داستان، یک داستان قدیمی است، قدیمی و تا حد قابل توجهی تکراری.
حکایت اتفاقاتی که می‌بایست خیلی زودتر از این‌ها به نتیجه می‌‌رسید تا پاسخی واقعی باشد به درخواست‌ها، خواسته‌هایی که برآورده شدن آنها نیازها را کاهش می‌دهد و نیاز‌هایی که پایین آمدن آنها با بالا رفتن رضایت عمومی و کیفیت زندگی به خصوص در کلانشهر‌ها رابطه مستقیم دارد، به همین دلیل نباید تعجب کرد که شهردار یک شهر برای رسیدن به این هدف و در آخرین راه‌حل دست‌یاری به سوی صاحبان شهر دراز کند و از آنها بخواهد تا به سمت‌‌و‌سویی بروند که خواست‌هایشان را بلند بلند بگویند و حق خود را بخواهند.
یک سال دیگر هم گذشت و در این سال پر فراز و نشیب و پر مشغله سرنوشت جعبه‌های کوچک دیجیتالی حتی با در خواست مدیریت شهری نیز به نتیجه نرسید؛ هنوز هم نمی‌دانیم زمانی که سوار تاکسی می‌شویم راننده باید این جعبه که حالا جزء تزئینی داخلی تاکسی شده است را با فشار یک دکمه به کار بیندازد یا نه؟، شاید اشتباه ما در از دست دادن بخش ولو ناچیزی از حقوق شهروندیمان از همین زمان شروع شده که به دنبال حقوقمان نرفتیم و زمانی هم که به صراحت به‌ما گفته شد تا خواسته‌هایمان را بخواهیم - طبق گفته شهردار تهران- زمانی که سوار تاکسی می شویم از راننده بخواهیم تا تاکسیمتر را روشن کند، توجهی نکردیم.
زمانی که برای اولین بار با گردش مشخصی از چرخ ،یک گوی از سبدی به داخل کیسه‌ای می‌افتاد و در انتهای مسیر براساس تعداد گوی‌های موجود در کیسه، کرایه محاسبه می‌شد، هیچ کس فکر نمی‌‌کرد، تاکسیمتر وسیله‌ای خواهد شد که اصلاً به چشم نمی‌آید، یا زمانی هم که دیده می‌شود در هزار توی ذهن شهروندان به فراموشی سپرده شود، شاید این بار باید نوک پیکان انتقاد را به سوی مسافرانی بگیریم که با زیر پا گذاشته شدن حقشان، مدیران را به باد انتقاد می‌گیرند بدون آنکه فکر کنند حق گرفتنی‌است نه دادنی، پس بهتر بود خیلی زودتر از این حرف‌ها دست به کار می‌شدند و به درخواست شهردار پاسخ مثبت می‌دادند.
متأسفانه در هیچ کتاب تاریخی هم این نکته به ثبت نرسیده که کالسکه‌چی‌ای که اولین بار از این وسیله در تهران استفاده کرده، چه تکنیکی به‌کاربرده که در پایان مسیر هم او راضی بود و هم مسافرش! شاید اگر او می‌دانست که هزاران سال بعد، راضی نگه داشتن مسافر و مسافرکش در استفاده از این وسیله در تهران غیرقابل حل می‌شود حتماً تلاش بیشتری در ثبت اختراعش انجام می‌داد.
سال‌نو، رقم نو
سال که نو می‌شود، باید دست به جیب شوی و کرایه بیشتری بابت مسیر‌ها بدهی، در تمام این سال‌ها رسم براین بوده که کرایه تاکسی بعد از تحویل سال جدید گران می‌شود درست بعد از این تغییر نرخ‌ها، اغلب خودسرانه از سوی رانندگان بالا می‌رود به دنبال آن بحث استفاده از تاکسیمتر بازار داغی پیدا میکند، درست مثل چند روز پیش که در یک ضرب‌الاجل دوهفته‌ای به رانندگان تاکید شد تا هنگام جابه‌جایی مسافر تاکسیمتر را روشن کنند.
تجربه این سال‌ها نشان داده که استفاده از تاکسیمتر به جز در روزهای اولیه اجرای این قانون، هیچ گاه عملی نشده و شاید در این دوره تنها یک اتفاق می‌تواند این موضوع را به نتیجه برساند، آن هم خواست مردم از رانندگان برای روشن کردن تاکسیمتر‌هاست!
پول خرد ندارم،حلالم کن
کافی است بگویید «میدان هفت‌تیر» تا یکی از تاکسی‌های نارنجی جلوی پایتان بایستد، پیرمردی که پشت فرمان نشسته بدون این که نگاهی بیاندازد دکمه شماره یک را فشار می‌دهد. خنکای صبح بهار درون تاکسی برای لحظاتی ذهنم را مسخ کرده و فراموش می‌کنم برای چه سوار شدم اما بالاخره بحث تاکسیمتر را پیش کشیدم «از تاکسیمتر راضی هستید؟!»
نگاهی به من میکند و میگوید تا قبل از این کرایه میدان امام حسین(ع) تا میدان هفتم تیر ۲۵۰ تومان بود ولی بعد از این تاریخ و با استفاده از تاکسیمتر شما باید ۳۵۰ تومان کرایه بپردازید.
«پس قاعدتاً باید راضی باشید» این را که میگویم صدایش بالا می‌رود و جواب می‌دهد: «اگر موقع پیاده شدن بدون دردسر کرایه را بپردازی اولین نفری هستید که در این چند روزه بدون فحش دادن به من پیرمرد، از این ماشین خارج می‌شود!» مسیر دوم از میدان هفت‌تیر تا پل پارک‌وی است.
نیازی به انتظار نیست تاکسی در این قسمت از میدان پر است با این وجود کمی منتظر تاکسی‌می‌شوم، این بار برخلاف دفعه قبل دو نفر دیگر هم در ماشین نشسته‌اند. از راننده می‌خواهم تاکسیمتر را روشن کند و او هم بدون معطلی این کار را انجام می‌دهد. به پارک وی که می‌رسیم راننده به همه اعلام میکند: براساس تاکسیمتر کرایه همه 430 تومان است.
مرد میانسالی که صندلی عقب نشسته میگوید: «چرا430 تومان؟ من هر روز این مسیر را با 400 تومان می‌روم» پشت سر او بقیه نیز حرفش را تایید می‌کنند و راننده شروع به دادن توضیحاتی پیرامون تاکسیمتر میکند و سرانجام به خاطر نداشتن پول خُرد از خیر 30 تومان می‌گذرد و به همان 400 تومان سابق بسنده میکند.
از میدان پارک‌وی به مقصد میدان ونک مجدداً سوار بر یک تاکسی نارنجی می‌شوم. این بار هم من هستم که از راننده می‌خواهم تاکسیمتر را روشن کند؛ زیر لب غرولندی میکند و دکمه شماره‌دار را فشار می‌دهد. از او می‌پرسم که از تاکسیمتر راضی هست یا خیر؟!
میگوید: «مسیری که من کار می‌کنم قبلاً کرایه اش ۳۵۰ تومان بوده اما حالا با تاکسیمتر ۲۹۰ تومان محاسبه می‌شود. من ۱۲ میلیون بدهی دارم، با این وضع چگونه از پس این مخارج بربیایم!» از او می‌پرسم که در ساعات پرترافیک وضع چگونه است؟
جواب می‌دهد: «اگر ترافیک باشد این ۲۹۰ تومان می‌شود ۳۰۰ تومان! هنوز هم نفری ۵۰ تومان از قبل کمتر است» کم کم به میدان می‌رسیم، یک اسکناس هزار تومانی به راننده می‌دهم و هفتصد تومان پس می‌گیرم. راننده میگوید: «۱۰ تومانی ندارم. حلالم کن!»
از ونک تا فاطمی سوار تاکسی که می‌شوم سکوت می‌کنم تا سایر مسافران از راننده بخواهند تاکسیمتر را روشن کند، میانه‌های راه یکی از مسافران موقع پیاده شدن نرخ کرایه را از راننده می‌پرسد، با عجله پول را به راننده می‌دهم و به دنبال او از ماشین پیاده می‌شوم، به مسافر که می‌رسم از سؤالم متعجب می‌شود، میگوید:« چرا نخواستم از تاکسیمتر استفاده کند؟ خوب چون حوصله جنجال نداشتم تازه شاید کرایه بیشتر می‌شد، آنوقت ضرر می‌کردم»
میگویم:«اگر کمتر می‌شد، سود می‌کردید؟!» جوابی ندارد ، شانه‌هایش را بالا می‌اندازد میگوید:« فایده‌اش چیست؟! وقت تلف کردن»کاش کالسکه چی رومی چنین دستگاهی به ذهنش خطور نکرده بود و یا لااقل در انقلاب صنعتی، آلمانی‌ها پیگیر ساخت این وسیله نشده بودند! تهران، قوانین خاص خودش را دارد که شاید این قوانین در شهرهای دیگر کاربرد نداشته باشد و برعکس. می‌پرسم: «تردد در تهران بدون تاکسیمتر آسان‌تر است یا با تاکسیمتر؟!»
میگوید: «با هیچ‌کدام»، اصلاً فکر نمی‌کردم گزینه سومی هم برای سؤال باشد، شاید باید منتظر بود تا این بار دیگر جواب قطعی به این سؤال داده شود!
مهلت دوهفته‌ای
سازمان تاکسیرانی با رانندگان متخلفی که تاکسیمترهای خود را در مهلت مقرر نصب نکرده و یا پس از نصب ، کرایه‌ها را بر مبنای تاکسیمتر محاسبه نکنند به شدت برخورد خواهد کرد، صحبت‌های حسین تیموری‌کرمانی که با تاکید گفته می‌شود، بوی عملی شدن این اتفاق را می‌دهد.
رانندگان تاکسی‌های گردشی در محاسبه نرخ جدید کرایه‌های سال جاری ملزم به استفاده از تاکسیمتر هستند، این را مدیر عامل سازمان تاکسیرانی میگوید: نرخ‌های جدید کرایه تاکسی‌های گردشی شهر تهران با استفاده از دستگاه تاکسیمتر و بر اساس دو اصل مهم «مسافت» و «زمان» طی شده محاسبه و به سرنشینان هر تاکسی اعلام می‌شود.
100 درصد تاکسی‌های گردشی پایتخت در سال جاری تاکسیمتردار خواهند شد، بنابراین تیموری معتقد است، تمام تاکسی‌های گردشی پایتخت ظرف مدت دو هفته باید با مراجعه به ترمینال‌های تاکسیرانی در سطح شهر نسبت به نصب دستگاه تاکسیمتر و یا تعمیر و تنظیم آن اقدام کنند.
مدیرعامل سازمان تاکسیرانی شهر تهران با بیان اینکه نرخ‌های جدید کرایه تاکسی های گردشی پایتخت در سال جاری بر مبنای تاکسیمتر و بر اساس دو اصل مسافت و زمان طی شده محاسبه می‌شود، تصریح می کند: رانندگان تاکسی‌های گردشی شهر تهران از امروز فقط دو هفته برای نصب تاکسیمتر فرصت دارند و پس از پایان این مهلت با تاکسیرانان متخلف برخورد قانونی خواهد شد.
تاکسیمتر به صرفه یا نه؟!
آغاز دوباره استفاده از تاکسیمتر اما پای یک موضوع جدید را به میان می‌‌‌کشد، شاید باید پرسید آیا استفاده از تاکسیمتر به صرفه است یا نه؟
مسیر حرکت، زمان حرکت و استهلاکی که در زمان توقف در ترافیک متوجه خودرو می‌شود جزء مواردی است که در تاکسیمتر مورد توجه قرار گرفته است و ظرافت بیشتری در نرم افزار تاکسیمترها اعمال کرده و بدین ترتیب بخش عمده‌ای از اشکالات این دستگاه در این قسمت برطرف شده است.
اعمال این تغییرات در تاکسیمترها و به روز رسانی آنها یک بحث است، از سوی دیگر استفاده از آن یک موضوع کاملاً فرهنگی است تا آنجا که تیموری، تاکسیمتر و استفاده از آن را نیازمند فرهنگ‌سازی برای آن می‌داند.او یکی از مهمترین دغدغه‌های رانندگان تاکسی و مسافران را در سراسر دنیا مربوط به استفاده از تاکسیمتر می‌داند و میگوید: داشتن تاکسیمتر و آگاهی از نرخ عادلانه مسافت طی شده حق عمومی مسافران و رانندگان تاکسی است و رعایت قوانین و مقررات با داشتن این وسیله تقویت خواهد شد.
نبود منطق استفاده از تاکسیمتر دلیل عمده آسیب‌های ناشی از آن است که تیموری به آن اشاره میکند و میگوید:وقتی در سال 1346 برای اولین بار تاکسیمتر در تاکسی‌های پایتخت راه‌اندازی شد، برنامه‌های آن منسجم نبودند اما امسال و پس از جدی شدن این بحث در شورای اسلامی شهر تهران، به تدریج از اشکالات کاسته شد؛ پس باید فرهنگ استفاده از تاکسیمتر در میان شهروندان نیز نهادینه شود.
تیموری معتقد است از طرف دیگر در هیچ نقطه‌ای از دنیا استفاده از تاکسی مانند کشور ما نیست. به گفته مدیرعامل سازمان تاکسیرانی شهر تهران آموزش و اطلاع رسانی به رانندگان تاکسی از طریق جلسات توجیهی و هفته‌نامه‌های ویژه این افراد می‌تواند در کاهش مشکلات رانندگان و ناآگاهی‌های آنان و مردم مؤثر باشد.
یک کارشناس برنامه‌ریزی شهری، جدی نگرفتن تاکسیمتر توسط عوامل اجرایی و مردم را علت شکست خوردن طرح در سال‌های اخیر می‌داند و با اشاره به شهر مشهد میگوید: «در این شهرستان استفاده از تاکسیمتر یک موضوع طبیعی است و نه مشکلی برای تاکسیرانان به وجود می‌آید و نه برای مردم.»
رضا، قوت طرح امسال را پررنگ کردن عامل ترافیک در محاسبه تاکسیمترها می‌داند و می‌افزاید: «در شهرستان‌ها به خاطر ترافیک روان مشکلی از این بابت پیش نیامده و اگر هم بوده قابل اغماض و چشم‌پوشی است.
در تهران عدم رضایت راننده و مسافر باعث شکست طرح در سال‌های اخیر بوده و تاکسیمتر باید به گونه ای برنامه‌ریزی شود که نه راننده فکر کند حقش ضایع شده و نه مسافر احساس کند که به او اجحاف شده است.»
طرح استفاده از تاکسیمتر در سال ۷۹ از طرف شوراى شهر تهران به تصویب رسید و از اردیبهشت ۸۰ استفاده از آن اجبارى شد و مسئولان سازمان تاکسیرانى در آن سال اعلام کردند که تاکسیمترها برای تعیین نرخ تأخیر در ترافیک و همچنین قدرت تخلیه اطلاعات روى کامپیوتر، کارایى لازم پردازش را دارند.
از همان موقع در نظر گرفتن نفع مسافران در استفاده از تاکسیمترها نیز مطرح و قرار بر آن شد تا با رانندگانى که در تعیین نرخ از این وسیله استفاده نمى کنند، برخورد شود و مسافران تخلفات را گزارش دهند تا به این ترتیب رانندگان متخلف مجبور به آموزش استفاده از تاکسیمترها شوند.
اما پس از گذشت مدتى، استفاده از تاکسیمتر به بهانه‌هاى متفاوت دوباره از دور خارج شد، تا اینکه با تغییر و تحولات جدید و روى کار آمدن مدیرعامل جدید سازمان تاکسیرانى دوباره استفاده از تاکسیمتر رونق گرفت و امروزه در همه تاکسى‌ها شاهد استفاده از این وسیله تعیین نرخ کرایه هستیم.
با این استدلال به نظر مى‌رسد مسافران و رانندگان نباید در تعیین و پرداخت نرخ‌هاى جنجال برانگیز تاکسى با مشکلى روبه رو باشند اما شواهد نشان مى‌دهد در بسیارى از موارد پایتخت‌نشینان با مشاهده تاکسیمتر به جاى استفاده بهینه از این وسیله نقلیه عمومى بیشتر دچار سردرگمى و ابهام شده‌اند.