با وجود این همچنان واردکنندگان با مشکلاتی در زمینه واردات و ترخیص کالا از گمرکات مواجه هستند. با دکتر سیدکمال سیدعلی معاون ارزی سابق بانک مرکزی گفت‌وگو کردیم.
- آیا ارز تخصیصی در 113روز فعالیت کاری مرکز مبادلات را کافی می‌دانید؟
اولا مهم‌تر از میزان ارزتخصیص یافته، میزان ارز پرداخت شده است که به‌نظر نمی‌رسد بیش از3.2میلیارد دلار باشد. در ثانی با درنظر گرفتن نیاز سالانه کشور به حدود 60میلیارد دلار ارز به‌منظور تأمین کالاهای وارداتی، باید به‌طور میانگین در هر‌ماه حدود
پنج میلیارد دلار ارز پرداخت شود که با این توصیف به‌نظر می‌رسد عرضه ارز در این مرکز کمتر از حد مورد نیاز است.
البته برخی کالاهای اساسی و خریدهای بعضی وزارتخانه‌ها و دستگاه‌ها در مرکز مبادلات صورت نمی‌گیرد که این میزان را باید از وظایف این مرکز کم کرد. فارغ از این رقم، ارز تخصیص یافته در مرکز مبادلات باید دو تا سه برابر افزایش یابد تا بازار آزاد به راحتی قابل مدیریت باشد.
- بنابراین آیا می‌توان همین مسئله را عامل بی‌ثباتی بازار آزاد دانست؟
ببینید، واردکننده برای واردات باید حدود 130درصد وجه کالا را قبلا پرداخت کند که البته هزینه نقل و انتقال به‌صورت جداگانه دریافت می‌شود. گذشته از این، معطلی پول در سیستم بانکی برای رساندن به فروشنده کالا با توجه به نرخ سودی که الان در بازار هست، هزینه‌ها برای واردکننده را به 150درصد می‌رساند. بنابراین در وهله اول باید راه‌های کاهش هزینه مبادله کم شود و از سوی دیگر با افزایش عرضه، متقاضی واقعی مطمئن باشد که ارز مورد نیازش را به‌دست خواهد آورد.
ولی در حال حاضر به‌دلیل عرضه کم ارز در مرکز مبادلات، واردکننده‌ها یک تقاضای احتیاطی از بازار آزاد برای خودشان درست می‌کنند تا تعهداتشان در مقابل فروشنده قابل تحقق شود. این مسئله باعث ایجاد تقاضای اضافی در بازار ارز شده است. وقتی قرار است که آرامش و اطمینان به بازار داده شود باید ضمن افزایش سرعت کار در مرکز مبادلات، عرضه ارز هم اضافه شود تا تقاضاهای احتیاطی جمع شود.
- اتفاقا بسیاری از واردکنندگان از کندی کار که منجر به دپوی کالا در گمرکات شده گلایه دارند. مشکل اصلی در این فرایند را چه می‌دانید؟
علاوه بر اینکه عرضه کم است، پرداخت‌ها هم محدود به سه یا چهار کشور شده و از آنجا که ارز محلی این کشورها پرداخت می‌شود صادرکننده‌ها و فروشندگان کالاها هم برای خریداران ایرانی مشکلات و موانعی ایجاد می‌کنند. خریدار ایرانی هم ناچار به کنار آمدن با این مشکلات است. از سوی دیگر بخشنامه‌های متعدد بانک مرکزی هم به مشکلات افزوده است. چون تعیین تکلیف نشده که بانک‌ها با چه نرخی اسناد را ظهرنویسی کرده و به مشتری بدهند و ممکن است که ارز مرجع یا وام‌های ارزی که به کالایی اختصاص داده شده باید به مبادله‌ای تبدیل شود.
- به فرض تداوم شرایط فعلی فکر می‌کنید راهی برای افزایش عرضه در مرکز مبادلات وجود داشته باشد؟
طبق آمار اعلام شده در 10ماهه امسال 43میلیارد دلار کالا وارد کشور شده است، به این معنی که در مجموع شاید هفت یا هشت میلیارد دلار کمتر از سال گذشته واردات داشته باشیم. بنابراین ارزها پرداخت می‌شود و فروشنده‌ها هم جنس‌هایشان را به ایران می‌فروشند. فقط به‌دلیل رانت موجود و وجود تقاضاهای احتیاطی و غیرواقعی در بازار و مدیریت ناکارآمد نتوانسته‌ایم ارز را به قیمت واقعی به متقاضی واقعی برسانیم. به همین دلیل اتاق بازرگانی و تجار نگران هستند و سیستم بانکی هم تکلیف خودش را نمی‌داند.