جمشید پژویان در گفت‌و‌گوی زیر از نقش شورا در اقتصاد امروز جهان گفت و این که پایه‌ریزی شورای رقابت در ایران در زمان دولت خاتمی صورت گرفته است. از این که قبل از دولت نهم هیچ آشنایی و شناختی از محمود احمدی‌نژاد نداشته و در طول این 30 سال تمامی پیشنهادات برای دریافت پست‌های دولتی را رد کرده است. از این‌که اولین کسی که یارانه را در ایران مطرح کرد او بوده و هر جا راه غلطی را در اقتصاد دیده با تمام قدرت در مقابلش ایستاده است، از طرح تصویب قیمت‌ها در مجلس هفتم گرفته تا روش اجرای هدفمندی در دولت قبل.
وی شورای رقابت را یک صندلی علمی دانست که کار اصلی‌اش استفاده از دانش اقتصاد برای ارزیابی برخی از شاخص‌های کلان اقتصادی در عرصه رقابت و انحصار است.
پژویان با اشاره به تخصص خود در عرصه اقتصاد عمومی عنوان کرد: یکی از اصلی‌ترین حوزه‌هایی که این تخصص در آن ورود می‌کند مبارزه با انحصار و تعیین شاخص قیمت است ما دراین عرصه سعی کردیم در طول چند سال گذشته در حوزه‌های مختلفی از جمله مخابرات، خودرو و ... ورود کرده و وضعیت قیمتی آن‌ها را به صورت دقیق و با شاخص‌های اقتصادی مشخص کنیم.
رییس سابق شورای رقابت با بیان این‌که در طول بیش از 30 سالی که از زمان آغاز تدریسش در دانشگاه می‌گذرد همواره بر لزوم اصلاح قیمت‌های نسبی تاکید کرده، اظهار کرد: از همان روز نخست به تمامی دولت‌ها گوشزد کردم که باید اولین چیزی که نسبت به تغییر آن اقدام می‌کنند قیمت‌های نسبی باشد.
با تمام توان در مقابل طرح تثبیت قیمت‌ها ایستادم
وی با اشاره به طرح تثبیت قیمت‌ها در مجلس هفتم نیز بیان کرد: در همان زمان به عنوان یکی از اصلی‌ترین منتقدان در برابر نمایندگانی مانند توکلی ایستادم همان روز نیز اشاره کردم که این طرح تا چه میزان می‌تواند به اقتصاد ایران صدمه وارد کند.
پژویان با بیان این‌که قیمت‌های نسبی اساس اقتصاد یک کشور را می‌سازند، گفت: من مجری نیستم. من یک تئوریسین اقتصادی‌ام که سعی می‌کند از بیرون به مجریان نکاتی را از منظر علم اقتصاد یادآور شود.
پایین آوردن تورم بدون توجه به بسترها فایده‌ای ندارد
این اقتصاددان اضافه کرد: متاسفانه در کشور ما همه به دنبال مسائلی هستند که با آن شعار بدهند این تلقی غلط باعث شده مردم نیز از سیاستمداران درخواست‌های مناسبی نداشته باشند. برای مثال امروز می‌بینیم که در کشور ما همه به دنبال پایین آوردن تورم هستند و این درحالی است که تا بستر مناسب برای این موضوع به وجود نیاید دادن هر گونه شعاری در این عرصه عملیاتی نخواهد بود.
وی با اشاره به تجربه کشورهای همسایه در طول دهه‌های گذشته، توضیح داد: با نگاهی کلی به شاخص تورم در برخی از کشورها مشاهده می‌کنیم که آن‌ها در طول بعضی از سال‌ها حتی تورم بالای صد درصد را نیز تجربه کرده‌اند اما مشاهده می‌کنیم که امروز همان کشورها با اصلاح بسترهای اقتصادی خود چه وضعیت مناسبی پیدا کرده‌اند و ما هنوز درگیر شعارها هستیم.
پژویان افزود: برای اقتصاد اول باید جاده را هموار کرد و سپس طرح‌هایی را مانند کاهش تورم داد. این جاده را سیاسیون نمی‌بینند و برای مردم نیز ملموس نیست. آنچه برای آن‌ها قابل لمس است شاخص‌هایی مانند بیکاری و تورم است که البته همه به شعار ختم می‌شود.
مردم باید در خواسته‌هایشان از سیاستمداران تجدید نظر کنند
رییس سابق شورای رقابت با اشاره به برخی از شاخص‌های توسعه یافتگی عنوان کرد: اگر مردم ما به جایی برسند که به جای طرح‌های شعاری از دولتشان بستر و زیربنا را مطالبه کنند سیاستمداران نیز مجبور می‌شوند در این عرصه قدم گذارند.
وی ادامه داد: این یکی از اصلی‌ترین شاخص های توسعه یافتگی است که نشان می‌دهد یک ملت بدنبال کدام هدف‌ها حرکت می‌کند و چه چیزی راضی‌اش نگه می‌دارد.
طرح تاسیس شورای رقابت در دولت خاتمی مطرح شد
پژویان با اشاره به لزوم استفاده از تجارب دیگر کشورها برای بهبود شاخص‌های اصلی اقتصادی بیان کرد: قطعا شورای رقابت یکی از این تجارب قابل تحسین است. طرح شورا و یا سازمان شبیه به آن سال‌ها است در کشورهای مختلفی از جهان مطرح شده و امروز در بیش از 150 کشور سازمانی شبیه به شورای رقابت فعال است.
این اقتصاددان درباره سابقه شورای رقابت در اقتصاد ایران نیز گفت: طرح اولیه افتتاح این شورا در زمان آقای خاتمی شروع شد در آن زمان آقایان دژپسند و شمس‌الدین حسینی هنوز دانشجو دکترا بودند و با حضور آن‌ها و همچنین کارشناسان دیگری که دکتر طیب‌نیا نیز جزشان بود در بیش از ده‌ها جلسه طرح اصلی این شورا ریخته شد.
وی با اشاره به حضور مداوم خود در این جلسات گفت: بنده در اکثر این جلسات به شکل رایگان شرکت کردم و در طول آن‌ها طرح‌های مختلفی را بررسی کردیم تا به شاکله اصلی شورای رقابت برسیم. این طرح سرانجام در دولت آقای خاتمی ماند و با گذشت زمان به دولت جدید رسید.
پژویان ادامه داد: لایحه تصویب این شورا در اواخر دولت اول محمود احمدی‌نژاد به مجلس رفت و در زمان وزارت دانش جعفری تقدیم شد هر چند در همان زمان وی جابه‌جا شد و حسینی جایش را گرفت بنده نیز تصویب قانون این شورا را با توجه به ارتباط‌هایی که داشتم پیگیری کردم.
حسینی گفت اگر رییس شورا نشوی کار روی زمین می‌ماند
رییس سابق شورای رقابت عنوان کرد: سرانجام طرح آغاز به کار شورای رقابت در مجلس شورای اسلامی تصویب شد این طرح در حدود یک سال باقی ماند و اجرایی نشد تا زمانی که وزیر وقت اقتصاد با من تماس گرفت و درباره شرایط پیش آمده برای شورای رقابت توضیح داد.
وی افزود: من در این تماس به حسینی گفتم که هیچ گاه پست دولتی نگرفته و نخواهم گرفت اما او به من گفت در صورتی که من قبول نکنم کار شورا روی زمین خواهد ماند و کسی نیست بتواند شرایط را درست کند.به همین دلیل من قبول کردم که ریاست این شورا را بر عهده بگیرم و پس از مدتی حکم من تایید شد.
هیچ ملاقاتی با احمدی‌نژاد نداشتم
پژویان درباره شایعات مطرح شده پیرامون حضور فعالش در تیم اقتصادی دولت قبل عنوان کرد: به نظر من یکی از اصلی‌ترین شاخص‌هایی که توسعه‌یافتگی یک کشور را نشان می‌دهد نوع نگاه مردم به مسائل است. متاسفانه مردم ما همه چیز را یا سیاه می‌بینند یا سفید و هیچ حد وسطی قائل نیستیم در صورتی که به نظر من هیچ شخص سیاه و سفیدی وجود ندارد و همه خاکستری‌اند.
رییس سابق شورای رقابت ادامه داد: متاسفانه برخی نگاه‌ها درباره دولت‌ها و افراد نیز این چنین است در شرایطی که قطعا چنین نگاهی به صلاح هیچ کس نیست دولت قبل هم جنبه‌های مثبت زیادی داشت که می‌توان به آن‌ها اشاره کرد بنابراین من ترسی از افشا شدن رابطه با کسی ندارم اما این را باید بگویم که بنده قبل از این هیچ دیدار و ارتباط خاصی با آقای احمدی‌نژاد نداشتم.
وی با اشاره به جا افتادن این موضوع که وی مشاور اصلی دولت قبل در اجرای هدفمندی یارانه‌ها بوده است، توضیح داد: این شایعات از ابتدا در حالی مطرح شد که بنده در زمینه هدفمندی حتی یک جلسه نیز به عنوان مشاور یا هر عنوان دیگر چه در درون دولت و چه در بیرون آن نداشته‌ام. نظرات من همان‌هایی بوده است که از ابتدا در کلاس‌های درسم مطرح کرده و می‌کنم.
در اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها هیچ نقشی نداشته‌ام
پژویان با اشاره به سابقه خود در مطرح کردن بحث یارانه‌ها در اقتصاد ایران گفت: من نخستین کسی بودم که در ایران تدریس اقتصاد بخش عمومی را در سال 57 در پیش از پیروزی انقلاب آغاز کردم این درس پس از انقلاب فرهنگی جزو درس‌های اصلی رشته اقتصاد شد و من تا سال‌ها در عرصه تدریس این حوزه در ایران تنها بودم.
این اقتصاددان افزود: مطالب مطرح شده از سوی من در حوزه هدفمندی یارانه‌ها نیز از همین دست مطالبی است که من در طول بیش از 34 سال تدریس در دانشگاه در سر کلاس‌ها گفتم و قطعا در حوزه اجرای آن نه به عنوان مشاور و نه با هیچ سمت دیگری در دولت قبل فعال نبودم.
کسی نمی‌تواند اصل قانون هدفمندی یارانه‌ها را زیر سوال ببرد
وی با اشاره به طرح‌های تثبیت شده اقتصادی مانند هدفمندی یارانه‌ها یا سیاست‌های اصل 44 خصوصی سازی تصریح کرد: امروزه کمتر کسی را می‌توان یافت که بتواند اصل این مسائل را زیر سوال ببرد و بگوید اجرایی شدن آن‌ها لازم نیست.
پژویان افزود: بحث من نیز از ابتدا همین بود که قاعدتا باید طرح هدفمندی یارانه‌ها اجرایی شود ما از مدت‌ها پیش به این موضوع رسیدیم و بنده در زمان دولت‌های مختلف سعی کردم موضوع را گوشزد کنم که البته تا زمان دولت قبل اجرایی نشد ما اگر اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها را 10 سال قبل شروع کرده بودیم قطعا با بسیاری از مشکلات امروز روبرو نمی‌شدیم.
رییس سابق شورای رقابت با بیان این‌که بحث یارانه‌ها در اقتصاد ایران بسیار گسترده بود، عنوان کرد: سال‌هاست که دولت از طرق مختلف به اقتصاد ایران یارانه واریز می‌کند که این موضوع باعث شده بخش بزرگی از اقتصاد کشور به این موضوع وابسته شود در کنار آن برخی سیاست‌های غلط اقتصادی دولت نیز این موضوع را تشدید می کند مثلا طرح تثبیت قیمت‌ها که در مجلس هفتم مطرح شد.
وی اضافه کرد: وقتی در یک کشور طرحی مانند تثبیت قیمت‌ها تصویب می‌شود باید منتظر واکنش‌های سریع نظام اقتصادی باشیم همان مساله‌ای که در ایران نیز به وقوع پیوست ما قیمت‌ها را نگاه داشتیم، کسری بودجه آوردیم، برای آن پول چاپ کردیم و به این ترتیب با بالا بردن تورم تنها وابستگی اقتصاد را افزایش دادیم. سیاست‌های غلط تنها هزینه مالی ندارد و می تواند بسیاری از شاخص‌های اجتماعی مانند رضایت از زندگی و یا سن امید را کاهش دهد.
از همان اول به دولت قبل گفتم شما این کاره نیستید
پژویان با اشاره به جلسه معروف 100 اقتصاددان با رییس جمهور در دولت نهم عنوان کرد: شما می‌توانید برگردید و سخنرانی‌های انجام شده در آن روز ببینید. آن روز بسیاری از آقایان که بعدها به منتقد درجه یک دولت تبدیل شدند با افتخار صحبت کردند و طرح ارائه دادند تا شاید به سمتی برسند که البته نرسیدند.
این اقتصاددان با اشاره به حضور خود در آن جلسه مطرح کرد: بنده نیز اجبارا در آن جلسه حاضر بودم و سخنرانی کردم که البته در همان زمان رسما به دولت قبل اعلام کردم که بحث هدفمندی یارانه‌ها تا چه میزان حساس و سنگین است و به نظرم شماها برای اجرای آن این کاره نیستید. بنده از همان ابتدا نیز خط و خطوط خود را مشخص کردم و در کنار تاکیدات خود بر لزوم اجرای هدفمندی از پایه ریزی یک روش مناسب برای آن سخن گفتم.
وقتی هدفمندی از مسیر خود خارج شد در مقابل آن ایستادم
وی با اشاره به تجربه هدفمندی یارانه‌ها در کشورهای غربی اظهار کرد: در دیگر کشورها هدفمندی به تکنولوژی تبدیل شد در بسیاری از تجارب به ثبت رسیده می بینیم که حتی دولت در ازای حذف تمام یارانه‌هایش هیچ وجه نقدی و یا کمکی را به مردم نداده است و حتی با این وجود نیز این طرح‌ها اجرایی شده‌اند اما متاسفانه در کشور ما این موضوع از همان ابتدا در یک مسیر غلط افتاد.
پژویان تصریح کرد: در کشورهای غربی این مدل طوری اجرا شد که با توجه به بیرون رفتن دولت از حوزه اقتصاد مردم برای پایین آوردن خرج خود صرفه جویی کردند از این رو کمپانی‌های اقتصادی کالاهای کم مصرف‌تر تولید کرده و به دست مردم رساندند با بالا رفتن سهم صرفه جویی و همچنین نگاه ویژه به صنایع تکنولوژی رشد کرد و می‌بینیم که امروز قطعا سهمی از میزان توسعه یافتگی غرب را همین صرفه جویی‌ها و طرح‌هایی مانند خارج کردن یارانه‌ها از اقتصاد تامین کرده است.
در دولت قبل از یارانه استفاده تبلیغاتی شد
رییس سابق شورای رقابت با بیان این‌که دولت قبل از هدفمندی یارانه‌ها استفاده تبلیغاتی کرد، توضیح داد: متاسفانه بعد از اجرای آن و شکل گیری کلیات طرح دولت تمام توجه خود را معطوف به پرداخت‌های نقدی به مردم کرد. البته این موضوع جنبه‌های مثبتی نیز داشته است که نمی توان آن را کتمان کرد اما توجه بیش از حد به پرداخت‌های نقدی اصلاح ساختاری این جاده را نادیده گذاشت.
دولت جدید نیز راه قبلی‌ها را می‌رود
وی اضافه کرد: با توجه به عملکرد دولت یازدهم در طول چند ماهه آغاز کارش می‌توان پیش‌بینی کرد که متاسفانه این دولت نیز به فکر اصلاح ساختار نیست و فقط در طول این چند ماه به دنبال راهی بوده تا بودجه پرداخت‌های نقدی را تامین کند.
پژویان خاطرنشان کرد: متاسفانه در غرب قانون هدفمندی یارانه‌ها به صرفه جویی و بالا رفتن تکنولوژی می انجامد در کشور ما دولت‌ها درگیر مسائلی سطحی شده و اصل موضوع را فراموش می‌کنند.
این اقتصاددان با بیان این‌که همواره به عنوان یک منتقد عمل کرده است، گفت: از همان ابتدا از اصل اجرای هدفمندی یارانه‌ها دفاع کرده‌ام اما از نقطه شروع انحراف‌ها در مقابلش ایستاده‌ام و وقتی دیدم دولت توجه‌اش را فقط به پرداخت‌های نقدی معطوف کرده و حمایت از تولید را فراموش کرده است به عنوان یکی از اولین منتقدان در مقابلش ایستادم.
وی با اشاره به لزوم نگاه منصفانه در نقد سیاست‌های دولت قبل گفت: اگر با انصاف نگاه کنیم می‌بینیم که اجرای قانون هدفمندی باعث شده از تحریم‌ها ملایم‌تر عبور کنیم و یا در برخی از حوزه‌ها مانند قاچاق سوخت تا چه حد اوضاع و شرایطمان بهبود یافته است نمی‌توان هیچ دولتی را به صورت صد درصدی منفی و یا مثبت تلقی کرد.
دولت جدید باید برنامه دقیق ارائه کند
پژویان درباره روی کار آمدن دولت روحانی نیز عنوان کرد: بنده دکتر روحانی را از زمان ریاستشان بر مرکز تحقیقات استراتژیک می‌شناسم و در آن زمان در برخی از کمیته‌های آن همکاری می‌کردم. به همین دلیل انتظارم این بود که ایشان در آغاز کار راهبرد دقیق و نقشه‌های راه متناسب با شرایط امروز را ارائه کند.
رییس سابق شورای رقابت با بیان این‌که در دولت شعارزدگی می‌بیند، اظهار کرد: باید سعی کرد در شرایط فعلی این شعارزدگی‌ها را کنار بگذاریم و طرح‌های حساب شده ارائه کنیم بسیاری از سیاست‌های کلان کشور را نمی‌توان در کوتاه مدت اصلاح کرد و این موضوع حداقل 9 ماه تا یک سال و نیم طول می‌کشد. دولت باید به جای استفاده از اقتصاد خوانده‌های سیاستمدار از اقتصاددانان واقعی که دستی در کار داشته‌اند استفاده کند.
وی درباره وضعیت کابینه دولت یازدهم گفت: این کابینه، کابینه استخوانداری است و بسیاری از آن‌ها سابقه بسیاری دارند اما متاسفانه یک شاخص نگران‌کننده است و آن این‌که بسیاری از این وزیران وزرای 30 ساله پیش هستند و شاید نسبت به اوضاع امروز درک دقیقی نداشته باشند.
پژویان ادامه داد: هر چند یک دستی این دولت نکته بسیار مثبتی است چیزی که در دولت گذشته به هیچ عنوان وجود نداشت و دیدگاه‌های اقتصادی متفاوتی در دولت دهم مشاهده می‌شد که این مساله در نگاه کلان دولت مشکلاتی را به وجود می‌آورد.
شمس‌الدین حسینی ذاتا متمایل به اصلاح طلبان بود
این اقتصاددان با بیان این‌که نمی توان چشم‌ها را بر اتفاقات مثبت دولت گذشته بست، اظهار کرد: قطعا افزایش سانتریفیوژها و یا آماده شدن غرب برای مذاکره با ایران از استقامت‌های قبلی شکل گرفته است کسانی در دولت گذشته فعال بوده‌اند که واقعا افراد تاثیرگذاری هستند.
وی با اشاره به توانایی بالای شمس‌الدین حسینی تصریح کرد: واقعا از نظر سطح دانش اقتصادی دکتر حسینی جزو کسانی است که در اقتصاد ایران بسیار باسواد است ایشان در زمان خود کارهای مناسب بسیاری کرده‌اند هر چند نباید این موضوع را فراموش کنیم که وی از ابتدا متمایل به اصلاح طلبان بود و در دولت‌های گذشته نیز کار می‌کرد.
پژویان با اشاره به قاطعیت احمدی نژاد در پیشبرد برخی از نظراتش گفت: قطعا این ویژگی اصلی‌ترین شاخصه احمدی‌نژاد بود قاطعیت مثبت است اما اگر یک راه اشتباه را قاطعانه طی کنیم با سرعت در مسیر اشتباهی که می رویم غرق خواهیم شد.متاسفانه دولت‌ها در کشور ما کوتوله پرورند. یعنی وقتی قد کشیدن یک فرد را می‌بینند با آن مقابله می کنند این مساله از دوران شاه بوده و به نظرم بزرگترین ظلمی که محمدرضا پهلوی کرد حذف همین نخبگان بود.
ایسنا