تاریخ انتشار: ۲۰ دی ۱۳۹۱ - ۱۹:۱۵

گروه بین‌الملل - عبدالله آلبوغبیش: از طرح شش‌ماده‌ای کوفی عنان برای سوریه که یک سال و نیم قبل ارائه شد، تا طرح شش ماده‌ای ایران که به‌تازگی مطرح شده‌است، ماه‌ها می‌گذرد و در این میان، طرح‌های دیگری برای پایان دادن به بحران جاری در سوریه ارائه شده است.

با وجود تمام طرح‌هایی که برای پایان دادن مسالمت‌آمیز به بحران ارائه‌شده، مخالفان همچنان بر موضوع ادامه درگیری‌ها پافشاری می‌کنند و تمام این بحران را به شخص اسد ربط داده‌اند.

1-نخستین طرح، مربوط به ابتکار عمل اتحادیه عرب بود که در‌ماه اکتبر2011 و با گذشت حدود یک سال از آغاز اعتراضات مطرح شد. براساس این طرح مقرر شد دولت سوریه نیروهای ارتش را از شهرها خارج ساخته، زندانیان سیاسی را آزاد کند و طی مدت 15روز با رهبران مخالفان وارد گفت‌وگو شود. دولت سوریه در دوم نوامبر2011 با این طرح موافقت کرد و ناظرانی عربی برای اطلاع از اوضاع جاری در کشور وارد سوریه شدند اما به‌علت برقرار نشدن آتش بس ناظران عربی از سوریه خارج شدند. در پی آن، اتحادیه عرب در ژانویه2012 طرح دیگری را براساس مدل یمنی ارائه داد که براساس آن، بشار اسد از سمت خود کناره می‌گرفت و اختیارات خود را به معاونش واگذار می‌کرد. سوریه این خواسته را دخالت در امور داخلی خود توصیف کرد اما پیش از خروج ناظران عربی از سوریه، برای نخستین‌بار قطر درخواست اعزام نیروهای عربی به سوریه و انتقال پرونده این کشور به شورای امنیت را ارائه کرد که دمشق آن را خنده دار توصیف کرد.

2-مدتی بعد کوفی عنان از سوی شورای امنیت مأمور شد تا این بحران را حل و فصل کند. عنان در این چارچوب، طرحی بین‌المللی ارائه داد که نخستین اقدام بین‌المللی درقبال تحولات سوریه تلقی می‌شد. مأموریت کوفی عنان در فوریه2012 آغاز شد. او طرحی شش ماده‌ای ارائه داد که قراربود براساس آن، تمامی طرف‌های درگیر در روند سیاسی همه‌گیر با کوفی عنان همکاری ‌کنند.

در ماده دوم این طرح، از دهم ماه آوریل2012 آتش‌بس در مناطق درگیری در سوریه تحت نظارت سازمان ملل آغاز وپس از آن، کمک‌های انسان دوستانه در وقت مناسب به تمامی مناطق آسیب دیده از درگیری‌ها ارسال می‌شود، اما این طرح به ماده دوم نرسیده، شکست خورد. سوریه با این طرح موافقت کرد و از کوفی‌عنان خواست تا تضمین‌هایی از سوی مخالفان ارائه دهد که آتش بس را نقض نمی‌کنند، اما عنان نتوانست این تضمین‌ها را به‌دست آورد. کوفی عنان در پی هشت‌ماه تلاش بدون کسب هیچ نتیجه ملموسی، استعفا کرد.


3-همزمان با اعلام استعفای عنان، کارگروهی بین‌المللی مرکب از روسیه، آمریکا و برخی کشورهای خاورمیانه با حمایت سازمان ملل و با حضور فرستاده مستعفی به سوریه یعنی کوفی عنان در ژنو گردهم آمده و در 30ژوئن2012 بیانیه‌ای موسوم به بیانیه ژنو را در 18ماده به تصویب رساندند. براساس این بیانیه، دولتی انتقالی با اختیارات کامل تشکیل می‌شود. این دولت انتقالی می‌تواند اعضایی از دولت کنونی سوریه و شماری از مخالفان را در برگیرد. شرکت تمامی گروه‌ها و طرف‌های سوری در فرایند گفت‌وگوی ملی، بازنگری در قانون اساسی و سپس برگزاری همه‌پرسی و در پی آن برگزاری انتخاباتی آزاد با حضور تمامی احزاب، بندهایی دیگر از این بیانیه بود.
دو‌ماه بعد کوفی عنان از سمت خود کناره گرفت و اخضر ابراهیمی شخصیت الجزایری‌تبار معروف به میانجیگری در بحران‌های منطقه‌ای نظیر لبنان، برای به‌دست گرفتن این مأموریت انتخاب شد.

4-همزمان با تعیین ابراهیمی، محمد مرسی رئیس‌جمهور مصر در اجلاس مکه، طرحی را درباره سوریه ارائه داد که براساس آن، کمیته‌ای مرکب از وزرای خارجه چهار کشور عربستان، ایران، مصر و ترکیه برای یافتن سازوکار مناسب برای حل بحران شکل می‌گرفت. تنها یک نشست این کمیته با حضور وزرای چهار کشور برگزار شد و پس از آن به علت غیبت مکرر وزیر خارجه عربستان عملا این کمیته به هیچ نتیجه‌ای نرسید اما ابراهیمی هم در نخستین تحرک خود، با تمامی طرف‌های داخلی و خارجی درگیر در بحران وارد مذاکره شد و بالاخره طرحی را ارائه داد که هنوز جزئیات آن کاملا نهایی نشده است. برقراری آتش بس، تشکیل دولت انتقالی با حضور مخالفان و اعطای اختیارات کامل به این دولت، برگزاری انتخابات پارلمانی و ریاست‌جمهوری در 2014 با حضور سازمان ملل بدون کناره‌گیری بشاراسد از سمت خود تا زمان برگزاری این انتخابات‌ها اما بدون اختیارات گسترده، بخش‌هایی از این طرحند.

5-اما در این میان، ترکیه هم ابتکار عمل‌هایی را برای سوریه ارائه داد. براساس طرح ترکیه، بشار اسد در سه‌ماهه نخست سال‌جاری میلادی از سمت خود کناره می‌گیرد و قدرت را به ائتلاف مخالفان واگذار می‌کند.

6-ایران هم طرحی شش ماده‌ای را ارائه داده که براساس آن و پس از برقراری آتش‌بس با نظارت سازمان ملل، تحریم‌های اعمال شده علیه سوریه برداشته می‌شود. پس از بازگشت آرامش، گفت‌وگوهایی برای ایجاد کمیته آشتی برای تشکیل دولت انتقالی آغاز می‌شود و این دولت زمینه برگزاری انتخابات آزاد پارلمانی و شورای تدوین قانون اساسی و ریاست‌جمهوری را فراهم می‌آورد. دولت زندانیان سیاسی را آزاد می‌کند و افراد دست داشته در جنایات در دادگاه‌های بیطرف محاکمه می‌شوند. کمیته‌ای برای برآورد میزان خسارات وارده به زیرساخت‌های سوریه شکل می‌گیرد و از رسانه‌های گروهی هم دعوت می‌شود تا به‌صورت بیطرفانه رخدادهای سوریه را پوشش دهند.

7-آخرین طرح هم طرح سه مرحله‌ای بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه است که شامل تشکیل دولت انتقالی و برگزاری همه‌پرسی قانون اساسی و برگزاری انتخابات پارلمانی است. اسد امیدوار است پس از این همه طرح، ابتکارعملی را که ارائه داده است، بتواند نقطه پایانی بر درگیری‌ها و جنگ در کشور سوریه باشد.

منبع: همشهری آنلاین