یک محور، مذاکرات با آژانس بود که از اردیبهشت‌ماه سال91 آغاز و در چهار دور برگزار شد. موضوع اصلی این مذاکرات با آژانس هم بحث مربوط به مطالعات ادعایی بود که در دوره مدیرکلی یوکیا آمانو در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مطرح شده است. محور دوم تلاش دیپلماسی هسته‌ای ما نیز در ارتباط با 1+5 بود که از 26 و 27 فروردین سال91 و در استانبول آغاز شد و بعد در بغداد، مسکو و آلماتی ادامه پیدا کرد. پس از مذاکرات آلماتی سعید جلیلی دبیر شورای‌عالی امنیت ملی و علی‌اکبر صالحی وزیرامورخارجه نشانه‌های مثبتی را از این مذاکرات رسانه‌ای کردند مبنی بر اینکه در سال جدید از فشار تحریم‌ها بر ایران کاسته می‌شود.
دور چهارم مذاکرات ایران و گروه1+5 در انتهای سال91 امیدبخش بود از این جهت که آمریکا دست از اصرار خودش برای تعطیلی سایت فوردو برداشت. واقعیت این است که نگاه ایران هم به سمت طرف غربی نزدیک شده است، یعنی به سمت یک راه‌حل میانه حرکت کرده‌ایم. آمریکا قبلاً اصرار داشت که ایران باید فوردو را تعطیل کند درحالی‌که فوردو سایتی است که زیرنظر آژانس فعالیت می‌کند و هیچ تخلفی هم درباره‌اش گزارش نشده است.
براساس گزارش رسانه‌های آمریکایی الآن آنها بحث تعطیلی فوردو را کنار گذاشته‌اند. به‌عنوان مابازا نیز برخلاف پیشنهادهای دست پایینی که در مذاکرات بغداد مبنی بر لغو تحریم‌های بوئینگ مطرح شده بود این دوره لغو تحریم‌های مربوط به پتروشیمی، برخی از مبادلات رقم پایین بانکی و برخی فلزات گرانبها را پیشنهاد کرده‌اند. موارد این چنینی نشان‌دهنده گام‌های مثبت طرف غربی برای مصالحه است. این نتایج اگر در آلماتی دو نیز پیگیری و اجرایی شود و جزئیات آن به توافق دو طرف برسد می‌توان امیدوار بود که بخشی از تحریم‌های غرب علیه ایران لغو شود، به‌خصوص آن بخش از تحریم‌ها که آمریکا و متحدانش خارج از قطعنامه‌های شورای امنیت به‌طور یکطرفه علیه ایران وضع کرده‌اند. با توجه به اینکه مقامات داخلی خبر از رفع تدریجی تحریم‌ها در سال آینده می‌دهند، حداقل می‌توان گفت زمینه لغو احتمالی برخی از این تحریم‌ها فراهم شده است، به شرطی که روند مذاکرات آلماتی یک بتواند ادامه پیدا کند.
اگر گام اولیه اعتمادسازی برداشته شود روند اتفاقات به سمت بهبود شرایط پیش خواهد رفت. البته این نکته نیز وجود دارد که در داخل آمریکا اختلاف نظر وجود دارد. کنگره آمریکا که تحت نفوذ اسرائیلی‌ها ست به‌شدت کارشکنی و سعی می‌کند با وضع تحریم‌های جدید فشارها را بیشتر کند. بر این اساس نمی‌توان مدعی شد که همه‌‌چیز خوب پیش برود. در داخل ایران هم یک عده مخالف ادامه مذاکرات هستند و معتقدند ما اصلاً نباید با اینها دور میز بنشینیم و گفت‌وگو بی‌فایده است. این افراد معتقدند ما باید کار خودمان را انجام بدهیم و حتی از ان پی تی خارج شویم. به‌نظر من اگر همین روند کنونی پیش برود و کارشکنی نشود و توافقات اجرایی شود گام‌های اولیه برای اعتمادسازی برداشته شده است.
در طول این سال‌ها آنها دیدند سیاست افزایش تحریم در عمل نتیجه‌ای نمی‌دهد. ایران زمانی در شروع فعالیت‌های هسته‌ای خود تنها 50 سانتریفیوژ داشت. این رقم در نخستین گزارش‌های آقای البرادعی در سال2003 ذکر شده بود. الآن در گزارش‌های آقای آمانو آمده که ایران بیش از 10هزار سانتریفیوژ فعال دارد. این نشان‌دهنده قدرت ایران است. آنها به این نتیجه رسیده‌اند که حرکت رو به جلوی ایران توقف‌بردار نیست و از همین رو هم آنها به این نتیجه رسیده‌اند که غنی‌سازی اورانیوم در ایران را به رسمیت بشناسند ولی نظارت‌های بیشتر آژانس را روی آن اعمال کنند.
* کارشناس مسائل بین‌الملل