپذیریم پس از انجام عملیات اکتشافی در مناطق وسیع کشور برای نفت که احتمال وجود نفت در آن بسیار زیاد است شاید این رتبه بار دیگر به سطح قبلی و یا بالاتر باز گردد چرا که عربستان و روسیه احتمال اکتشاف جدیدی ندارند و منابع موجود با سرعت در حال برداشت هستند.
در این همایش همچنین مسئله قرارداد‌های جدید بیع متقابل نیز به صورت جدی مطرح شد.
قیمت نفت و بنزین
سال85 با نوسان‌های فراوان قیمت نفت دست به گریبان بود. قیمت‌ها به سطح بی‌سابقه‌ای نیز رسید و عوامل سیاسی نقش مهمی در رشد قیمت‌ها به نزدیک 80 دلار داشت. به رغم تاثیر عوامل سیاسی ولی بیش از همه عوامل عرضه و تقاضای نفت نقش پایدار را در بازار نفت دارد.
نوسانات سیاسی آثار کوتاه‌مدت و نا‌پایداری بر قیمت نفت دارند ولی عوامل اقتصادی موثر بر عرضه و تقاضا بیش از دیگر عوامل بر قیمت تاثیر دارد و این تاثیر پایدار و دائم است.
بنابراین تحولات سیاسی بیش از همه برای دلالان بازار مهم است و تحولات اقتصادی برای صاحبان و مصرف‌کنندگان منابع. البته اگر تحولات موثر سیاسی پایدار و طولانی مدت باشند نیز می‌توانند نقش طولانی در روند بازار داشته باشند ولی این تاثیر به میزان عوامل اقتصادی نیست.
در سال 85 درآمد حاصل از فروش نفت ذخایر ارزی کشور را افزایش داد ولی این افزایش با تورم ناشی از افزایش قیمت کالا‌های وارداتی بویژه بنزین مانند خوره به جان مازاد در آمدهای نفتی افتاد.
از این رو تلاش‌ها برای کاهش هزینه واردات بنزین در سال 85 آغاز شد و محور این تلاش‌ها در لایحه بودجه سال 86 خود را نشان داد که تردید‌ها در تصمیم‌گیری برای قیمت بنزین را در مجلس دامن زد.
دولت در لایحه خود با پیشنهادی دوپهلو بدون زمان‌بندی و قیمت مشخص تلاش کرد به شعار‌های کاهش قیمت‌ها پایدار بماند.