- عکس‌ها از: فرشاد عباسی
پروفسور فرید العطاس در موضوعاتی چون دین، توسعه، سیاست، ایدئولوژی، سرمایه‌داری و استعمار صاحب آثار متعددی است. وی که در حوزه نقد گفتمان‌های علوم اجتماعی سال‌های زیاد فعالیت کرده و در سطح آسیا از جمله مشهورترین دانشمندان علوم اجتماعی محسوب می‌شود با دکتر یونس شکرخواه سردبیر همشهری آنلاین و رئیس موسسه مطالعات امریکای شمالی و اروپای دانشگاه تهران به گفتگو نشست.
در ادامه بازدید دانشجویان دانشگاه ملی سنگاپور از همشهری آنلاین، نشستی بین این دانشجویان و پروفسور العطاس استاد دانشگاه ملی سنگاپور با دکتر یونس شکرخواه سردبیر همشهری آنلاین و عضو هیئت علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد.
دکتر آهویی مدیر امور بین‌الملل دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، دکتر مهدی تهرانی روزنامه‌نگار و مدرس دانشگاه تربیت مدرس، علی کدخدازاده و رشید عسگری اعضای تحریریه همشهری آنلاین نیز در این نشست حضور داشته و بعضاً به معرفی بخش‌های مختلف این سایت پرداختند.
شکرخواه در جمع هیئت بازدیدکننده از موسسه همشهری، در مرور تاریخچه روزنامه‌نگاری ایران به انتشار روزنامه کاغذ اخبار در سال ۱۸۳۷ میلادی به عنوان اولین روزنامه ایران و راه‌اندازی اولین مرکز آموزش روزنامه‌نگاری در سال ۱۹۵۶ توسط روزنامه کیهان اشاره کرد و درباره گونه‌های رسانه‌ای ایران اعم از چاپی، آنلاین، رادیو و تلویزیونی توضیح داد.
سردبیر همشهری آنلاین در این نشست با تأکید بر اصالت در تولیدات رسانه‌ای گفت: برنده‌های دنیای امروز، تقلیدکننده‌ها نیستند بلکه فعالانی هستند که اثار اوریژینال و اصل ارائه می‌دهند. از این رو نباید به تکرار مکرر حرف‌های دیگران تحت عنوان مرور ادبیات بپردازیم.
وی افزود: فلسفه اصلی تحقیق این است که از طرح صحبت‌های تکراری پرهیز کنیم اما ظاهراً در حال حاضر همان صحبت‌های تکراری را جمع کرده و مرتب تحویل یکدیگر می‌دهیم. دانشجویان، دیگر باید از اساتید خود بخواهند که حرف‌های خود را بزنند تا از درون آنها راه حل برای کشورهای‌شان استخراج شود.
شکرخواه ادامه داد: اثار اصیل و نگرش‌های اصیل که معطوف به راه حل هستند همیشه در این فضاهای مبتنی بر تقلید؛ قربانی می‌شوند. در روزنامه‌نگاری هم تا زمانی که روزنامه‌نگاری معطوف به مسائل واقعی نباشد و اسیر دستورجلسه‌های جهانی باشد، هیچ وقت نمی‌تواند راه حل پیدا کند.
رئیس موسسه آمریکای شمالی و اروپای دانشگاه تهران در پاسخ به یک دانشجوی کره‌ای که درباره تفاوت چهره واقعی یک کشور با آنچه که در اخبار مطرح می‌شود سوال کرد، به انگاره‌سازی‌های رسانه‌ای که معمولاً با ساختن چهره منفی از کشورها همراه است اشاره کرد و گفت: تصویری که مردم کره جنوبی و ژاپن از کره شمالی بخاطر قضایای تاریخی مبنی بر دشمنی دارند، الزاما با آنچه در رسانه‌های جریان اصلی تصویر می‌شود فرق دارد.
شکرخواه در پاسخ به سوالی درباره مقایسه وضعیت فعلی روزنامه‌نگاری در ایران قبل و بعد از انقلاب اسلامی، اظهار داشت: روزنامه‌نگاری در ایران بیشتر از جنبه تحلیلی و مسئله‌گرایی قوی است. ثقل قدرت در ایران قبل از انقلاب اسلامی، در بیرون از ایران بود اما بعد از انقلاب، به داخل ایران منتقل شد. بنابراین رنگ‌وبوی روزنامه‌نگاری پس از انقلاب اسلامی هم در ایران فرق کرد.
وی در پاسخ به سوالی درباره "گفتمان‌های خبری" توضیح داد: وقتی هندی‌ها روزنامه‌نگاری توسعه را تعقیب کردند خیلی از محافل غربی به آن عنوان روزنامه‌نگاری دولتی دادند ولی در کار روزنامه‌نگاری نباید اسیر گفتمان‌های حاکم شد.
یک روز همه باید از اسکار، یک روز همه باید از اوکراین و روز دیگر همه باید از جام جهانی یا تغییرات آب‌وهوایی حرف بزنیم و دستور جلسه روز برای‌مان درست می‌شود ولی مشکلات خودمان بر روی میز می‌ماند. در حالی که روزنامه‌نگار باید با مسئل مبتلابه جامعه خودش راه‌حل گرایانه برخورد کند.
شکرخواه افزود: متاسفانه همیشه صدای جایگزین و راه حل‌های متقابل را نمی‌شنویم بلکه بیشتر صدای رسانه‌های حاکم را می‌شنویم. به عنوان مثال، جنبش وال استریت در صحنه رسانه‌ها چیزی متفاوت از آنچه در خیابان‌ها بود معرفی شد.
این عضو هیئت علمی دانشگاه در پاسخ به دانشجویانی که درباره اثربخشی روزنامه‌نگاری در مسیر تغییر و بهبود شرایط کشورها پرسش می‌کردند، اظهار داشت: تغییرات فقط از راه روزنامه‌نگاری امکان‌پذیر نیست. خانواده؛ کلاس، کتاب‌های درسی مدارس و دانشگاه‌ها وبسیاری دیگر از وجوه فرهنگی و اجتماعی هم در تغییرات موثر هستند؛ باید تلاش کنیم همه این فرصت‌ها را به اقدامی در جهت منافع خود در جهت استقرار عدالت تبدیل کنیم.
وی خطاب به یکی از روزنامه‌نگاران همراه هیئت بازدیدکننده از موسسه همشهری که درباره وجود رسانه مستقل در ایران پرسید، گفت: شما یک روزنامه مستقل را در جهان معرفی کنید. جولیان آسانژ (بنیان‌گذار سایت ویکی لیکس) در انگلیس نمی‌تواند از یک سفارت خارج شود و ادوارد اسنودن به روسیه پناهنده می‌شود؛ هر دو به جرم اشاعه آزاد اطلاعات به این روز افتاده‌اند. من اصلاً نمی‌گویم کار آنها درست بوده یا غلط است ولی اتفاق تلخ درباره این دو نفر هم، پیرو بحث آزادی اطلاعات بوجود آمده است.
شکرخواه در پاسخ به سوال دیگری درباره خطرات روزنامه‌نگاری نیز گفت: شغل روزنامه‌نگاری نشان داده که در همه جهان پر مخاطره است. جستجوی حقیقت همیشه با بها همراه است بنابراین اگر کسی این شغل را انتخاب کرد باید افق خیالی از ان نداشته باشد
بر طبق این گزارش، پروفسور العطاس، استاد دانشگاه ملی سنگاپور نیز در این نشست درباره روزنامه‌نگاری در ایران گفت: روزنامه‌نگاری در ایران یک جنبه بسیار پر قدرت و فرهنگی دارد؛ از این جهت که به آراء روز، مسائل روز و مسائل مهم بین‌المللی می‌پردازد.
وی به خریداری یک مجموعه تمبر از ایران اشاره کرد و گفت: تمبرهای ایران با تمبرهایی که در مالزی چاپ می‌شود بسیار تفاوت دارند. بر روی تمبرهای مالزی بیشتر تصاویر گل و گیاه چاپ می‌شود اما در ایران، مقوله‌های مهم سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بر روی تمبرها نقش می‌بندند که این دیدگاه‌های فرهنگی جای جای ایران را نشان می‌دهد.
العطاس، پرداختن به مسائل جدی را از نقاط مشهود روزنامه‌نگاری و نویسندگی در ایران دانست و خاطرنشان کرد: در ایران، سنت‌های روشنفکری به خوبی در رادیو و تلویزیون تعمیم داده می‌شود. کتاب «اروپا مرکزی» من با عنوان «گفتمان‌های جایگزین در علوم اجتماعی؛ پاسخی به اروپا محوری» را که منتشر کردم؛ این کتاب در تلویزیون ایران به یک میزگرد تبدیل شد و موافقان و مخالفانی داشت.
وی افزود: در ایران برنامه‌های تلویزیونی راجع به کتاب وجود دارد؛ که در کمتر کشوری شاهد هستیم به نقد کتاب بپردازند.
همچنین در روزنامه‌های ایران مقاله‌های زیادی راجع به چهره‌های بزرگ اندیشمند نوشته می‌شود؛ اقدامی که در سنگاپور و مالزی کمتر شاهد آن هستیم ولی در اندونزی بخاطر اینکه سطح سواد رسانه‌ای در آنجا بالاتر است بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
بر طبق این گزارش، دکتر یونس شکرخواه، سردبیر همشهری آنلاین نیز در پایان این نشست از دانشجویان دانشگاه ملی سنگاپور خواست تا سواد رسانه‌ای خود را تقویت کنند و تأکید کرد: نمی‌توانید خود را از دنیای خبر کنار بکشید چون در جهان معاصر این خبر است که شما را دنبال می‌کند و در تعقیب شماست. سواد رسانه‌ای خود را ارتقا دهید چراکه دنیای امروز تبدیل به یک سوپر مارکت معنای شده و در این سوپر مارکت به جای اجناس، خبر و نظر و تئوری می‌فروشند. حال باید ببینید که چطور می‌توانید از آنجا تئوری و معنا خریداری کنید که تاریخ مصرفش هم نگذشته باشد.
شکرخواه همچنین یادآور شد: پروفسور العطاس در محافل آکادمیک محترم شمرده می‌شود و طرف ارجاع است؛ بخاطر اینکه همواره از گفتمان‌های اصیل خود صحبت می‌کند.