این روزها بخش زیادی از مشکلات اقتصادی، ناشی از کمبود نقدینگی در بخش صنعت است و بسیاری از شرکت‌های فعال در اقتصاد که مهم‌ترین‌شان در بورس حضور دارند برای اجرای پروژه‌های طرح توسعه خود نیاز به تأمین منابع مالی لازم برای اجرای این طرح‌ها دارند. با آغاز به‌کار دولت یازدهم و انتصاب علی طیب‌نیا به‌عنوان وزیر امور اقتصاد و دارایی بحث تأمین مالی اقتصاد از طریق بازار سرمایه بیش از گذشته مطرح شد. سیدعلی حسینی ضمن تشریح اطلاعات مربوط به تأمین مالی از طریق بورس معتقد است که باید سیاست تقسیم سود در شرکت‌های بورس تغییر کند چرا که منابع مالی شرکت‌ها با تقسیم بیش از 80درصد سود‌شان در مجامع عمومی سالانه از بین می‌رود درحالی‌که این منابع می‌تواند صرف طرح‌های توسعه شرکت‌ها شود و در نهایت اثرش را روی قیمت سهام نشان دهد. حسینی در گفت‌وگوی حاضر به تشریح چالش‌های پیش روی تأمین مالی شرکت‌های بورس می‌پردازد و معتقد است که بازار سرمایه توانسته است در سال‌های گذشته بخشی از نقدینگی مورد نیاز اقتصاد کشور را تأمین کند و با اجرای طرح‌های جدید می‌تواند این نقش پررنگ‌تر شود.
- آیا آماری از میزان تأمین مالی واقعی در بازار سرمایه در اختیار دارید؟
از ابتدای سال 87تا پایان مرداد‌ماه امسال، 468هزار و 277میلیارد ریال در بازار اولیه تأمین مالی شده است.
- این میزان تأمین مالی از چه محلی انجام پذیرفته است؟
از طریق بازار اولیه و از محل افزایش سرمایه، تاسیس شرکت سهامی عام و انتشار اوراق بدهی صورت گرفته است.
- به تأمین مالی در بازار اولیه اشاره کردید، درمورد جزئیات موضوع و نسبت روش‌های به‌کار گرفته شده در تأمین مالی توضیح می‌دهید.
افزایش سرمایه، بیشترین حجم از تأمین مالی را در میان سایر روش‌ها به‌خود اختصاص داده، به‌طوری که در مدت یادشده، 89درصد تأمین مالی از این طریق، 3 درصد از روش تاسیس شرکت سهامی عام و 8درصد از طریق انتشار اوراق بدهی انجام گرفته است.
- پر رونق‌ترین سال بازار سرمایه به لحاظ تأمین مالی- در 5سال گذشته - کدام سال بوده است؟
در سال‌های 87تا پایان مرداد‌ماه امسال، بیشترین حجم تأمین مالی در سال 91و به مبلغ 121هزار و 893میلیارد ریال بوده است. پارسال 113هزار و 949میلیارد ریال از طریق افزایش سرمایه، 2هزار و 554میلیارد ریال از طریق تاسیس شرکت سهامی عام و 5هزار و 389میلیارد ریال از طریق انتشار اوراق بدهی در بازار اولیه تأمین مالی شده است.
- کمترین میزان تأمین مالی در چه سالی اتفاق افتاده؟
کمترین میزان تأمین مالی هم در سال 88 و به میزان 28هزار و 526میلیارد ریال انجام شده است. از این مبلغ، 16هزار و 765میلیارد ریال به‌صورت افزایش سرمایه، 4هزار و 260میلیارد ریال در قالب تاسیس شرکت سهامی عام و 7هزار و 500میلیارد ریال در قالب انتشار اوراق بدهی تأمین مالی شده است.
- آیا آماری از ترکیب صنایع پیشرو در تأمین مالی از طریق بورس در اختیار دارید؟
از میان صنایع فعال در بورس اوراق بهادار، بانک‌ها و مؤسسات اعتباری بیشترین حجم تأمین مالی را در اختیار داشتند؛ به‌طوری که 30درصد از کل حجم تأمین مالی انجام شده در این مدت به این صنعت اختصاص داشته است. از سال 87 تا پایان مرداد 92، در صنعت بانکداری، 140هزار و 760میلیارد ریال تأمین مالی صورت گرفته است.
- اوضاع سایر صنایع چگونه بوده است؟
فلزات اساسی، پس از بانک‌ها بیشترین حجم تأمین مالی را داشته‌اند، به‌طوری که 17درصد از تأمین مالی انجام شده به این صنعت اختصاص دارد. این گروه طی مدت یادشده، 78هزار و 263میلیارد ریال تأمین مالی انجام داده است. بعد از این گروه هم محصولات شیمیایی با 49هزار و 525میلیارد ریال تأمین مالی طی این سال‌ها در رده سوم قرار دارد. این حجم معادل 11درصد کل تأمین مالی انجام‌شده در بازار اولیه است. استخراج کانیهای فلزی 8درصد و شرکت‌های چندرشته‌ای صنعتی 5درصد از کل تأمین مالی انجام شده را به‌خود اختصاص داده‌اند. استخراج کانیهای فلزی 38هزار و 195میلیارد ریال و هلدینگ‌ها(شرکت‌های چند رشته‌ای صنعتی) 25هزار و 92میلیارد ریال تأمین مالی داشته‌اند تا چهارمین و پنجمین صنعت برتر در زمینه تأمین مالی باشند.
- درحوزه افزایش سرمایه چه صنعتی موفق‌تر بوده؟
بانک‌ها بیشترین میزان تأمین مالی را از محل افزایش سرمایه داشته‌اند، به‌طوری که این گروه 31درصد از کل تأمین مالی انجام‌شده از این محل را به‌خود اختصاص داده‌است. این گروه 130هزار و 260میلیارد ریال از تأمین مالی خود را از طریق افزایش سرمایه انجام داده‌اند. فلزات اساسی 17درصد، محصولات شیمیایی 12درصد، استخراج کانیهای فلزی 7درصد و شرکت‌های چندرشته‌ای 6درصد از تأمین مالی انجام شده از طریق افزایش سرمایه را به‌خود اختصاص داده‌اند.
- ظاهرا بانک‌ها که پای ثابت بازار پول هستند در بازار سرمایه هم فعال بوده‌اند...
بله. بانک‌ها و مؤسسات اعتباری 9هزار و 499میلیارد ریال را از طریق تاسیس و عرضه عمومی تأمین کرده‌اند. این حجم، 79درصد از کل مبلغ تأمین مالی از طریق تاسیس و عرضه عمومی را شامل می‌شود.
- در حوزه تأمین مالی از طریق انتشار اوراق اوضاع چطور بوده؟
در زمینه تأمین مالی از محل انتشار اوراق بدهی استخراج کانیهای فلزی با 10هزار و 500میلیارد ریال، فراورده‌های نفتی با 9هزار و 210میلیارد ریال، فلزات اساسی با 5هزار میلیارد ریال، خدمات فنی و مهندسی با 2 هزار میلیارد ریال و انبوه‌سازی با یک هزار و 988میلیارد ریال به‌ترتیب 5 صنعت برتر در زمینه تأمین مالی از محل انتشار اوراق بدهی هستند.
- در طول سال‌جاری روند تأمین مالی چگونه بوده؟
در 5ماه نخست سال 92، مبلغ 64هزار و 508میلیارد ریال در بازار اولیه تأمین مالی صورت گرفته که از این میزان، 60هزار و 40میلیارد ریال در قالب افزایش سرمایه و 4هزار و 467میلیارد ریال به‌صورت انتشار اوراق بدهی تأمین مالی شده است. در 5ماه ابتدای امسال، صنعت فلزات اساسی، بیشترین تأمین مالی را میان سایر صنایع بورس داشت. فلزات اساسی در این مدت 32هزار و 103میلیارد ریال تأمین مالی داشته و در رده نخست جدول تأمین مالی قرار گرفته‌اند.
- پس در این مدت بانک‌ها برتری خود را تا حدی از دست داده‌اند؟
البته بانک‌ها در کنار صنعت استخراج کانیهای فلزی دومین و سومین صنعتی هستند که در این مدت تأمین مالی بالایی داشته‌اند. این دو صنعت به‌ترتیب، 7 هزار میلیارد ریال و همچنین 6 هزار و 892میلیارد ریال تأمین مالی در 5ماه دارند.
- آمار سایر صنایع را هم دارید؟
محصولات شیمیایی با تأمین مالی 3 هزار و 447میلیارد ریال، در رده چهارم و بیمه و صندوق بازنشستگی جز تأمین اجتماعی با 2 هزار و 466میلیارد ریال تأمین مالی در رده پنجم جدول بیشترین تأمین مالی طی سال 92 قرار دارند.
- گذشته از این آمار، چالش اصلی تأمین مالی شرکت‌های بورس چیست؟
تقسیم سود بیش از 80درصدی در مجامع عمومی شرکت‌های بورس، تأمین مالی شرکت‌ها را با چالش مواجه کرده است.
- برخی انتقاد می‌کنند روند تأمین مالی در بازارسرمایه می‌تواند از این هم سریع‌تر حرکت کند.
البته سازمان بورس تلاش کرده با مقررات زدایی و تسهیل روند تأمین مالی به بهبود شرایط حرکت شرکت‌ها کمک کند.
- مصداقی در این زمینه دارید؟
به‌عنوان مثال صکوک اجاره برای نخستین بار با درخواست ماهان منتشر شد.
- طول دوره صدور مجوز انتشار اوراق در سازمان بورس چند روزه است؟
سازمان بورس درصورت تکمیل‌بودن پرونده با وجود فرایند کمیته فقهی و تصویب در شورای بورس، حداکثر ظرف 45روز مجوزهای لازم برای تأمین مالی شرکت‌ها را صادر می‌کند.
- نقش بورس کالا در حوزه تأمین مالی چیست؟
علاوه بر عرضه‌های اولیه، معاملات سلف بورس کالا کمک بسیاری به تأمین مالی شرکت‌ها می‌کند.
- البته برخی این روش را مقطعی می‌دانند.
باید تأکید شود تأمین مالی کوتاه‌مدت اگر مستمر انجام شود، حکم تأمین مالی بلندمدت را خواهد داشت.
- یکی از چالش‌های تأمین مالی در گذشته دوگانگی موجود در حوزه تقسیم کار بین نهادهای ناظر بر بازار‌های پول و سرمایه بوده برای حل این مشکل چه فکری کرده‌اید؟
باید برای تأمین مالی تقسیم کاری مناسب بین سازمان بورس و بانک مرکزی انجام شود. اخیراً مسئولان سازمان بورس و بانک مرکزی دیداری داشتند که امیدواریم به حل موانع کمک کند زیرا دوگانگی در مراجع تصمیم‌گیری، انتشار اوراق را دچار مشکل می‌کند.
- به‌نظر می‌رسد با افزایش حجم سهام شناور بتوان میزان تأمین مالی در بازار سرمایه را هم به‌طور همزمان ارتقا داد.
درست است، 95درصد شرکت‌هایی که مشکل تأمین مالی دارند، روحیه مشارکت‌پذیری ندارند؛ به این معنی که سهم شناورشان پایین است؛ یعنی میزان مشارکت‌پذیری آنان از 10درصد کمتر است. درگذشته شاهد عرضه‌های اولیه یک درصدی و گاه نیم درصدی بودیم. درسال‌های اخیر جلوی این شیوه از عرضه‌های اولیه گرفته شد اما متأسفانه گاهی اصرار سازمان بورس هم نمی‌تواند شرکت‌ها را برای تأمین مالی و عرضه‌های سنگین‌تر تشویق کند. درحالی‌که باید مشارکت سهامداران عمده شرکت‌ها در شناور کردن سهامشان از 5 و 10درصد به 15تا 20درصد برسد. اگر سهامداران عمده و شرکت‌ها، مشارکت کنند تأمین مالی به راحتی از طریق بازار سرمایه انجام می‌شود.
- مانع قانونی در این زمینه ندارید؟
بخشی از مشکلات قانونی تأمین مالی با اصلاح قانون تجارت برطرف می‌شود.