ساسان شادمان‌منفرد: ظرفیت بسیاری از کلانشهرهای دنیا هم‌اکنون به حداکثر ممکن رسیده و این امکان وجود ندارد که همچنان شاهد ورود سیل جمعیت به داخل شهر باشند.

 درحالی‌که بحث تراکم در بسیاری از شهرهای جهان خیلی جدی گرفته می‌شود، راه‌هایی هم برای تمرکززدایی و کاهش جمعیت کلانشهرها ارائه شده که یکی از آنها ساختن شهرک‌های اقماری یا ایجاد شهرهای جدید در اطراف شهر اصلی است؛ شهرک‌هایی که برخی از آنها به‌صورت خودجوش ساخته شده و برخی دیگر را هم دولت‌ها ساخته‌اند. بدین‌ترتیب از میزان تراکم در نواحی مرکزی کلانشهرها کاسته شده و مردم برای زندگی بهتر و راحت‌تر به حاشیه‌ها رفته‌اند؛ به عنوان نمونه، ابرشهر نیویورک درحالی حدود هشت‌میلیون و 200هزار نفر جمعیت دارد که جمعیت شهر با حومه آن، حدود 18میلیون و 900هزارنفر اعلام شده است. این نشان می‌دهد که در نیویورک، در هر کیلومترمربع حدود 1200نفر زندگی می‌کنند. وقتی نگاهی مقایسه‌وار به وضعیت شهر تهران می‌اندازیم ارقام جالب‌توجهی به دست می‌آید: «حدود 14هزارنفر در هر کیلومترمربع زندگی می‌کنند».

میلان

در ایتالیا، شمال و جنوب هنوز هم مشکلات گذشته را تا حدودی حفظ کرده‌اند. شمالی‌ها همچنان خودشان را برتر می‌دانند و به شهرهای بزرگ و زیبایشان می‌نازند. در شمال این کشور، شهری صنعتی به نام میلان یکی از قطب‌های بزرگ اقتصادی ایتالیا محسوب می‌شود؛ شهری که در واقع متشکل از شهرک‌های اقماری بسیاری است و مردم این شهر را سال‌هاست که حاشیه‌نشین کرده‌اند تا در رفاه بیشتری باشند و از مرکز شلوغ و آلوده شهر فاصله بگیرند. جمعیت این شهر تا سال1971 سیر صعودی داشت اما در این سال و با رسیدن جمعیت به بیش از یک میلیون و 732هزار نفر، برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌‌ها عوض شد و مردم به سمت حاشیه شهر و اسکان در شهرک‌ها رانده شدند؛ البته اینگونه برای همه بهتر بود. اکنون در هر کیلومترمربع حدود هفت هزار و 200نفر زندگی می‌کنند و با توجه به ارتفاع 120متری شهر، هنوز هم تراکم جمعیت در این شهر 184کیلومتری، نسبتا بالاست.

مادرید

خیلی‌ها می‌گویند که مادرید شهر زیبایی است. پایتخت اسپانیا با آب و هوایی معتدل (میانگین بیشینه دما در این شهر معمولا 31درجه سانتی‌گراد است و میانگین کمینه در سردترین‌ماه سال حدود 5/2درجه سانتی‌گراد) مانند بسیاری از کلانشهرهای جهان دارای شهرک‌های اقماری متعددی است که برای اسکان جمعیت شهر درنظر گرفته شده و بخش اعظمی از مردم پایتخت اسپانیا را در خود جای داده‌اند. خود شهر حدود سه‌میلیون و 300هزار نفر را شامل می‌شود که با اضافه کردن شهروندان شهرها و شهرک‌های اطراف، می‌توان جمعیت آن را حدود شش‌میلیون و 500هزار نفر اعلام کرد. تراکم جمعیت در داخل شهر به ازای هر کیلومترمربع حدود پنج هزارو400 نفر است که با احتساب فضاهای ایجاد شده به وسیله شهرک‌ها، این میزان به رقمی حدود هزار و 290 می‌رسد؛ بدین‌ترتیب پرجمعیت‌ترین شهر اسپانیا توانسته جمعیت خود را به‌خوبی در فضاهای قابل استفاده پراکنده کند تا مشکلات ناشی از ازدیاد کمتر شود.

توکیو

همیشه شنیده‌ایم و خوانده‌ایم که ژاپنی‌ها همواره با مشکل زمین برای سکونت مواجه بوده‌اند. در نتیجه یکی از راه‌هایی که آنها در شهرهای بزرگشان در پیش گرفته‌اند، عمودی‌سازی بوده است. بدین‌ترتیب شهرهای ژاپن واقعا شهرهای بلندقامتی هستند اما از آنجا که این موضوع باعث ایجاد تراکم جمعیت می‌شد و کنترل شهر از هر لحاظ کار بسیار سختی بود شهرک‌سازی و ایجاد بخش‌های مختلف در اطراف کلانشهرها، سال‌هاست که در دستور کار مقامات ژاپنی قرار دارد. به‌عنوان نمونه توکیو شهری است که حدود 13میلیون‌نفر را در خود جای داده و با توجه به مساحت آن، باید چنین برداشت کرد که در هر کیلومترمربع از این شهر حدود شش هزار نفر زندگی می‌کنند. با این حال منطقه توکیو شامل 23بخش، 26شهر و یک ناحیه می‌شود که در مجموع جمعیتی بالغ بر 35میلیون نفر را شامل می‌شود.

لس آنجلس

پرجمعیت‌ترین شهر ایالت کالیفرنیا و مرکز این ایالت، شهری است در کرانه اقیانوس آرام با جمعیتی بالغ بر سه میلیون و 800 هزار نفر، لس‌آنجلس شهری است که ازجمله بزرگ‌ترین‌ها در آمریکا محسوب می‌شود. با این حال میزان تراکم جمعیت در این شهر رقم بسیار ایده‌آلی به‌نظر می‌رسد؛ حدود دوهزار و920 نفر و این در حالی است که لس‌آنجلس با حومه، بیش از 15میلیون نفر جمعیت دارد. البته این 15میلیون نفر در فضایی بالغ بر 19هزار کیلومترمربع پخش شده‌اند که تراکم جمعیت را به عدد آرمانی768 نفر در هر کیلومترمربع می‌رسانند. با این وضع باید لس‌آنجلس را شهری خلوت، آرام و ساکت دانست که بیشتر جمعیتش در خارج از شهر زندگی می‌کنند و شاید تنها برای کار به آن مراجعه کنند. مسئولان شهری همچنان تلاش می‌کنند مردم را در نقاطی خارج از مرکز شهر اسکان دهند تا شرایط همچنان ایده‌آل باقی بماند.

کوالالامپور

یکی از پرجمعیت‌ترین شهرهای جنوب شرق آسیا، پایتخت مالزی است. کوالالامپور در اطراف خود شهرک‌های مسکونی بسیاری دارد و اگرچه نمی‌توان دقیقا مرز بین منطقه مرکزی شهر و برخی از این شهرک‌ها را به درستی تشخیص داد اما بسیاری از مردم در مجتمع‌های مسکونی این شهرک‌ها زندگی می‌کنند و این امر باعث شده که جمعیت شهر حدود یک‌میلیون و 630هزار نفر باشد؛ یعنی در هر کیلومترمربع حدود هفت‌هزار نفر زندگی می‌کنند. این در حالی است که پایتخت مالزی با حومه بیش از هفت‌میلیون و 250هزار نفر جمعیت را در خود جای داده است. یکی از جدیدترین شهرهایی که در نزدیکی کوالالامپور ساخته شده، شهر اداری پوتراجایا است که در 25کیلومتری جنوب پایتخت مالزی قرار دارد و مرکز اداری پایتخت است.