«وحید رهبانی»، کارگردان نمایش «درخت بلوط» نوشته‌ی «تیم کرانچ»، تصمیم گرفته یک روایت تازه از بداهه* را تجربه کند؛ با مجموعه‌ای از بازیگران شناخته‌شده‌ی تئاتر، سینما و تلویزیون که هر کدام فقط برای یک‌شب در این نمایش بازی می‌کنند. این نمایش‌نامه تنها دو شخصیت دارد. یک شخصیت را «رضا مولایی» بازیگر ثابت این نمایش اجرا می‌کند و نقش دوم را هر شب به عهده‌ی بازیگری گذاشته‌اند که هرگز نه نمایش‌نامه را خوانده و نه اجرایی از این نمایش را دیده و درست در شب اجرا باید در برابر چشم همه نقشش را برای اولین‌بار تجربه کند!
تا امروز اشکان خطیبی، رضا بهبودی، علی سرابی، مهدی پاکدل، سروش صحت، امیر دلاوری، مهرداد صدیقیان، امیر آقایى، برزو ارجمند، رامین سیار دشتی، حمیدرضا پگاه و کیهان ملکی به روی صحنه رفته‌اند و امروز و فردا میرطاهر مظلومی و کامبیز دیرباز به روی صحنه خواهند رفت و قرار است در شب‌های بعدی بازیگرانی مثل سیامک انصاری، رامبد جوان، بابک حمیدیان، حمیدرضا آذرنگ، حبیب رضایی، مسعود کرامتی، کوروش سلیمانی، محمودرضا رحیمی، هومن سیدی، خسرو شهراز، علی صالحی، هومن برق‌نورد، داریوش مؤدبیان، رضا حداد، امین زندگانی، داریوش موفق، پیمان معادی و... هم به جمع بازیگران این نمایش اضافه شوند.
اما این کار همان‌قدر که نو و خلاقانه به نظر می‌رسد، خطر این را دارد که به‌طور کلی اجرا را خراب کند و تماشاگرانش را ناراضی از سالن بیرون بفرستد و تداوم آن کاملاً حساس است، زیر ذره‌بین قرار می‌گیرد و هر شب ممکن است حس و نظر متفاوتی نسبت به شب قبل بین تماشاگرانش برانگیزد. برای همین به سراغ تعدادی از تماشاگران و بازیگران این نمایش می‌رویم و نظر آن‌ها را هم در این‌باره می‌پرسیم:
«متین گودرزی»، بعد از تماشای نمایش می‌گوید: «همیشه ایده‌ی جدید و خوب در اجرای تئاتر جذاب است، اما کافی نیست. در این شیوه بازیگر محدود می‌شود به تجربه‌هایی که تا به حال کسب کرده و بداهه‌پردازی‌ای که دارد و این به هوش شخصی او برمی‌گردد که در لحظه، بهترین استفاده را از ابزارش بکند. من اگر به جای کارگردان بودم، سعی می‌کردم کار را پخته‌تر انجام بدهم و فقط شیوه‌ی جدید آن، دلیل بر تئاتر شدن کار نیست.»
«سها آردم» که از گرانی بلیت نمایش ناراحت است و فکر می‌کند برای قضاوت درست باید شب‌های مختلف اجرا را ببیند، می‌گوید: «به نظرم ایده بد نبود، اما من ترجیح می‌دادم ستاره‌های تئاتری را به جای ستاره‌های سینما و تلویزیون ببینم. احساس می‌کنم این نمایشی که دیدم بیش‌تر شبیه نمایش‌نامه‌خوانی بود. اما دوست دارم باز هم این نمایش را ببینم، چون اساساً چنین کاری را باید در چند شب با اجراهای متفاوت دید.»
«اسماعیل کمالی‌دهقان» هم نمایش را دوست داشته و می‌گوید: «ایده‌ی خوبی داشت و آن را دوست داشتم و فکر می‌کنم هر اجرا، توانایی این را داشت که چیز جدیدی را به تماشاگر نشان بدهد و این برای کسی قابل درک است که اجرای چند شب را دیده باشد. اگر من به جای بازیگر مهمان بودم، ترجیح می‌دادم که به جای متن و کمک‌های کارگردان که از طریق گوشی به من منتقل می‌شد، بازیگر نقش مقابلم من را پیش ببرد و شخصیت را به من بشناساند.»
بازیگری بازیگرتر است که...
«رضا بهبودی» متولد 1350 در رودسر است و مدرک کارشناسی کارگردانی از دانشگاه هنر دارد. او درباره‌ی بازی در نمایشی که هرگز متنش را نخوانده، می‌گوید:
تجربه‌ی بسیار جالب و جذابی بود. در طول اجرای نمایش با استفاده از داده‌ها و اطلاعاتی که به ما در گوشی داده می‌شود، باید در لحظه بهترین حرکت و عکس‌العمل را نشان دهیم و این به تشخیص دراماتیک بازیگر برمی‌گردد. بازیگر میهمان باید دریچه‌های ذهن و احساسش را باز بگذارد تا شخصیتش به بهترین نحو خود در لحظه معرفی شود و تماشاگران حساس و دقیق ما آن را بپسندند.
- بداهه بودن بازی، چه‌قدر در چنین نمایش‌هایی تأثیر دارد؟
خیلی تأثیر دارد. اساساً به نظرم بازیگری بازیگرتر است که توانایی بداهه‌پردازی داشته باشد. حتی در نمایش‌هایی که از پیش تمرین شده و متن هم از قبل خوانده شده، بعضی وقت‌ها بداهه کار کردن بازیگر، باعث خلق لحظه‌های ناب‌تری می‌شود.
البته بداهه بازی کردن، اصلاً به معنای اضافه کردن شوخی یا حرفی یا پرگویی در دیالوگ‌ها نیست، بلکه روح بداهه‌پرداز بازیگر حتی در همان دیالوگ تثبیت شده، در چارچوب دانشی است که از پیش دارد؛ به‌طوری‌که بسیار غنی‌تر و زیباتر به نظر بیاید. در موسیقی هم همین‌طور است.نوزانده‌ای که بداهه‌نوازی می‌کند، کسی است که تمام دستگاه‌های موسیقی را با تمام جزییاتش از قبل می‌شناسد و توانایی خلق یک موسیقی بداهه را دارد.
- در دوران نوجوانی هم تئاتر کار می‌کردید؟
بله، اولین نمایشی که اجرا کردم، سوم دبستان بودم. معلممان به بچه‌ها گفت که اگر می‌خواهند، می‌توانند نمایشی را در کلاس اجرا کنند. آن‌زمان از مادرم در خانه، داستان طوطی و بازرگان را زیاد می‌شنیدم و ناخودآگاه این داستان را حفظ بودم. برای همین با یکی از هم‌کلاسی‌هایم تمرین کردیم و با حداقل امکانات، با میز معلم و چند نوار که به دستم بستم تا تداعی‌کننده‌ی نقش طوطی شود، نمایش را برای دوستان و معلممان اجرا کردیم.
تجربه‌ی بزرگ و نابی بود
«سروش صحت»، بازیگر، نویسنده و کارگردان تئاتر، سینما و تلویزیون، متولد سال 1344 در اصفهان است و درباره‌ی بازی در نمایشی که نه برایش تمرین کرده است و نه هرگز متنش را خوانده است، می‌گوید:
برای من تجربه‌ی بسیار بزرگ و نابی بود. من نه تنها متن را نخوانده بودم، بلکه حتی نمی‌دانستم درباره‌ی چه نوشته شده است! فکر می‌کنم که اگر بازیگری، بداهه را بداند برای بازی در چنین نمایش‌هایی راحت‌تر خواهد بود.
- در دوران نوجوانی هم تئاتر کار می‌کردید؟
نه، در نوجوانی تئاتر کار نمی‌کردم، ولی تئاتر می‌دیدم و نمایش‌نامه می‌خواندم.
* پی‌نوشت: بداهه یا بدیهه‌سازی، ایجاد آثار هنری در زمان اجرای آن است که در شعر، موسیقی، تئاتر و... از آن استفاده می‌شود.