عمدهترین اهدافی که تولیدکننده یا واردکنندگان کالا در تبلیغات خود بر آن تکیه میکنند آگاهیبخشی و اطلاعرسانی نسبت به تولید یک محصول جدید، ترغیب مصرفکننده به خرید کالا با نمایش برتری یک برند نسبت به رقیبان یا تبلیغ برای یادآوری کیفیت و قیمت برندهای شناختهشده قبلی است. بر این اساس طی سالهای اخیر در رسانههای داخلی نیز شاهد شیوههای متفاوت تبلیغات برندهای گوناگون بودهایم. اما مدتی است که برخی عرضهکنندگان کالا با تبلیغ در رسانهها و فروشگاههای بزرگ از پرداخت جوایز میلیاردی به مشتریان خبر داده و رنگ و بوی جذابتری به شیوههای تبلیغاتی خود دادهاند. پرسش مطرح آن است که با این شیوه تبلیغات آیا ملاک انتخاب و خرید کالاها کیفیت و مشخصات آن خواهد بود چرا که در این صورت انتظار میرود در تبلیغ یک کالا بیشتر بر ویژگیهای کیفی و حقیقی محصولات تمرکز شده و از تشویق صرف مشتریان به خرید خودداری شود. اما متأسفانه بسیاری از عرضهکنندگان کالا افزایش فروش خود را با اهدای جوایز ریالی، اتومبیل، ویلا و... از طریق تهیه و پخش برنامههای خاص و طولانی مدت قرعهکشی در شبکههای رسمی صداوسیما و جذب مشتریان بیشتر دنبال میکنند. به راستی منابع این جوایز میلیاردی که در بازههای زمانی کوتاه بهصورت هفتگی یا ماهانه پرداخت میشود یا عیدانههای چند صدهزار تومانی روی هر واحد کالای بادوام که اغلب محصولات وارداتی است چگونه تأمین میشود؟
مطابق قانون، تمامی تولیدکنندگان و واردکنندگان کالا موظف به محاسبه و تعیین قیمت تمامشده با درنظر گرفتن هزینههای بخش توزیع براساس ارقام مصوب و سپس درج قیمت نهایی مصرفکننده روی بستهبندی کالاها بهصورت یکسان و در سراسر کشور هستند. در مورد کالاهای اساسی و ضروری مصرفی نیز مطابق ضوابط قیمتگذاری سازمان حمایت مصرفکنندگان و تولید کنندگان، سودی معادل 15درصد برای واردکنندگان و 17درصد برای تولیدکنندگان تعیین شده است، در بخش توزیع نیز قانونگذار در فاصله قیمت از درب کارخانه تولیدکننده یا انبار کالاهای وارداتی تا رسیدن به مصرفکننده سودی معادل 28درصد شامل 10درصد برای توزیع و پخش، 12درصد در بخش خردهفروشی و 6درصد مالیات برارزش افزوده، تعیین کرده است که البته در عمل با توجه به احتساب هریک از سودها در مرحله بعد حدود 30/6 درصد سود در بخش توزیع حاصل و همه این سودها و مالیات در قیمت نهایی مصرفکننده که روی کالاها درج شده لحاظ میشود.
با درنظر گرفتن نرخ مصوب سود عرضه کالا، پرسش مطرح آن است که تولیدکننده با فروش یک کالا تا چه میزان سود میبرد که از محل این سود هزینه جوایز میلیاردی بهصورت هفتگی یا ماهانه، در نظر میگیرد؟! از سوی دیگر تخفیفهای رایج در واحدهای صنفی خردهفروشی که عملا زمینه تأمین سودی فراتر از 12درصد برای این صنف فراهم کرده و ارقام نجومی پرداختی برای پذیرفته شدن محصولات تولیدی یا وارداتی در قفسههای فروشگاههای زنجیرهای و بزرگ از چه محل درآمدی تأمین میشود؟!
این آمار و ارقام بیانگر آن است که قیمت درج شده روی بستهبندی بسیاری از اقلام کالایی با قیمت واقعی فاصله داشته و کاهش قیمت در واردات یا مواداولیه تولید بهدلیل تثبیت یا کاهش نرخ ارز و یا محاسبه غیرواقعی قیمت تمامشده، به جای انتقال به مصرفکننده به بخش تولید و توزیع منتقل شده است، این بخشها سودی فراتر از ارقام قانونی را بهخود اختصاص داده و بازهم مصرفکننده حلقه فراموش شده کاهش هزینه تمامشده به بهای فربهتر شدن بخش توزیع بوده است. در واقع تأمین سودهای مازاد در حلقههای تولید و توزیع و جوایز کلان اهدایی که بهتدریج در فروش محصولات به عرف تبدیل شده از محل جیب مصرفکنندگان بیپناه تأمین و فروش و سود بیشتر عرضهکنندگان را فراهم میسازد. با این شرایط بهنظر میرسد مقابله نکردن با این رویه ناصواب مشکلات تازهای را در نظام عرضه کالا بهدنبال خواهد داشت.