سرعت تندبادهای روزگار، خطوط ناشی از رنج‌های 8 سال جنگ تحمیلی را بر چهره یادگاران آن عمیق‌تر کرده و دلتنگی علت تعجیل بسیاری از آنان برای پیوستن به همرزمان شهیدشان بوده است. اما مردم و نسل‌هایی که بطن اتفاقات میدان‌های جنگ را درک نکرده‌اند به طور حتم سهم و توشه‌ای از این ذخیره برای آینده خود طلب می‌کنند و همین، بازگویی اسرار حق را امروز برای بسیاری از گمنامان خلوت‌گزین دفاع مقدس سخت‌تر کرده است.
در این راه تأسیس و راه‌اندازی مؤسسات، مراکز و نهادهای حوزه پژوهش دفاع مقدس عمده‌ترین تلاش برای حفظ آثار جنگ تحمیلی بوده که در قالب انواع محصولات مکتوب و مجازی طی سال‌های پس از جنگ نمود چشمگیری داشته‌است؛ اما به طور حتم سفرهای راهیان نور جایگزین بی‌بدیلی برای آنهاست. بیش از 15 سال از راه‌اندازی کاروان‌های راهیان نور در سال‌های میانی دهه 70 گذشته و حالا سفر جنوب، خاطره‌ای ثابت و فراموش نشدنی برای جمع زیادی از دانشگاهیان دیروز و امروز شده است.
صیاد شیرازی و معارف جنگ
نزدیک به 20 سال پیش، این سپهبد علی صیادشیرازی بود که با آینده‌نگری نسبت به ثبت میراث ماندگار جنگ تحمیلی ضرورت ایجاد یک مجموعه منسجم برای این هدف را درک کرد و هیأت معارف جنگ را بنیان گذاشت که با شهادتش نام او هم به این ساختار اضافه شد. این تشکیلات نقش بسزایی در معرفی جنبه‌های مختلف آموزشی و ارزشی دفاع مقدس به دانشجویان ارتش از جمله دانشگاه افسری نیروی زمینی ایفا کرد و بعدها این نقش به دوره‌های آموزشی سربازان در مراکز آموزشی مختلف این نیرو در سراسر کشور تسری یافت.
این تنها اقدامی نبود که نیروی زمینی ارتش به عنوان بزرگ‌ترین نیرو بین نیروهای مسلح برای حفظ و ترویج دستاوردهای دفاع مقدس برعهده گرفت. یگان‌های مختلف این نیرو طی سال‌های گذشته با ایجاد یادمان‌هایی در مناطق عملیاتی جنوب غرب کشور میزبانی خیل عظیمی از کاروان‌های راهیان نور را در کنار سپاه پاسداران برعهده گرفته و خاطرات ماندگار معنوی و ارزشمندی را در ذهن آنان ثبت کرده‌اند. نسیم صبحگاهی پیش از تابستانی پادگان دژ خرمشهر، پادگان حمید و مقر لشکر 92 زرهی خوزستان، هنوز هم غم غربت و مظلومیت شهدا و مدافعان آموزش‌دیده این مراکز را به گوش جوانان راهیان سرزمین نور می‌نوازد؛ مراکزی که در زمره آثار دفاع مقدس در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌اند و پرچم افراشته بر این ساختمان‌های زخم‌خورده از دوران جنگ، رشادت و ایستادگی دربرابر اشغال و تجاوز رژیم بعث عراق را یادآوری می‌کنند.
پل کرخه تا آزادی خرمشهر
هر سال نمایندگان و خبرنگارانی از رسانه‌ها برای به تصویرکشیدن و بازخوانی روزهای پرافتخار دفاع از میهن به میزبانی نیروی زمینی ارتش به مناطق عملیاتی جنوب سفر می‌کنند و فرماندهانی از این نیرو وظیفه روایتگری دفاع مقدس را برای آنان به‌عهده می‌گیرند. امسال نیز در واپسین روزهای منتهی به نوروز، جمعی از اهالی رسانه از مناطق عملیاتی جنوب غرب کشور بازدید کردند.
فرمانده‌ای از نیروی زمینی ارتش وظیفه روایتگری جنگ را برای خبرنگاران برعهده گرفته بود که خود یک هفته پس از آغاز جنگ در شهریورماه سال 59 در قالب یگان‌های زرهی ارتش به دفاع از مرزهای کشور پرداخته بود. امیر سرتیپ دوم، علی محرابی، معاون عملیات نیروی زمینی ارتش با وجود سابقه طولانی خدمت در منطقه جنوب غرب کشور و فرماندهی قرارگاه این منطقه همچنان آنجا را خانه اول خود می‌داند و متواضعانه همراه با خبرنگاران در تشریح مناطق عملیاتی جنوب گام برمی‌دارد. او در مناطق عملیاتی رودخانه کرخه و پل نادری از خاطره همرزمان شهیدش گفت و در مناطقی از عملیات فتح‌المبین ایستاد که 21سال پیش برای اولین‌بار ناباورانه شاهد به‌کارگیری تانک‌های تی72 از سوی ارتش عراق بوده است؛ تانک‌هایی که با رهگیری لیزری تانک‌های چیفتن ایران را هدف قرار می‌دادند... و امیر محرابی در یکی از همین حملات به فاصله چندین متر دورتر از تانک چیفتن خود پرتاب می‌شود.
با این‌همه یگان‌های زرهی ارتش در خوزستان چیزی از جنگ کم نمی‌گذارند و امیر محرابی وقتی از تسلط بر جاده اهواز - خرمشهر در عملیات بیت المقدس می‌گوید از سجده شکری سخن به میان می‌آورد که خدمه تانک‌های چیفتن ناخودآگاه با پیاده‌شدن روی جاده به‌جا می‌آورند. او آن روز این رشادت‌ها را با درجه ستوان دومی در گردان تانک تیپ2لشکر92 زرهی خوزستان نشان می‌داد؛ لشکری که 2سالی می‌شود با اجرای طرح ثامن به تیپ‌های مستقل 192اهواز، 292دزفول و 392 دشت آزادگان تغییر وضعیت داده است.
پل سابله محل دیگری بود که معاون عملیات نیروی زمینی ارتش از آن به عنوان بلای نازل شده از سوی یگان‌های زرهی ایران در عملیات بیت‌المقدس بر سر نیروهای عراقی یاد کرد. هوانیروز با هلی‌کوپترهایش نقش بسیار مهمی در پشتیبانی از این عملیات‌ها داشت و امسال در منطقه دهلاویه برای نخستین‌بار دستاوردهای خود را در جنگ، به کاروان‌های راهیان نور ارائه می‌داد.
از خودگذشتگی مرزبانان
در بخشی از این سفر امیر سرتیپ دوم علی ظریفی فرمانده قرارگاه عملیاتی جنوب غرب کشور گفت: امروز یگان‌های ارتش آمادگی خوبی دارند و برای دفاع از مرزها و تمامیت ارضی کشور مشغول خدمت هستند. وی خاطرنشان کرد: استان خوزستان به دلیل داشتن منابع طبیعی عظیم همواره مورد توجه دشمنان نظام بوده است و بر همین اساس امروز نیروهای ما در مرزها مستقر هستند.
پاسگاه‌های متعدد مرزی ایران درحالی در منطقه جنوب غرب کشور به وظیفه مرزبانی مشغولند که به فاصله چندصدمتر از آنها و در خاک عراق، پرچم پاسگاه‌های مرزی این کشور قابل رؤیت هستند و این فاصله گاه آنچنان کوتاه می‌شود که بازدیدکنندگان ایرانی برای نیروهای عراقی دست تکان می‌دهند. این مرزها از سوی گردان‌های تیپ 45 تکاور شوشتر محافظت می‌شدند که آموزش‌های رزمی منظمی برای آمادگی در این کار دارند.
این درحالی است که هنوز برخی از این پاسگاه‌های مرزی به دلیل قرارگرفتن در حد واسط استان‌های ایلام و خوزستان آب و برق ندارند و با کمترین امکانات دقت و شجاعت بالایی در مرزبانی از خود نشان می‌دهند. سرهنگ تقی دریکوند فرمانده تیپ 45 تکاور، نوع آموزش‌ها، اهداف و مأموریت‌های نیروی زمینی ارتش را عامل پایین‌بودن اتفاقاتی در مقایسه با آن چیزی دانست که در مرزهای شرقی کشور رخ می‌دهد. اشاره او به ماجرای گروگان گرفته شدن 5 سرباز نیروی انتظامی بود و گفت:
با حوادثی که رخ داده است ستاد کل نیروهای مسلح به دنبال بازنگری در مرزبانی کشور است و ممکن است مأموریت‌های نیروی زمینی افزایش یابد. دوربین دید در شب و حساس به حرارت، یکی از تجهیزات این نیرو بود و فرماندهی یگان‌های مستقر، از دستگیری 2 جاسوس طی یک سال گذشته به عنوان یکی از افتخارات مرزبانی ارتش یاد کرد؛ جاسوسانی که متعلق به یکی از کشورهای حاشیه خلیج فارس بودند و یکی که منتسب به خاندان پادشاهی عربی بود اتفاق مثبتی در آزادی گروگان‌های ایرانی در سوریه رقم زد.
گردان‌های 762 و 799 تیپ 45 تکاور شوشتر، 2 یگان عمده‌ای بودند که خبرنگاران از نزدیک در جریان روند فعالیت‌های آموزشی، دفاعی و نحوه آرایش نظامی آنان در برابر تهدیدات دشمن تحت عنوان نیروهای واکنش سریع قرار گرفتند. کمین عنکبوتی، یکی از تاکتیک‌های یگان تکاوری بود که برای به تله‌انداختن دشمن فرضی از سوی سربازان اجرا شد و حکایت از آمادگی بالای جسمانی و توان رزمی آنها داشت. نفوذ اخلاقی و معنوی فرماندهان در میان سربازان تا حدودی مشکلات زیاد آب و هوایی و کمبود امکانات در این مناطق صفر مرزی را در دامنه کاهش نشان می داد.
180 شهید پاکسازی میادین مین
شرهانی، عین خوش، منطقه عمومی فکه، کوشک و طلائیه هنوز هم بعد از سال‌ها شاهد تلاش بی‌امان نیروی زمینی ارتش در پاسداری از مرزها و حفظ امنیت برای توسعه فعالیت‌های اقتصادی در این مناطق هستند.
درچند سال اخیر با کشف میدان‌های نفتی جدید، از منطقه شرهانی‌گرفته تا کوشک و طلائیه، مسئولیت‌های سنگین‌تری برعهده قرارگاه پاکسازی نیروی زمینی برای مین‌زدایی از زمین‌های آلوده به مواد انفجاری به‌جا مانده از زمان جنگ قرار گرفته است. شرکت‌های خصوصی و یگان‌هایی از سپاه پاسداران نیز گوشه‌هایی از کار را در دست گرفته‌اند. اما حالا 25 سال از واگذاری رسمی این مسئولیت به نیروی زمینی ارتش و یگان‌های رزمی مهندسی قرارگاه پاکسازی نزاجا در سال 67 می‌گذرد. زمین‌های بسیاری از ایلام که در شمال استان خوزستان قرار گرفته تا مناطق جنوبی‌تر با پاکسازی‌های صورت گرفته حالا تبدیل به زمین‌های کشاورزی برای کاشت محصولات کشاورزی ازجمله گندم شده‌اند.
بنا به اعلام سرتیپ احمدرضا پوردستان، فرمانده نیروی زمینی ارتش، تاکنون 180 نفر از نیروهای پاکسازی نزاجا در راستای انجام این مأموریت به شهادت رسیده‌اند. امسال در منطقه صفر مرزی کوشک، خبرنگاران در جریان ایثارگری کارکنانی از قرارگاه پاکسازی نیروی زمینی ارتش قرار گرفتند که در سخت‌ترین شرایط آب و هوایی با گرفتن جان خود بر کف دست، از طلوع تا غروب خورشید مین‌های نهفته در دل زمین را جست‌وجو می‌کردند؛ مین‌هایی که با گذشت نزدیک به 3 دهه در فصل‌های بارشی بارها به زیر آب رفته‌اند و با فرسایش حساس‌تر شده‌اند و تغییر وضعیت داده‌اند.
در چنین شرایطی کارکنان جوان منطقه کوشک همه سوابق جانبازی دارند و خاطرات زیادی از همرزمان شهید خود در میادین مین به یاد می‌آورند. سرهنگ بهرام بهرامی جمعی قرارگاه پاکسازی نیروی زمینی ارتش و فرمانده کمیته پاکسازی استان خوزستان در گزارش خود از فعالیت‌های پاکسازی در مناطق جنوب غرب به این نکته اشاره کرد که حدود 42هزار کیلومتر مربع اراضی مین‌گذاری شده از ابتدای جنگ تحمیلی وجود داشته که بیش از 40 هزار کیلومتر مربع آن پاکسازی شده است. به گفته او عملیات پاکسازی میادین مین افزون بر 180 شهید، 750 جانباز هم داشته است. منطقه فکه اما با غربت گردان‌های کمیل و حنظله‌اش که هنوز هم نام آنها بر پادگان دوکوهه می‌درخشد در معرض حساسیت است.
پیش از سفر در ستاد فرماندهی نیروی زمینی ارتش، امیر احمدرضا پوردستان، فرمانده نیروی زمینی، به حضور این نیرو در تمامی عملیات‌های دفاع مقدس اشاره کرد و گفت: نیروی زمینی ارتش امروز در کمال توانمندی قرار دارد و در عرصه‌های علمی و تحقیقاتی خدمات قابل توجهی را تقدیم نظام و انقلاب کرده است. در اوایل جنگ، نیروی زمینی ارتش تنها نیرویی بود که از بافت عملیاتی و توانمندی لازم جهت ایستادگی در مقابل ۱۲ لشکر و ۴۵ تیپ تا دندان مسلح رژیم بعثی عراق برخوردار بود.
وی افزود: در طول جنگ هشت‌ساله، تمامی یگان‌های نیروی زمینی ارتش اعم از توپخانه، زرهی، مهندسی، پل‌سازی و نیروی انسانی حضور هوشمندانه داشتند. فرمانده نیروی زمینی ارتش بیان کرد: در دوران پس از جنگ نقش ارتش در تربیت نیروی انسانی متخصص نظامی، حضور در میادین ورزشی، لیگ‌های برتر کشوری و ارتقای تجهیزات دفاعی کم‌نظیر بوده است.