گروه محیط‌زیست: در پی درج گزارش «جبر انقراض به جبیر رسید» که دوم آبان‌ماه جاری به نقل از خبرگزاری ایسنا منتشر شد روابط عمومی سازمان حفاظت محیط‌زیست جوابیه‌ای ارسال کرده که عینا درج می‌شود:


با توجه به درج گفت‌وگوی غیرموجه و غیرکارشناسی، با اضافه‌شدن متون و جواب‌های خیالی آن روزنامه محترم، هم از جانب خود و هم به نقل از خبرگزاری ایسنا در روزنامه دوم آبان‌ماه با تیتر «جبر انقراض به جبیر رسید»، شایسته است عنایت فرمایید پاسخ ذیل عینا با همان حروف، تیتر در صفحه هفت و تیتر ارسالی و عکس در صفحه اول به نقل از دفتر حیات‌وحش و تنوع زیستی سازمان در اولین فرصت به چاپ برسد. لازم به یادآوری است اولا: خبرگزاری ایسنا مطالب مصاحبه را تصحیح و مجددا در سایت خود درج نموده است. ثانیا: شایسته است در صورت نقل قول از خبرگزاری‌ها و... قبل از چاپ با این سازمان در امور مطالب حیات‌وحش و محیط‌زیست همکاری فرمایید. «بیان انقراض گونه‌ها بدون مطالعه، تغییر و پویاشناسی جمعیت، بدون دانش سخن گفتن است.»

در خصوص گزارش و گفت‌وگوی درج شده در روزنامه همشهری مورخ 2/8/1391 تحت عنوان «جبر انقراض به جبیر رسید» باید گفت: تهیه و انتشار چنین گزارش و خبری صرف نظر از ایرادات فنی و کارشناسی که بر آن وارد است با درج پاسخ و اطلاعات تکمیلی ذیل دارای جنبه‌های مثبتی به لحاظ بیان اهمیت و ضرورت حفظ تنوع زیستی کشورمان محسوب می‌گردد، لذا ذکر چند نکته برای اطلاع بیشتر مخاطبین ضروری است.

1 - اساسا در حال حاضر بر اساس ارزیابی اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط‌زیست جبیر در هیچ یک از رده‌های حفاظتی و لیست قرمز این نهاد بین‌المللی قرار ندارد و هرگونه اعلام نظر در خصوص حد آستانه انقراض گونه‌ها نیازمند مطالعات و تعیین جمعیت‌های مؤثر و پویایی‌شناسی جمعیت‌های موجود می‌باشد، لذا نمی‌توان با داشتن حداقل اطلاعات پیرامون گونه و بدون دانش کافی و مطالعات علمی در مورد آستانه انقراض گونه‌ها سخن گفت.

2 - بر اساس سرشماری صورت‌گرفته طی پنج‌سال اخیر در مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست در بیش از 10استان جنوبی، شرقی و مرکزی کشورمان در حال حاضر جمعیتی حدود 2500 رأس جبیر در این مناطق زیست می‌کنند و در این سال‌ها جمعیت روند نزولی نداشته و برآورد می‌گردد حداقل 500 رأس دیگر از این حیوان در زیستگاه‌ها و مناطق آزاد حضور داشته باشند و به‌عنوان جمعیت‌های مؤثر و در ارتباط با جمعیت‌های موجود در مناطق حفاظت‌شده باشند. لذا خبر محدود شدن جمعیت و زیستگاه‌های این حیوان به چند‌زیستگاه در شرق کشور و در آستانه انقراض قرار‌گرفتن گونه نادرست و آمار حدود 300 رأس جبیر در زیستگاه‌های استان اصفهان که در گزارش و خبر منتشره آورده شده یکی از دلایل رد این ادعا می‌باشد.

3 - ارتقا و افزایش سطح مناطق تحت حفاظت و اجرای پروژه حفاظت از یوزپلنگ به عنوان یک گونه کلیدی و شاخص زیستگاه‌های جبیر و سایر گونه‌های مرتبط از راهبردها و اقدامات اساسی سازمان حفاظت محیط‌زیست در راستای حفاظت جبیر و سایر گونه‌های مرتبط با یوزپلنگ محسوب می‌گردد.

4 - پیشنهاد می‌شود به منظور پرهیز از انتشار اخبار ناصحیح تهیه این گونه گزارشات توسط افراد مطلع و از منبع خبری موثق برای اطلاع‌رسانی بهتر استفاده شود. در این راستا سازمان حفاظت محیط‌زیست آمادگی خود را برای همکاری درخصوص تهیه و انتشار مطالب مربوط به وضعیت هریک از گونه‌های جانوری کشورمان و مناطق تحت حفاظت اعلام می‌دارد.ضمنا جهت افزایش آگاهی خوانندگان محترم آن روزنامه مطالب زیر تقدیم می‌گردد:‌

جبیر(Gazella bennettii)یکی از انواع آهوی بومی شبه‌قاره هند و ایران است. در گذشته این حیوان یکی از انواع غزال‌ گرمسیری (Gazella dorcas) پنداشته می‌شد اما مطالعات ژنتیکی جدید جدایی این دو جانور را مشخص کرده است. این حیوان در کشورهای هندوستان، بنگلادش، پاکستان و ایران دیده شده است و بیشتر در مناطق بیابانی و گرم زندگی می‌کند. این جانور شباهت زیادی به آهو یا غزال گواتردار ایرانی (Gazella subgutturosa) دارد.

مهم‌ترین تفاوت‌های آن با آهو این است که اندازه‌ای کوچک‌تر و بدن ظریف‌تر و لاغرتر دارد.
هر دو جنس نر و ماده شاخ دارند، در حالی که در آهو فقط جنس نر شاخ دارد. گوش‌ها و دم آن معمولا از آهو بلندتر است. ماده‌ها دارای شاخ‌های نازک و بلند هستند، شاخ جبیرهای نر قوس زیادی به خارج ندارد و قدری موازی به نظر می‌رسد. حیوان پرطاقتی است و شرایط مناطق کویری را به‌خوبی تحمل می‌کند، به آب کمی نیاز دارد و آب مورد نیاز خود را از گیاهان تأمین می‌کند، مثل آهو تشکیل گله‌های بزرگ نمی‌دهد، به شدت انسان‌گریز بوده و در مناطق خشک‌تر زندگی می‌کند، از نظر رنگ هم شبیه آهو است.

جبیر از طعمه‌های یوزپلنگ و جزو حیوانات تیزرو محسوب می‌شود و با سرعت 80کیلومتر در ساعت می‌تواند بدود، البته دویدن جبیر بدون پرش صورت می‌گیرد. فصل جفت‌گیری جبیر در زیستگاه‌های طبیعی ایران تاحدودی با یکدیگر متفاوت می‌باشد. به طوری که در مناطق گرمسیر در اوایل پاییز و در مناطق سردسیر در اواخر پاییز جفت‌گیری صورت می‌گیرد. با توجه به اینکه دوره بارداری جبیر حدود 170روز می‌باشد در صورت موفقیت‌آمیز بودن جفت‌گیری زایمان از نیمه دوم فروردین به بعد اتفاق می‌افتد. سن بلوغ در جبیرهای ماده در زیستگاه طبیعی 18ماهگی و جنس نر 2/5 سالگی می‌باشد. بیشترین محدوده پراکنش جبیر در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر، یزد، اصفهان، کرمان، فارس، سمنان و تهران می‌باشد.

توضیح همشهری: اما ذکر چند نکته درباره پاسخ به این جوابیه ضروری است؛ گرچه جوابیه‌هایی از این دست توضیحی جز «سلام» ندارد:
1 - روابط عمومی سازمان حفاظت محیط‌زیست در مقدمه جوابیه آورده است«با توجه به درج گفت‌وگوی غیرموجه و غیرکارشناسی با اضافه شدن متون و جواب‌های خیالی آن روزنامه محترم، هم از جانب خود و هم به نقل از خبرگزاری ایسنا... عنایت فرمایید پاسخ ذیل عینا ...به نقل از دفتر حیات وحش و تنوع زیستی سازمان در اولین فرصت به چاپ برسد.» در ادامه مطلب آمده است: «لازم به یادآوری است اولا: خبرگزاری ایسنا مطالب را تصحیح و مجددا در سایت خود درج نموده است. ثانیا شایسته است درصورت نقل قول از خبرگزاری‌ها و قبل از چاپ با این سازمان در امور مطالب حیات‌وحش و محیط‌زیست همکاری فرمایید». همانطور که پیش از این اشاره شد شیوه نگارش و ادبیات این مقدمه که نشان‌دهنده مشی صادرکنندگان جوابیه است بی‌نیاز از هرگونه توضیحی است و به وضوح نشان می‌دهد که چه تفکری بر مهم‌ترین بخش سازمان عریض و طویل محیط‌زیست حاکم است اما درعین حال، برای تنویر افکار عمومی به‌ویژه یادآوری چند نکته خالی از لطف نیست. نخست اینکه بهتر است روابط عمومی سازمان حفاظت محیط‌زیست به جای پند و اندرز دادن به رسانه‌ها، زمینه پاسخگویی مسئولان سازمان متبوع خود را فراهم کند. متأسفانه درحال حاضر فضا به‌گونه‌ای است که حتی اگر مدیری با رسانه‌ای مصاحبه کند بلافاصله ناگزیر می‌شود گفته‌های خود را تکذیب کند و البته در پی آن، روابط عمومی سازمان با زیر سؤال بردن مدیر مورد نظر گفته‌های وی را غیرموجه و غیرکارشناسی عنوان می‌کند؛ نمونه آن گفت‌وگوی رئیس اداره محیط‌زیست نائین با ایسناست که روابط عمومی سازمان محیط‌زیست آن را غیرموجه و غیرکارشناسی اعلام کرده است.

2 - روابط عمومی سازمان حفاظت محیط‌زیست درحالی جوابیه ارسال می‌کند که آنچه در گزارش همشهری منتشر شده عینا به نقل از خبرگزاری ایسنا بوده است. در مقدمه گزارش هم اگر اشاره‌ای به آمار حیات وحش شده آمارهای مستند است کمااینکه اخیرا رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در سفر به هند آمار جمعیت یوزپلنگ آسیایی را بالغ بر 50قلاده اعلام کرده است. این در حالی است که تا پیش از این، مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست جمعیت یوز را 70و در مواردی 120قلاده اعلام کرده‌اند. نکته در خور توجه اینکه رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست درحالی شمار یوزها را بالغ بر 50 قلاده اعلام کرده که چندی پیش معاون طبیعی این سازمان(یعنی بالاترین مقام مسئول در حوزه حیات وحش سازمان حفاظت محیط‌زیست) این آمار را 70قلاده اعلام کرده بود.

با توجه به تبعات ناشی از این تناقض‌گویی‌ها شایسته است روابط عمومی سازمان حفاظت محیط‌زیست به جای آنکه وقت خودش را صرف تنظیم جوابیه کند توضیح دهد که این تناقض آماری ناشی از چیست؟ آیا این تناقض بیش از هر چیز نشان دهنده ضعف مدیریت حوزه روابط عمومی نیست که حتی نتوانسته است اطلاعات دقیق مربوط به مهم‌ترین گونه حیات‌وحش کشور را در اختیار بالاترین مقام این سازمان قرار دهد؟ درعین حال کسانی که با الفبای حیات‌وحش آشنایی دارند می‌دانند که وقتی زیستگاه‌ها به‌دلیل نبود مدیریت صحیح (بلایی که هم‌اکنون دامنگیر زیستگاه‌ها و مناطق حفاظت شده کشور شده است) تخریب شود بالطبع جمعیت طعمه‌ها کاهش می‌یابد که نتیجه آن کاهش جمعیت یوزپلنگ و سایر گونه‌های شاخص حیات‌وحش است. براین اساس با استناد به آماری که رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره تعداد یوزها اعلام کرده که نشان از کاهش حداقل 50درصدی جمعیت این حیوان دارد (البته اگر روابط عمومی سازمان حفاظت محیط‌زیست این آمار را غیرموجه و غیرکارشناسی اعلام نکند!) می‌توان به صرافت دریافت که جمعیت جبیر با خطر انقراض مواجه است؛ نیازی هم به تأیید یا تکذیب پشت میزنشین‌های روابط عمومی یا دفتر حیات‌وحش و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست ندارد.

3 - نکته پایانی آنکه محیط‌زیست متعلق به فرد یا گروه و حتی سازمان حفاظت محیط‌زیست نیست بلکه متعلق به عموم مردم و نسل فرداست؛ دراین میان سازمان حفاظت محیط‌زیست بنا به وظیفه‌ای که دارد متولی حفاظت و صیانت از محیط‌زیست کشور است؛ به همین دلیل روزنامه همشهری همچون سایر رسانه‌ها به دور از فرافکنی و جوسازی و بنا به رسالت خود و با تأسی به رهنمودهای متعدد مقام معظم رهبری که تأکید کرده‌اند «مسئله محیط‌زیست یا حفظ منابع طبیعی، مسئله‌ای تجملاتی و درجه دو نیست؛ یک مسئله حیاتی است» همچون گذشته با رصد کردن وقایع و رخدادهای محیط‌زیست، مطالبات عموم مردم را که صیانت از میراث طبیعی کشور است پیگیری می‌کند با این امید که طبیعت کشور بیش از این دستخوش تخریب و مدیریت ناصواب نشود.