آنهایی که فرزند کلاس اول دبستانی دارند چندان با این جمله مأنوس نیستند اما آن کسانی که فرزندشان در پایه‌های بالاتر درس می‌خوانند نیک می‌دانند که باید دست‌به جیب شوند و برای گردش چرخ مدرسه عادی دولتی که فرزندشان در آن تحصیل می‌کند ده‌ها هزار تومان بپردازند. بسیاری از پدران و مادران با دریافت دعوتنامه انجمن اولیا و مربیان مدرسه فرزندشان بر خود می‌لرزند که بازهم باید به مدرسه کمک مالی بکنند و به این می‌اندیشند که از کجا و چگونه پول درخواستی مدرسه را تأمین کنند.
این نوع نگرش نتیجه عملکرد چندسال اخیر انجمن اولیا و مربیان مدارس است؛ البته برخی از مسئولان سابق آموزش و پرورش نیز به این موضوع معترض بودند. در دولت نهم، رئیس سازمان مرکزی انجمن اولیا و مربیان با انتقاد از تغییر ماموریت‌ها و کارکردهای این انجمن اعلام کرد که کارکرد انجمن به دریافت کمک‌های مردمی برای مدارس خلاصه شده و سایر اهداف انجمن مغفول مانده است.
وزیر آموزش و پرورش دولت دهم که خود را از خانواده آموزش و پرورش می‌داند دستور داد تا انجمن اولیا و مربیان در پست اداری با دو‌نهاد دیگر، یعنی سازمان مدارس غیردولتی و مشارکت‌های مردمی و مرکز امور زنان وزارت آموزش و پرورش ادغام و به سازمان مدارس غیردولتی، مشارکت‌های مردمی و خانواده تبدیل شود. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، انجمن اولیا و مربیان با توجه به ماهیت و اهدافش سنخیتی با سازمان مدارس غیردولتی که سنگ بنایش پول و نفع مادی است ندارد و اصولا سازمان مدارس غیردولتی نباید در امور مدارس عادی دولتی دخالتی داشته باشد؛ البته مسئولان در توجیه اعلام کردند که این ادغام برای تسهیل در امور بوده و موجب ارتقای نقش انجمن اولیا و مربیان و سهولت کارها می‌شود.
طی چند سال اخیر، مسئولان آموزش و پرورش بر یک نکته تأکید داشته‌اند که اولیای مدارس برای دریافت پول تنها باید تا تشکیل انجمن‌های اولیا و مربیان صبر کنند و پس از تصویب انجمن می‌توانند نسبت به دریافت پول یا به گفته مسئولان «کمک‌های مردمی» یا «همیاری» اقدام کنند.
همچنین معاون وزیر آموزش و پرورش در دی‌ماه سال گذشته اعلام کرد که انجمن اولیا و مربیان به هیچ عنوان حق ندارد تصویب کند که از اولیای دانش‌آموزان به اجبار مبالغی گرفته شود، مگر به پیشنهاد مدیر مدرسه که آن نیز باید در راستای تکریم دانش‌آموزان و ارتقای خانواده‌ها باشد و در جلسات انجمن بررسی و مطابق با وضعیت مالی اولیا تصمیم‌گیری شود. دو نکته بسیار مهم در جمله فرشته حشمتیان نهفته است؛ یک، مسئولان به این باور رسیده‌اند پولی که از مردم در مدارس اخذ می‌شود کاملا «اختیاری» است و دوم اینکه اخذ اجباری پول هم در مدارس مجاز و امکان‌پذیر است، فقط باید از سوی مدیر مدرسه پیشنهاد تا انجمن اولیا و مربیان نیز تأیید کند.
انحراف از اهداف
حدود نیم قرن از تاسیس انجمن اولیا و مربیان می‌گذرد و بسیاری از کارشناسان آموزش و پرورش بر این باور هستند که این انجمن از اهداف اولیه خود به کلی دور شده. برای انجمن‌های اولیا و مربیان بیش از 16هدف مشخص تعریف شده است که از آن جمله می‌توان به تأمین مشارکت فکری، فرهنگی، عاطفی و آموزشی اولیا و تقویت، هماهنگی و همسویی تربیتی و آموزشی خانه و مدرسه، جلب همکاری اولیای دانش‌آموزان برای مشارکت و کمک و ارتقای کیفیت فعالیت‌های مربوط و ارائه پیشنهادهای لازم به مدیر مدرسه، همکاری و مشارکت با مدیر مدرسه در اجرای فعالیت‌های پرورشی، برگزاری اردوهای دانش‌آموزی و بازدید از مراکز علمی اشاره کرد.
تهیه برنامه بهداشتی و پزشکی با مشاوره افراد آگاه و کمک به مراقبان بهداشت و نظارت بر اجرای آن در مدرسه، خدمات فوق‌برنامه، تصمیم‌گیری درباره سرویس رفت و برگشت، مشاوره و برنامه‌ریزی برای تحقق هر چه بهتر اهداف انجمن و همکاری و مشارکت با شورای معلمان در برگزاری کلاس‌های فوق‌برنامه از دیگر اهداف انجمن اولیا و مربیان است.
انجمن‌های اولیا و مربیان اما اکنون از اهداف اولیه و اصلی خود منحرف شده‌اند و صرفا به مرجع تأیید و توجیه اخذ پول در مدارس به‌ویژه مدارس عادی دولتی تبدیل شده‌اند در حالی که براساس اصل 30قانون اساسی دولت موظف است وسایل تحصیل رایگان را برای همه شهروندان تا پایان دوره متوسطه فراهم کند.
هم‌اکنون فعالیت انجمن اولیا و مربیان در مدارس به برگزاری جلسه برای تعیین روش دریافت پول تحت عناوینی مانند «کمک‌های داوطلبان» و «همیاری» و کلاس‌های آموزشی برای پدران و مادران خلاصه شده است و از سایر اهداف خود غافل مانده‌اند. عملکرد انجمن‌های اولیا و مربیان در چند سال اخیر طوری بوده که وقتی صحبت از انجمن اولیا و مربیان در مدارس می‌شود ناخودآگاه در ذهن شهروندان مسائل مالی نقش می‌بندد و آنها رغبتی به شرکت در جلسات انجمن اولیا و مربیان ندارند گواه‌این سخن آمار واقعی پدران و مادران دانش‌آموزان شرکت‌کننده در جلسات انجمن است.
تا همین چند سال پیش انجمن اولیا و مربیان نزد مردم از جایگاه و ارزش مطلوبی برخوردار بود و تنها به بحث مسائل مالی مدارس نمی‌پرداخت و به همه جوانب تعلیم و تربیت توجه داشت اما ادامه روند کنونی یقینا لطمات جبران‌ناپذیری به عرصه آموزش و پرورش کشور تحمیل می‌کند.
آنچه باید باشد
انجمن اولیا و مربیان مظهر همکاری خانه و مدرسه در امر تعلیم و تربیت است. از نظر کارشناسان، خانه و مدرسه دو نهاد تربیتی مهم به شمار می‌آیند که در صدر عوامل تأثیرگذار بر روند رشد و تکامل رفتار و منش نوباوگان جامعه قرار دارند و مهم‌ترین عامل در تربیت و رشد فکری و اخلاقی، هماهنگی و همسویی نظری و عملی میان مربیان و خانواده است. هماهنگی میان خانه و مدرسه باید از طریق انجمن اولیا و مربیان انجام شود ولی عملکرد انجمن‌های اولیا و مربیان در چند سال اخیر موجب‌شده تا پدران و مادران دانش‌آموزان رغبتی به حضور در جلسات این انجمن نداشته باشند.
با نگاهی گذرا به روند امور جاری در انجمن‌های اولیا و مربیان،آیا می‌توان انتظار داشت که این انجمن‌ها نقش و کارکردی ارتباطی میان مدرسه و پدران و مادران دانش‌آموزان برای رفع مشکلات در امور آموزشی، تربیتی و بهداشتی ایفا کنند؟آیا انجمن‌های اولیا و مربیان مدارس صرفا نقش کاتالیزور را دارند تا هر چه مدیر مدرسه می‌گوید را تصویب کنند و ابزاری برای تأمین هزینه‌های جاری مدارس و دور زدن اصل 30قانون اساسی باشند؟