در این پژوهش نیاز ایران به انرژی هستهای پیشبینی شده بود که بدینمنظور ساخت کارخانههای تولید برق هستهای که قادر باشند 20هزار مگاوات برق تا پیش از سال1994 تولید کنند توصیه شد.
هماکنون پس از سالها ایران درنظر دارد که تا سال2020 به این هدف دست یابد که میتواند 190میلیون بشکه نفتخام یا 10میلیارد دلار در سال و با قیمت امروز برای این ذخیره داشته باشد؛ بنابراین برنامه صلحآمیز هستهای ایران نه جاهطلبانه است و نه از حیث اقتصادی غیرقابل توجیه. تنوعبخشی به منابع انرژی ازجمله توسعه انرژی هستهای تنها استراتژی صحیح و مسئولانه در زمینه انرژی برای ایران است؛ حتی وزارت کشور ایالاتمتحده در سال1978 نیز چنین اعتقادی داشت. در این زمان دولت ایالاتمتحده در اعلامیهای رسما اعلام داشت که ایالاتمتحده با تلاشهای ایران بهمنظور توسعه انرژیهای غیرنفتی بسیار موافق است و امیدوار بود که موافقتنامه انرژی هستهای میان ایالاتمتحده و ایران بهزودی منعقد شود تا شرکتهای آمریکایی بتوانند در پروژههای انرژی هستهای ایران فعالیت کنند.
عدم ایفای تعهدات قبلی غرب و ضرورت دستیابی ایران به چرخه کامل سوخت هستهای
یکی از بخشهای لاینفک سیاست انرژی هستهای ایران، تأمین سوخت برای کارخانههای تولید برق هستهای کشور است. اگرچه تولید داخلی سوخت برای این تعداد از کارخانههای برق هستهای، کاملا از حیث اقتصادی معقول بوده و دارای توجیه اقتصادی است اما این تصمیم ایران نباید صرفا از جنبه اقتصادی مورد توجه قرار گیرد.
از آنجا که ایران همواره قربانی اعمال خصمانه دولتهای غربی بوده و آنها همواره همانند یک الگوی منظم ایران را از دستیابی به مواد و فناوری صلحآمیز هستهای محروم کردهاند، ایران نمیتواند صرفا بر تأمین سوخت از منابع خارجی اتکا کند. نتیجه چنین وابستگیای آن است که سرمایهگذاری چندمیلیارد دلاری ایران در کارخانههای برق هستهای تبدیل به گروگانی میشود که در اختیار هوسهای سیاسی تأمینکنندگان قرار میگیرد، آن هم در بازاری که شدیدا تحت کنترل قرار دارد. علاوه بر این کاملا روشن است که تلاش برای دستیابی به فناوری لازم و توسعه قابلیتهای تولید سوخت باید همزمان و در کنار ایجاد و ساخت کارخانههای برق هستهای انجام گیرد، درغیر این صورت برنامههای طرحریزی شده درصورت امتناع منابع خارجی از عرضه سوخت، متروک شده و امکان ایجاد قابلیت برای تأمین سوخت در داخل کشور نیز از بین میرود.
جای نداشتن سلاح هستهای در استراتژی دفاعی جمهوری اسلامی
دومین فرض و شبهه نادرست که اساس استدلال غربیهاست آن است که از آنجا که ایران از سوی دارندگان سلاحهای هستهای احاطه شده است (ایالاتمتحده، روسیه، پاکستان، هند و رژیم اشغالگر قدس)، هر سیاستمدار ایرانی نیز در پی آن است که برای ایران قدرت بازدارندگی هستهای ایجاد کند.
در پاسخ میتوان گفت اینکه ایران از سوی همسایگانی دارای سلاحهای هستهای فراوان احاطه شده اما این منطق اشتباه است که ایران نیز در پی سلاح هستهای است. در حقیقت این منطق از صغری و کبرای منطقی بهره نبرده است. اینکه بگوییم تمامی همسایگان سلاح هستهای دارند بنابراین ایران نیز بهدنبال سلاح هستهای است، یک مغالطه است؛ بلکه بالعکس، نظر غالب میان سیاستگذاران ایرانی آن است که توسعه، تحصیل و در اختیار داشتن سلاحهای هستهای امنیت ایران را تضعیف خواهد کرد و تأثیر معکوس و منفی بر امنیت کشور خواهد داشت. امنیت پایدار برای ایران تنها از طریق مشارکت در روابط منطقهای و جهانی حاصل میشود.
تاریخ ایران تصویر کاملی از دورنمای ژئواستراتژیک ایران بهدست میدهد. در طول 250سال گذشته، ایران هیچ جنگ متجاوزانهای را علیه هیچیک از همسایگان خود شروع نکرده و هرگز در ابتدا به مخاصمهای دست نزده است.ایران امروز قدرتمندترین کشور در منطقه است، به همین دلیل برای حفظ منافع خود در منطقه به هیچ سلاح هستهای نیاز ندارد. در واقع برای افزایش نفوذ ایران در منطقه، لازم بود تا اعتماد همسایگان خود را جلب کند؛ همسایگانی که در طول تاریخ درگیر اختلافات مربوط به قدرت بودهاند.
از سوی دیگر ایران در وضعیت فعلی پیشرفتهای خود مربوط به فناوری و قابلیتهای نظامی، عقلا نمیتواند صرفا بر بازدارندگی هستهای در مقابل دشمنان خود در عرصه بینالمللی یا در منطقه خاورمیانه اتکا کند. علاوهبراین چنین حق انتخاب غیرواقعگرایانهای به شکل نامعقولی هزینهبر است و منابع اقتصادی محدود کشور را بیهوده مصرف میکند. در مجموع گرایش به سمت سلاحهای هستهای نفوذ منطقهای ایران را کاهش میدهد و آسیبپذیری آن را در سطح جهان افزایش خواهد داد بدون آنکه هیچ بازدارندگی معقول و منطقیای در پی داشته باشد.علاوه بر اینها یک اعتراض ایدئولوژیک بنیادین نیز وجود دارد. این اعتراض در فرمایشات رهبر معظم جمهوری اسلامی ایران حضرت آیت الله خامنهای مطرح شده که طبق آن، توسعه، ذخیرهسازی و استفاده از سلاحهای هستهای مطابق شرع مقدس اسلام ممنوع است. بنابراین کشور ایران بهعنوان یکی از کشورهایی که جهان اسلام را رهبری میکند و الگوی بسیاری از کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی است، براساس فرامین شرع مقدس هرگز به سوی ساخت سلاحهای هستهای حرکت نمیکند.
تلاشهای بیشتر ایران برای دستیابی به راهحل از طریق مذاکره
جمهوری اسلامی ایران همواره تلاش کرده تا اطمینان دهد که از هیچ کوششی برای حل و فصل موضوع و ادامه فعالیتهای غنیسازی از طریق مذاکرات مضایقه نشده است. بنابراین، ایران همواره با حسننیت وارد مذاکرات گستردهای با طرفهای اروپایی شده است. همچنین مذاکراتی را با سایر هیأتهای نمایندگی در اجلاس سران مللمتحد داشته است تا موانع از سرگیری مذاکرات با حسننیت و نتیجه محور را براساس حقوق و تعهدات مندرج در معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای برطرف کند.
در این شرایط، ایران به هر پیشنهادی که ممکن بود نگرانیهای مربوط به ادامه فعالیتها در تأسیسات اصفهان در سطح پایین (تا زمان نتیجهبخشی مذاکرات) را برطرف کند پاسخ مثبت داد. ایران همچنین موافقت کرد تا مذاکرات با طرفهای اروپایی را ادامه داده و تمامی پیشنهادهای مطرح شده را مورد توجه قرار دهد.
علاوه بر این، رئیسجمهور ایران، در خطاب به مجمع عمومی سازمان مللمتحد در 17سپتامبر2005، پیشنهاد دیگری درخصوص تضامین ارائه داد؛ در فعالیتهای غنیسازی ایران، مشارکت بینالمللی صورت گیرد.
اگرچه رئیسجمهور ایران تأکید کرد که حق ایران بر فناوری چرخه سوخت قابل مذاکره نیست، در اظهارات خود موارد زیر را بهعنوان اقدامات اعتمادساز پیشنهاد داد:
آمادگی برای تعاملات سازنده و گفتوگویی عادلانه همراه با حسننیت
ممنوعیت ساخت سلاحهای هستهای براساس اصول مذهبی
ضرورت احیای معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای
همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی بهعنوان مرکز ثقل سیاست هستهای ایران
آمادگی برای ادامه مذاکرات با طرفهای اروپایی
آمادگی برای توجه و بررسی پیشنهادهای ارائه شده
استقبال از پیشنهاد آفریقایجنوبی مبنی بر پیشبرد فرایند
پذیرش مشارکت با بخشهای عمومی و خصوصی سایر کشورها در اجرای برنامه غنیسازی اورانیوم در ایران که هرگونه نگرانی را برطرف میکند.
شناسایی دانشمندان هستهای و نفوذ رژیم صهیونیستی در آژانس
به درخواست آژانس، دولت عضو باید اطلاعات مربوط به هویت اشخاص فعال در فعالیتهای هستهای را که در مکانهایی خارج از سایت فعالیت میکنند که به نظر آژانس آنها احتمالا با فعالیت آن سایت مرتبط هستند، ظرف مدت ششماه از تاریخ درخواست، ارائه کند.یکی از دلایل عدم صداقت دولتهای غربی در روابط با ایران آن بوده که اطلاعات مربوط به کارشناسان و دانشمندان هستهای ایران را که در اختیار آژانس قرار دارند، در اختیار معاندین قرار داده و در طول سالهای اخیر شاهد بودهایم که دشمنان دست به ترور دانشمندان هستهای ایران زدهاند تا عداوت خود را بیش از پیش آشکار کنند.
درخواست غیرحقوقی؛ پاکسازی پارچین
مشکل اصلی پرونده هستهای ایران مطالبات غیرقانونی و غیرحقوقی و خارج از چارچوب از سوی آژانس و کشورهای معاند است. نمونهای از این مطالبات جدید بحث بازرسی آژانس از مجتمع نظامی پارچین است. درحالی که مجتمع نظامی پارچین جزو بخشهای نظامی کشور است و نه ایران (که طبق مقررات آژانس هیچ تعهد حقوقی در این زمینه ندارد) و نههیچ کشور دیگری حاضر نیست که اسرار نظامی خود را در اختیار آژانس انرژی اتمی قرار دهد چرا که اینکار با منافع و مصالح عمومی یک کشور و ملت در تعارض است؛ به ویژه آنکه رژیم صهیونیستی و ایالات متحده از چنان نفوذی در آژانس برخوردارند که در صورت ارائه چنین اطلاعات نظامی حساس کشور، به آنها دسترسی پیدا کرده و دست به عملیات جاسوسی و خرابکارانه میزنند؛ امری که دولت جمهوری اسلامی ایران همواره شاهد و قربانی آن بوده است.
نمونه آنکه، رژیم اشغالگر قدس به اطلاعات مربوط به دانشمندان هستهای دسترسی پیدا کرده و به ترور آنها اقدام کرده است.
مسیر پیش رو؛ منع اجبار و مذاکره با حسن نیت
بسیاری از قطعنامههایی که از سوی شورای حکام تصویب شده خارج از هرگونه وجهه حقوقی است. ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت نیز هیچ فایده عملی برای آژانس در پی نداشته و موضع ایران را نسبت به حقوق مشروع و غیرقابل انکار خود، تحت معاهده منع گسترش، تغییر نداده است.
ایران همواره قصد داشته و دارد که تعاملات و مذاکرات خود را با حسننیت و در شرایط برابر ادامه دهد؛ کمااینکه تا تاریخ نگارش این سطور نیز آخرین دور مذاکرات در آلماتیقزاقستان انجام گرفته است. آنچه برای دستیابی به یک نتیجه موفقیتآمیز ضروری است یک چارچوب دیپلماتیک و مبتنی بر مذاکره است.
جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد که تمامی پیشنهادهای سازنده و مؤثر را مورد توجه قرار دهد. ایران از مشورتها و مذاکرات با سایر کشورها بهمنظور تسهیل کار آژانس و از طرفهای خارجی دعوت میکند تا با حسن نیت و با عنایت به حقوق غیرقابل انکار ایران، وارد جریان مذاکره شوند.
جمهوری اسلامی ایران به منع گسترش و عدمگرایش به سوی سلاحهای هستهای متعهد است و توانایی تولید یا تحصیل این سلاحها را برای امنیت خود زیانبار میداند. ایران اجرای تعهدات خود تحت معاهده منع گسترش را ادامه خواهد داد و برای ایجاد منطقهای عاری از سلاحهای هستهای و سلاحهای کشتار جمعی در خاورمیانه تلاش خواهد کرد، اما در عین حال از حقوقی که مربوط به 70میلیون نفر ایرانی است گذشت نخواهد کرد.