طی دو سال اخیر هر مدرسه عادی دولتی که به لحاظ امکانات آموزشی و پرورشی و کادر آموزشی از وضعیت مطلوبی برخوردار بوده است به بهانه‌‌های مختلف به مدارس خاص و شهریه‌ای اعم از استعدادهای درخشان، نمونه‌دولتی، هیأت امنایی و شاهد تبدیل شده و بدین ترتیب عملا امکان تحصیل دانش‌آموزان خانواده‌های کم درآمد در این مدارس به صفر رسیده است.
تبدیل مدارس عادی دولتی به مدارسی که در آنها شهریه دریافت می‌شود، درحالی است که براساس اصل 30 قانون اساسی دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه شهروندان تا پایان دوره متوسطه فراهم کند و تبدیل مدارس عادی دولتی به مدارس خاص اعم از استعدادهای درخشان، نمونه دولتی، هیأت امنایی و شاهد به بهانه اعتبار‌بخشی به مدارس دولتی، آیا نوع خفیفی از خصوصی‌سازی نیست؟
تحول در افزایش مدارس شهریه‌ای
در جدیدترین اظهارات در این باره معاون آموزش متوسطه وزیر آموزش و پرورش افزایش تعداد مدارس خاص را نشانه تحول بنیادین در آموزش و پرورش دانسته و مقایسه‌ای آماری از تعداد مدارس خاص و شهریه‌ای پیش و پس از اجرای تحول بنیادین کرده است. ابراهیم سحرخیز با اشاره به اینکه تعداد مدارس نمونه دولتی، راهنمایی و متوسطه پیش و پس از تحول بنیادین به ترتیب از 438 مدرسه به 640 مدرسه و از 360 مدرسه به 816 مدرسه افزایش یافته است، گفت:
پیش از تحول بنیادین در فاصله سال‌های 75 تا 89 تعداد مدارس نمونه دولتی در دوره راهنمایی به ترتیب از 127 مدرسه با 22 هزار و 383 دانش‌آموز به 438 مدرسه با 89 هزارو 718 دانش آموز در سال تحصیلی 90-89 رسید. وی افزود: در آغاز تحول بنیادین در سال تحصیلی 91-90 ، تعداد این مدارس به 484 مدرسه با 101 هزار و 894 دانش آموز رسید و هم اینک تعداد این مدارس به 501 مدرسه با 107 هزار و 61 دانش‌آموز در 305 منطقه مجری افزایش‌یافته و در سال تحصیلی آینده (93-92) تعداد مدارس راهنمایی نمونه دولتی به 640 واحد با 136 هزار و 443 دانش‌آموز در 360 منطقه مجری خواهد رسید که این رقم حاکی از رشد چند برابری این مدارس است.
سحرخیز در‌باره افزایش مدارس متوسطه شهریه‌ای نیز گفت: در دوره متوسطه، چند سال پیش از اجرای طرح تحول بنیادین نظام آموزشی در سال تحصیلی 82-81، تعداد دبیرستان‌های نمونه دولتی از 279 واحد با 74 هزار و 588 دانش‌آموز به 360 مدرسه با 97 هزار و 700 دانش آموز در سال تحصیلی 90-89 رسید. وی اظهار کرد: در سال تحصیلی 91-90 تعداد این مدارس به 421 مدرسه با 117 هزار و 246 دانش‌آموز در 236 منطقه افزایش یافت .
این رقم در سال تحصیلی 92-91، 706 مدرسه با 144 هزار و 226 دانش آموز در 419 منطقه مجری بود که پیش‌بینی می‌شود، برای سال تحصیلی آینده ( 93-92) تعداد این مدارس به 816 مدرسه با 163 هزار و 500 دانش آموز وپنج‌هزار و 504 کلاس در 421 منطقه افزایش یابد. وی رشد و توسعه مدارس نمونه دولتی در دوره های راهنمایی و متوسطه را بسیار چشمگیر خواند و از استقبال گسترده دانش‌آموزان از تحصیل در این مراکز آموزشی خبر داد.
مدارس دولتی یعنی مدارس خاص
از نظر وزیر آموزش و پرورش تنها استعدادهای درخشان، نمونه دولتی، هیأت امنایی و شاهد که از پدران و مادران برای تحصیل فرزندانشان شهریه دریافت می‌شود، دولتی محسوب می‌شوند، البته همچنان مدارس عادی دولتی به بهانه اعتبار‌بخشی به مدارس دولتی به مدارس خاص و شهریه‌ای تبدیل می‌شود و اکنون این روند با توسل به تحول بنیادین در آموزش و پرورش توجیه می‌شود.مدارس دولتی مدارسی هستند که نباید برای تحصیل در آنها از پدران و مادران دانش‌آموزان شهریه دریافت شود، آزمون ورودی نداشته باشد و افزون بر اینها شرط معدل نیز وجود نداشته باشد.
یکی از پیامدهای ادامه روند تبدیل مدارس عادی دولتی به مدارس خاص، افزایش آمار افراد لازم‌التعلیم بازمانده از تحصیل است. باید توضیح داده شود که مدارس عادی دولتی چه جایگاهی در نظام تعلیم و تربیت کشور دارند.حاجی‌بابایی در ماه‌های ابتدایی دوره وزارتش به صراحت مخالفت خود را با جداسازی و تحصیل دانش‌آموزان نخبه در مدارس خاص اعلام کرد. وی با انتقاد از فعالیت مدارس استعدادهای درخشان و جداسازی دانش آموزان نخبه در این مدارس گفت:
درست نیست که دانش‌آموزان معدل بالا را در یک مدرسه جمع کنند بلکه هنر این است که مدارس، معدل دانش‌آموزان ضعیف‌تر را در پایان سال به 17 یا 18 برسانند.وی تصریح کرد: باید در یک کلاس دانش‌آموزان معدل 19 و 20 و معدل 12 در کنار هم تحصیل کنند چرا که معتقدم این تنوع موجب زیبایی و افزایش سطح علمی کلاس‌ها می‌شود و ایجاد مدارس برای دانش‌آموزان تیزهوش، تنوع و زیبایی تحصیل را در مدارس از بین می برد.
وزیر آموزش و پرورش گفت:در رویکرد جدید به دنبال کاهش تنوع مدارس که هم‌اکنون به شکل مدارس عادی، نیمه دولتی، هیأت امنایی، تیزهوشان، غیردولتی، وابسته و... فعالیت می‌کنند هستیم و هم اکنون هیچ یک از معلمان، اولیا و دانش‌آموزان از این تنوع رضایت ندارند و باید به سویی حرکت کنیم که تعدیل مناسبی در تنوع مدارس ایجاد شود.البته وزیر آموزش و پرورش مرداد‌ماه 91 در پاسخ به پرسش همشهری مبنی بر اینکه عملکرد شما طی چند سال اخیر با اظهارات شما در ابتدای دوره وزارت تفاوت بسیاری دارد، مخالفت خود را با مدارس خاص و جداسازی دانش‌آموزان از اساس رد کرد و گفت هرگز چنین اظهاراتی نداشته‌ام!اکنون وزیر آموزش و پرورش رویکرد این وزارتخانه را نخبه‌پروری بیان می‌کند و مخالفتش با تنوع مدارس و تحصیل دانش‌آموزان با معدل بالا در مدارس خاص را به بوته فراموشی سپرده است.
تأمین هزینه مدارس از جیب والدین
به هر روی سیاست آموزش و پرورش افزایش تعداد مدارس خاص و کاهش تعداد مدارس عادی دولتی است، زیرا مدارس خاص بار مالی برای دولت ندارند و هزینه تحصیل در این نوع مدارس به اصطلاح دولتی از جیب پدران و مادران دانش‌آموزان تأمین می‌شود و مشکل سرانه و سایر مسائل حل شده است.
البته در سند تحول بنیادین که مسئولان آموزش و پرورش مدارس عادی دولتی را با استناد به آن به مدارس خاص و شهریه‌ای تبدیل می‌کنند هیچ اشاره‌ای به این موضوع نشده است و هدف از تحول بنیادین تبدیل مدارس عادی دولتی به مدارس شهریه‌ای و با آزمون و شرط معدل نیست.با توجه به هزینه بالای آموزش و پرورش معمولا دولت‌ها تمایل دارند که آموزش و پرورش را تا حد ممکن به بخش خصوصی واگذار کنند یا اینکه هزینه‌های مدارس دولتی از جیب پدران و مادران تامین شود.
البته با وجود اقرار مسئولان به چند‌برابر‌شدن بودجه آموزش و پرورش در دولت دهم نسبت به دولت‌های پیشین، کاهش کارکنان آموزش و پرورش از حدود دو میلیون نفر به حدود 850 هزار نفر و کاهش تعداد دانش‌آموزان از بیش از 18 میلیون و 500 هزار نفر به حدود 12 میلیون و 300 هزار نفر، طی یک سال اخیر حتی یک ریال به مدارس عادی دولتی سرانه پرداخت نشده است.