رییس مرکز اسلامی انگلیس در لندن با دعوت رسمی آقای جوزه مانوئل بارسو رییس کمیسیون اروپا به عنوان یکی از رهبران مذهبی جامعه شیعیان اروپا در این اجلاس شرکت کرده بود.
بسم الله الرحمن الرحیم
جای بسی خوشوقتی است که رهبران ادیان در اروپا برای ((ساختن اروپایی بر اساس کرامت انسانها))، با بهره گیری از آموزه های دینی خود، به گفتگو و مباحثه می پردازند.
از رئیس کنونی شورای اروپا خانم آنجلا مرکل صدر اعظم آلمان و آقای هانس گرت پوترنیگ رئیس پارلمان اروپا و آقای جوزه مانوئل دورآو بارسو رئیس کمسیون اروپا، کمال سپاس و تشکر را دارم که چنین نشست فرخنده ای را تدارک دیده اند. از خداوند متعال خواستارم که پی آمد این جلسه، نه تنها برای انسان اروپایی که برای همۀ مبارک باشد.
فرصت کوتاه است، و نکاتی چند را فهرستوار بیان می کنم:
از آنجا که ادیان الهی از نظر گوهر ذاتی خود دارای وحدت هستند؛ می توانند در یک فضای صمیمی با صبر و حوصله و تحمل یکدیگر، گفتگوهای سودمند و پر ثمری داشته باشند.
اسلام، پیروان دیگر ادیان را به گفتگو دعوت می کند و نیز به مسلمانان آموخته است که با تحمل و مدارا سخنان دیگران را بشنوند و از بهترین آنها پیروی کنند.
به نظر من ادیان و مذاهب می توانند با بهره گیری و تفسیرهای درست از کلام خداوند و آموزه‌های پیامبران در ساختن شخصیت انسان نقش بنیادینی را ایفاء کنند که هم کرامت ذاتی انسان پاس داشته شود و هم به کرامت‌های اکتسابی آنان بیفزاید تا در پرتو درخشش چنین کرامتی، راه حرکت برای دست یابی به آرزوها و واقعی ساختن ایده آلهای انسان هموارتر گردد.
از نظر همۀ ادیان، انسان، موجودی با کرامت است؛ و اسلام نیز بر کرامت انسان صرف نظر از جنیست، نژاد، زبان، ملیت و دیگر ویژگی‌های او، تأکید فراوان دارد و کرامت انسان را طبیعی و ذاتی او می داند. این هم به خاطر آن است که خداوند به انسان سرمایه ای به نام خرد و آزادی اراده و اختیار بخشیده است.
از نظر اسلام، انسان می‌تواند با کردار درست و شایسته، بر کرامت خویش بیفزاید و هم چنین بر اثر انجام کارهای ناشایسته و نامناسب، گوهر کرامت خویش را خدشه‌دار سازد.
از نظر اسلام، اگر بخواهیم از کرامت ذاتی انسان پاسداری کنیم و آن را به تکامل برسانیم باید به تمام نیازهای مادی و معنوی وجودیش پاسخ مثبت داده شود و اگر تنها به یک بُعد از ابعاد وجودی او پرداخته شود و در نتیجه تنها یک میدان تاخت و تاز برای وی فراهم آید، از او موجودی تک ساحتی خواهد ساخت که تمامیت کرامت خویش را پاس نداشته و شایستگی های فراوانی را که بایسته اوست از دست خواهد داد.
از این رو اسلام، انسان سعادتمند و مکرم را کسی می داند که در نگرش به او، و هم چنین فراهم آوردن زمینه های رشد و ترقی او، همه جانبه به وی نگریسته شود و به همۀ نیازهای او پاسخ متعادل و متوازن داده شود. یک سونگری و تک ساحتی انگاشتن انسان، آسیب های فراوان و زیانهایی را به شخصیت انسان به ویژه به کرامت او ، وارد می سازد که اگر جبران ناپذیر نباشد به سختی می توان آن را جبران کرد.
اروپا، به ویژه پس از جنگ جهانی دوم برای رشد و پیشرفت همه جانبه و نیکبختی، رفاه و آسایش مردم خود، گامهای ارزشمندی را برداشته و کوششهای فراوان و خستگی ناپذیری انجام داده است. و بدان جا رسیده که امروز شاهد آن هستیم.
ولی صادقانه باید اعتراف کرد، که در طول این سالها، برای دست یافتن به هدفهای یاد شده، بیشترین توجه و امکانات، به نیمی از وجود حقیقی انسان اروپایی اختصاص یافته و نیم دیگر وجود او، یعنی ارزشهای متعالی معنوی و اخلاقی وی مورد بی مهری قرار گرفته است.
از سویی دیگر باید توجه داشت که گرچه برای دست یافتن انسان به یک زندگی نکیبختانه، توجه به ((حقوق فردی)) در زندگی او جایگاهی ارجمند دارد، اما تأکید غیر متوازن و نگاه افراطی به آن، نه تنها نیکبختی همه جانبه را به ارمغان نمی آورد؛ بلکه بسیاری از ارزشهای متعالی انسانی را به مخاطره می افکند.
برای نمونه، امروزه ضربۀ دهشتناکی که در جوامع مدرن به کرامت انسان، به خاطر فرو پاشیدن خانواده به ویژه بر کودکان و نوجوانان، مادران، و کهنسالان وارد می شود غیر قابل انکار است . بی شک یکی از عوامل مهم در فرو پاشی خانواده – که هر روز بیش از گذشته شاهد آن هستیم – نگاه غیر متوازن به ((حقوق فرد)) می باشد.
از این رو، اگر نگاه همه جانبه به شخصیت حقیقی انسان شود و به تمام نیازها و حقوق معنوی و مادی و ارزشهای اخلاقی او ارج نهاده شود بی شک کرامت انسانی را در پی خواهد داشت، و کرامت او نهادینه خواهد شد.
هم چنین در پاسخ به این پرسش که ارزشهای مشترک، گفتمان بین فرهنگهای و ادیان را گسترش خواهد داد و تحمل و مدارا را نهادینه خواهد کرد؟ پاسخ من مثبت است، ولی توجه به ارزشهای مشترک نباید موجب شود که ارزشهای دیگر ادیان بویژه اقلیتی چون مسلمانان در جامعه اروپا نادیده انگاشته شود و یا بادیده تحقیر به آن نگریسته شود.
آخرین نکته: از آنجا که نمی توان نقش ادیان و مذاهب در ساختن جامعه بر اساس کرامت انسانی و نیز گسترش گفتمان بین فرهنگها و ادیان را نادیده گرفت، لذا کمسیون اروپا باید کشورهای عضو را تشویق کند که نقش مثبت و سازنده مذاهب و ادیان را همواره در نظر داشته باشند.
****
دومین اجلاس رهبران مذهبی اروپا از مذاهب مختلف مسیحیان پروتستان وارتدوکس وکاتولیک و مسلمانان شیعه و سنی ویهودیان برگزار شد.