به گزارش همشهری آنلاین به نقل از تهران سما، محمدباقر قالیباف شهردار تهران طی سخنانی در مراسم افتتاحیه سیزدهمین همایش معاونان و مدیران برنامه ریزی کلانشهر‌های کشور افزود: اگر با نگاه دیگری به این موضوع نگاه کنید متوجه می‌شوید که نیازی به جا به جایی نداریم.
وی گفت: بسیاری از مسایل و مشکلات امروز در حوزه‌های مدیریتی و ماموریتی جامعه، مخصوصا در نقاطی مثل شهرداری‌ها که از پیچیدگی، تنوع و از بعد کمی و کیفی درگیر کار هستند، مربوط به حوزه برنامه ریزی است. شاید خود من پیش از آنکه درشهرداری تهران حضور پیدا کنم، احساس نمی‌کردم که این مجموعه تا این حد پیچیدگی دارد و نقش آفرین است. شاید اگر شهرداری‌ها یک روز کارشان اشکال پیدا کند و متوقف شوند، همه مردم این موضوع را درک کنند و متوجه شوند که شهرداری‌ها چه رسالت و ماموریت بزرگی را انجام می‌دهند.
قالیباف افزود: این اهمیت و حساسیت در شهرداری‌ها ما را بیشتر به این موضوع وا می‌دارد که برای حل مشکلات نباید نگاه صرفا با برنامه ریزی خشک داشته باشیم، البته منظور از عدم برنامه ریزی خشک آن است که صرفا با عدد و رقم و صرفا با یک نگاه ساختارگرایانه به مسایل نگاه نکنیم و عادتی که برای کشیدن یک فلوچارت و شبکه سازی ساختاری وجود دارد را دنبال نکنیم؛ چرا که با این نگاه و نگرش به تنهایی قادر به حل مشکلات شهر نخواهیم بود.
وی تصریح کرد: ابتدا باید این موضوع را بفهمیم که اضافه شدن جمعیت در یک نقطه مکانی به این‌گونه نیست که بگوییم اگر صدهزار نفر در یک نقطه بودند، یک کار را انجام می‌دهیم و اگر این جمعیت ده برابر شدند باز هم با همان نگاه خشک ساختاری می‌توانیم خدمات خود را ضرب در ده کنیم و مشکل را برطرف سازیم. اگر تعداد جمعیت از صد هزار نفر به چند میلیون رسید، موضوعات مربوط به آن‌ها نیز به صورت تصاعدی بالا خواهد رفت و در این میان نگاه ساختارگرایانه دیگر پاسخگوی شهروند و تمرکز جمعیت نیست چرا که این موضوع ابعاد فراوان و پیچیده‌ای پیدا می‌کند و باید نگرش‌ها را عوض کنیم.
قالیباف اظهار داشت: بحثی در حوزه شهر و شهرسازی با عنوان لنداسکیپ در محیط دانشگاهی وجود دارد، اما شاید این بحث دیگر خیلی پاسخگوی ما نباشد؛ در برنامه دوم شهرداری تهران نیز مرتب بر موضوع نگاه جامعه محوری، توجه به عنصر انسان و همچنین توجه به روابط اجتماعی و سرمایه‌های اجتماعی در شهر تاکید می‌کنیم؛ درواقع غرض آن است که باید لنداسکیپ را باید به ماینداسکیپ تبدیل کرده و مسایل مربوط به ذهن مردم را دنبال کنیم. حتی اگر می‌خواهیم معماری شهر را اصلاح کنیم باید به ذهن مردم توجه کنیم و این باعث می‌شود حتی نگاه ما به فقرزدایی هم تغییر کند. البته باید از تجربه دنیا در این زمینه نیز به درستی استفاده کنیم.
وی گفت: به مرکز مطالعات شهرداری تهران تاکید کردم کارهای مطالعاتی که دراین زمینه انجام می‌شود را به صورت بسیار مختصر و مفید در حد کتابچه‌هایی کوچک در اختیار مدیران سراسر کشور قرار دهد تا مدیران نیز به این موضوعات توجه کرده و بتوانند از آن در زمینه نوع نگاه خود به شهر استفاده کنند.
قالیباف عنوان داشت: در جلسه وزیر کشور با شهرداران مراکز استان‌ها و کلانشهر‌ها نیز درباره بحث جا به جایی پایتخت نیز تاکید کردم که همین نگاه خشک مبنی بر عدد و رقمی است که ما را به اینجا می‌رساند تا بحث مربوط به جا به جایی پایتخت مطرح شود. اگر با نگاه دیگری به این موضوع نگاه کنید متوجه می‌شوید که نیازی به جا به جایی نداریم. البته حتما چنین مشکلی در شهر تهران وجود دارد چرا که شهر تهران، شهری نیست که امروز مردم بتوانند در آن خوب زندگی کنند اما آیا راه ارتقای کیفیت زندگی شهروندان آن است که سیستم متمرکز اداری و اجرایی و قطب سیاسی کشور را از تهران منتقل کنیم؟ اگر پایتخت را منتقل کنیم می‌خواهیم باز این بار را در جغرافیای دیگری از کشور بگذاریم؛ اگر این تمرکز سیاسی باعث بروز چنین تمرکزی در شهر تهران شده است، بنابر این دوباره چهل تا پنجاه سال دیگر این مشکل را در جای دیگری درست می‌کنیم و درواقع مشکل باقی می‌ماند.
وی افزود: ما در این بحث چه چیز را می‌خواهیم دنبال کنیم؟ البته ما تعصب خشکی بر اینکه پایتخت در تهران بماند یا برود نداریم. ما بت پرستی قرن بیست و یکمی نداریم که بگوییم چون در شهرداری هستیم بنابراین پایتخت باید در تهران بماند. چنین نگاهی نداریم و این نگاه را نیز قبول نداریم بلکه از نگاه منطقی و علمی به این بحث می‌نگریم.
شهردار تهران ادامه داد: ما یک سازماندهی سیاسی فضا و یک توزیع فضای قدرت داریم؛ در سازماندهی سیاسی فضا، بیشتر نگاه ما بر روی تقسیمات کشوری، نگاه صرف کالبدی، نگاه تراکمی، حجمی و ابعاد عینی و متری معطوف است که این تقسیمات را انجام می‌دهیم. این موضوع بیشتر بر اثر نگاه عدد و رقمی است و منطبق بر مسایل انسانی، جغرافیایی انسانی و جغرافیای طبیعی است. در این بخش هر رفتاری که با این عدد و رقم‌ها انجام دهیم اما باز هم اتفاق خاصی نمی‌افتد، بلکه تراکم‌ها و حجم‌ها را جا به جا می‌کنیم. اما به نظر می‌رسد مشکل امروز ما در پایتخت این نیست؛ بلکه مشکل ما این است که باید توزیع فضای قدرت را حل کرده و نظام اداری و اجرایی کشور را اصلاح کنیم.
کسی برای دامش یونجه بخواهد باید به تهران بیاید
وی ادامه داد: باید این قدرتی که در یک جا متمرکز کردیم و باعث عدم توسعه یافتگی کشور شده است را در بخش اداری و اجرایی توزیع کنیم. در حال حاضر اگر کسی برای دام خود دارو می‌خواهد و یا برای گاو خود یونجه می‌خواهد، باید از روستای خود به فلان وزاتخانه در تهران بیاید. این در حالی است که باید این موضوع را حل کنیم. اگر این نقطه را به هر جای دیگر منتقل کنیم باز هم این کشاورز باید این مسیر را از روستای خود تا آن شهر تردد کند.
دکتر قالیباف عنوان داشت: از این رو این بحث با تراکم زدایی حل نمی‌شود بلکه با تمرکززدایی حل می‌شود. از این رو نباید هزینه را به جامعه و مردم تحمیل کنیم. البته اگر این موضوع تصویب شده و تبدیل به قانون شود، ما حتما تابع قانون هستیم.
شهردار تهران تصریح کرد: هم اکنون مساله‌ای به عنوان جا به جایی پایتخت داریم که با دو نگاه می‌توان به آن پرداخت؛ هر کدام از نگاه‌ها راهکارهای متفاوتی به ما می‌دهد. گاهی زمان و هزینه کمتری را صرف می‌کنیم اما نتیجه مطلوب تری می‌گیریم. از این رو باید به همه این نگاه‌ها توجه کرده و تصمیم بگیریم.
وی افزود: در حوزه برنامه ریزی وقتی می‌خواهیم چالش‌ها را ببینیم وبرنامه ریزی کنیم، باید نگاه کنیم با چه رویکردی پیش می‌رویم، در چه پارادایمی قرار داریم که می‌خواهیم براساس آن مسایل را حل و فصل کنیم. نباید با چشم بسته حرکت کنیم و برنامه ریزی را با نگاه صرفا عدد و رقمی پیش ببریم. ما مسایل مربوط به ذهن مردم را دنبال می‌کنیم اما در این مسیر باید حواسمان باشد هیج‌گاه نباید به عنوان مدیریت شهری، اعتماد مردم را نسبت به خودمان از دست دهیم. وقتی می‌گوییم حفظ سرمایه‌های اجتماعی، مهم‌ترین سرمایه اجتماعی برای شهرداری و هر سازمان بزرگی اعتماد مردم است.
وی ادامه داد: اگر نتوانید زباله را جمع کنید اما بخواهید رویکرد خود را تغییر دهید، حتی اگر حرف حساب داشته باشید اما باز هم کسی آن حرف حساب را از شما گوش نخواهد کرد. باید جارو بزنید، آسفالت بریزید، پل را بزنید و کار در حوزه شهرسازی را انجام دهید اما در مقابل قطار در حال حرکت را طوری تغییر مسیر دهیم که خیلی از نگاه‌ها نیز تغییر کند. به عنوان مثال اگر در تولید زباله شهروندان بپذیرند که به ازای هر نفر ۱۰۰ گرم کمتر زباله تولید کنند، اتفاق بزرگی می‌افتد. این مسایل با کاغذ و عدد اتفاق نمی‌افتد بلکه باید در نگرش‌ها تغییر اتفاق بیفتد تا موضوع خیلی راحت حل شود. بنابراین نباید به مسایل خدماتی و عمرانی بی‌توجهی کنیم اما باید آن مسایل را برای ایجاد تغییر و بهتر اجرا کردن این خدمت ببینیم و به آن توجه کنیم.
وی با بیان اینکه اهمیت توجه به درون سازمان بیشتر از اهمیت به توجه به شهر است، گفت: نباید از این موضوع غفلت کنیم. شما وقتی بخواهید با هر ایده و بحثی شهر خود را بسازید، اگر نتوانید سازمان خود را بسازید و در پیاده سازی همان ایده‌ها موفق باشید، بدون شک در ساختن شهر خود نیز موفق نخواهید بود. چرا که این افراد داخل سازمان بخشی از شهروندان هستند که می‌خواهند همین باور‌ها را به جامعه منتقل کرده و این تغییر ذهنی را ایجاد کنند. بنابراین توجه به سازمان از اهمیت بسیار برخوردار است.
به گفته شهردار تهران توجه به منابع انسانی و کارآمد کردن درون سازمان صرفا با آموزش و برپایی کارگاه‌های آموزشی محقق نمی‌شود.
وی یادآور شد: در حال حاضر بخشی در دانشگاه کار نظری را دنبال می‌کند و بخشی نیز کار اجرایی می‌کند. در این وسط نیز فاصله بزرگی وجود دارد که چگونه این علم را تبدیل به کارآمدی کنیم. این در حالی است که علم اگر علم باشد و کارگشایی کند، امکان ندارد در دانشگاه بماند. ما گاهی محفوظات خود را با علم اشتباه می‌گیریم. علم اگر تولید شد، جای خود را در جامعه باز می‌کند، اما اگر برای آن بسترسازی کنیم این علم با سرعت بیشتر، زمان کمتر و پهنه و گستره بیشتری پیش می‌رود. ما گاهی سر خود را با چیزهایی گرم می‌کنیم که اصلا علم نیست و کاربست آن در جامعه امکان پذیر نیست. از این رو ده‌ها پروپوزال و پایان نامه می‌نویسیم تا تنها مدرک بگیریم، نه اینکه مشکلی را از جامعه حل کنیم. از این رو در حوزه برنامه ریزی و آموزش باید به این موضوع دقت کنیم که کارگاه آموزشی که برگزار می‌شود چه چیزی را منتقل می‌کند؟
نظارت بر برنامه‌ریزی
بر اساس این گزارش، قالیباف در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر ضرورت وجود نظارت در حوزه برنامه ریزی، گفت: وقتی برنامه‌ای را تنظیم کردیم و عقل و خرد جمعی بر آن مهر تایید زد، وظیفه داریم با غیرت و همت و به صورت وفادارانه آن برنامه را اجرا کنیم و در میانه راه با هر حرف و سختی تغییر مسیر ندهیم. برنامه زمانی باید تغییر کند که منطق قوی تری پیدا شده و خرد جمعی نیز آن منطق قوی‌تر را تایید کند. در غیر این صورت نباید این کار را انجام دهیم، در غیر این صورت عمر خود را تلف کرده‌ایم.
وی تغییر دائم در برنامه ریزی را از مشکلات اصلی موجود دانست و عنوان کرد: ما دائما می‌گوییم باید مسایل را از ابتدا آغاز کنیم، بنابراین هیچ‌گاه این زنجیره و برنامه‌ها به صورت دائمی ادامه پیدا نمی‌کند. از این رو یکی از مشکلات ما این است که می‌می خواهیم از ابتدا همه مسایل را شروع کنیم و برای آن‌ها برنامه ریزی کنیم. به عنوان مثال گاهی برخی دوستانی که در جریان برنامه اول شهرداری تهران نبودند، بحث‌هایی را مطرح می‌کنند؛ این در حالی است که پیش از این در برنامه اول درباره آن بحث شده است. نباید به صورت ناگهانی همه بحث‌هایی که پیش از این مطرح شده است را نادیده بگیریم و روی آن‌ها خط بکشیم. حتی برای جلوگیری از خطا باید تامل کنیم و بدانیم دلایل برنامه ریزان قبلی چه بوده است. گاهی نشنیده و مطلع نشده، می‌خواهیم به تشخیص خودمان برنامه جدیدی را اجرایی کنیم و مرتب این کار را دنبال می‌کنیم. در این شرایط برنامه ریزی وجود ندارد بلکه یک نوع دیکتاتوری اداری در بوروکراسی اداری است که دیکتاتوری اداری بر پایه «هر چه من می‌گویم، همین است» قرار دارد. چرا نباید با خرد جمعی مسایل را دنبال کنیم؟
ماجرای شن و نمک
وی در ادامه نظارت بر اجرا و دقت در اجرای برنامه را نیز موضوعی بسیار مهم دانست و تصریح کرد: گاهی همه چیز مرتب و منظم است اما در اجرا چیز دیگری درمی آید. به عنوان مثال روزی در اتوبان کردستان عبور می‌کردم و با ترافیک سنگینی روبرو شدم، این در حالی است که این ترافیک سنگین پیش از آن در آن نقطه سابقه نداشت. بعد از اینکه از ترافیک عبور کردیم، در تقاطع شهید همت و کردستان دیدم ماشینی از خودروهای برف روبی شهرداری، دو لاین خیابان را مسدود کرده است و شن می‌پاشد؛ این در حالی است که زمین خشک بود. من بلافاصله پیاده شدم و به راننده گفتم خودرو خود را کنار بکشد تا ترافیک را باز کند و دیگر شن نپاشد. سپس وقتی با او صحبت کردم، به او گفتم چه چیزی را روی زمین می‌پاشی؟ گفت: شن و نمک. گفتم: آیا زیر پای تو خیس است؟ گفت: نه؟ گفتم: پس چرا شن و نمک می‌ریزی؟ گفت: من این موضوع را می‌فهمم اما به بالاسری من که ابلاغ زده است بگو نباید الآن شن و نمک بریزیم. من که حتما دستور نداده بودم که در هوای خشک شن و نمک بریزند. مطئمنا شهردار منطقه هم چنین چیزی نگفته بوده است اما این سیستم چه مشکلی دارد که این مساله رخ می‌دهد؟
شهردار تهران ادامه داد: گاهی سیستم بروکراسی خشک و منیت‌های شخصی که عقل را از انسان می‌گیرد، باعث می‌شود تا فردی که می‌فهمد کار خطایی انجام می‌دهد، باز هم مرتکب همان کار خطا شود. این مسایل در یک جایی عینی می‌شود و جلوی آن را می‌گیریم اما ده‌ها نقطه دیگر نیز وجود دارد که این مسایل ذهنی است و میلیارد‌ها هزینه برمی دارد اما ما دیر می‌فهمیم. حتی گاهی وقتی این مسایل را می‌فهمیم که از پشت میز رفته‌ایم و وقتی به مسایل نگاه می‌کنیم با خودمان می‌گوییم که بعید است ما این تصمیمات را گرفته باشیم. باید توجه داشت که این مسایل سم‌های مهلکی است که در برنامه ریزی کشور وجود دارد و تبدیل به اپیدمی شده است.
شهردار تهران با ابراز امیدواری از وجود همدلی و همکاری به منظور انتقال تجربه در اجلاس مدیران برنامه ریزی کلانشهر‌ها، گفت: البته در این اجلاس به گونه‌ای نیست که تنها شهر تهران همه تجارب را منتقل کند، بلکه انتقال تجربیات باید دو طرفه باشد. چرا که گاهی در شهرهای کوچک اتفاقات قابل تامل و بزرگی می‌افتد. به عنوان مثال من از یک شهر کوچک در شهرکرد با جمعیت کمتر از چهل هزار نفر عبور می‌کردم اما از اول مسیر تا آخر مسیر - که شاید کمتر از ۱۰ دقیقه طول کشید - از نوع کاری که در این شهر در زمینه ساماندهی مشاغل، نظافت شهر و... انجام شده بود، محظوظ شدم. احساس کردم شهردار این شهر بسیار فهیم و برنامه ریز است. بنابراین نباید احساس کنیم همه چیز در تهران درست است.
وی ادامه داد: گاهی بعضی کار‌ها را در شهر تهران انجام می‌دهیم و می‌بینیم که باید آن را اصلاح کنیم؛ اما این کار در بعضی کلانشهر‌ها الگوبرداری شده و انجام شده است، این در حالی است که به آن‌ها تاکید می‌کنیم این کار را انجام ندهید.