نگران پدربزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها و نگران کسانی که بیماری قلبی داشتند. حالا دیگر مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا، امری طبیعی شده است. هیچ کدام از ما دیگر از اینکه سالی 4500نفر در تهران به‌خاطر آلودگی هوا می‌میرند تعجب نمی‌کنیم. اما آلودگی هوا فقط گریبان تهرانی‌ها را نگرفته است، اصفهانی‌ها، اراکی‌ها، مشهدی‌ها و سایر شهرهای بزرگ کشور روزهای آلوده‌ای را تجربه کردند؛ روزهایی که هیچ‌کس نمی‌خواهد دوباره تکرار بشود اما می‌شود.
منتظر دیگران نباشید
نسخه‌های تکراری مسئولان هم دردی دوا نمی‌کند. می‌بینید تا هوا آلوده می‌شود مسئولان ذی‌ربط دور هم جمع می‌شوند و بلافاصله از من و شما می‌خواهند که از خودروهای شخصی استفاده نکنیم. طرح زوج و فرد تنها نسخه و ظاهرا آخرین نسخه مسئولان است؛ مسئولانی که گاه از هماهنگ کردن اعلام روزهای زوج و فرد هم ناتوانند و من و شما را سرگردان می‌کنند.
اما مشکل فقط آلودگی هوا نیست، ریزگردها هم به بلایی بزرگ تبدیل شده؛ طوری که طی 2روز (14و 15آبان‌ماه امسال) 6هزار شهروند اهوازی را روانه بیمارستان کرد.
اما اهوازی‌ها تنها شهروندانی نیستند که ریزگردها گاه و بی‌گاه نفس‌شان را به شماره می‌اندازد، طی چند سال اخیر، روزهای متعددی، آسمان 20استان کشور پوشیده از ریزگرد شده و باز هم می‌شود. قرار نیست اتفاقی بیفتد، مسئولان محیط‌زیست هنوز در گیرودار امضای تفاهمنامه با کشور عراق هستند و بازار همایش‌ها، جلسات و اقدامات نمایشی داغ است.
زنگ خطر کم آبی مدت‌هاست به صدا درآمده و در نتیجه 230دشت کشور با بحران جدی کم آبی مواجه شده‌اند. اما مسئولان منابع آب کشور، برای من و شما خط و نشان می‌کشند که اگر صرفه‌جویی نکنید گزینه جیره‌بندی آب اجرا می‌شود. این درحالی است که سهم آب شرب 6 درصد از کل آب استحصال شده در کشور است و 90درصد از کل آب استحصال شده به کشاورزی اختصاص دارد؛ با وجود این، بیش از 60درصد آب مصرفی در بخش کشاورزی به‌دلیل الگوی غلط کشت و شیوه آبیاری سنتی هدر می‌رود. در این میان، اظهارنظر یکی از مسئولان آبفای تهران بسیار قابل تامل است که اوایل اسفندماه اعلام کرد اگر شهروندان تهرانی فقط 20درصد صرفه‌جویی کنند سالانه معادل ظرفیت یک سد صرفه‌جویی می‌شود.
البته که صرفه‌جویی و درست مصرف کردن یک ضرورت است اما این مسئول توضیح نداد که چرا هیچ اقدامی برای تعویض شبکه آبرسانی تهران در دستور کار قرار نگرفته است؛ شبکه فرسوده‌ای که سال‌هاست بیش از 50درصد آب شرب در آن هدر می‌رود. می‌بینید این بار هم من و شما باید صرفه‌جویی کنیم تا ناکارآمدی مدیران جبران شود. حالا دیگر کسی نیست که ریزگردها را نشناسد؛ پدیده‌ای که امان شهروندان 20استان کشور را بریده و تا درون یخچال‌های پایتخت‌نشینان هم نفوذ کرده است.
این پدیده نامبارک هم ریشه در مدیریت غلط منابع آب کشور دارد؛ نکته‌ای که خدا کرم جلالی رئیس سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور در آستانه هفته منابع طبیعی بر آن صحه گذاشت و گفت که بیلان منفی آب‌های زیرزمینی یکی از عوامل اثرگذار در بروز پدیده خشکیدگی دربیش از یک میلیون هکتار رویشگاه‌های زاگرسی است. در این شرایط نابسامان، برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی به جای آنکه برای ارتقای جایگاه محیط‌زیست و منابع طبیعی تلاش کنند طرحی را در مجلس مطرح و پیگیری کردند که براساس آن، سازمان حفاظت محیط‌زیست تا حد زیر مجموعه یکی از بخش‌های وزارت جهاد کشاورزی تنزل پیدا کند، می‌دانید چرا؟
پاسخ این پرسش را از زبان محمدرضا تابش، رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس بشنوید. او یازدهم اسفندماه امسال در همایش ملی انجمن متخصصان محیط‌زیست به صراحت اعلام کرد که تلقی برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی از محیط‌زیست، محیط ایست است؛ در واقع محیط‌زیست را بازدارنده و مانع برخی فعالیت‌ها و طرح‌ها می‌دانند؛ این یعنی نه‌تنها محیط‌زیست برای برخی نمایندگان مجلس اولویت ندارد که اصلا جایگاهی برای آن قائل نیستند. محمدرضا تابش در ادامه این انتقاد گفت که در چنین شرایطی چگونه می‌توان قانونی برای ارتقای محیط‌زیست وضع کرد؟
چه باید کرد؟
این موارد نشان می‌دهد که من و شما باید از محیط‌زیست و منابع طبیعی حفاظت کنیم. مطمئن باشید روندی که اکنون بر محیط‌زیست و منابع طبیعی حاکم است در آینده نه‌چندان دور، چیزی از طبیعت و محیط‌زیست باقی نخواهد گذاشت. وقتی جنگل نباشد، آب هم نیست، پوشش گیاهی نابودی می‌شود، فرسایش خاک شدت می‌گیرد، کمااینکه در حال حاضر هم کشور ما در شمار 5کشور اول جهان از نظر فرسایش خاک است. فرسایش خاک یعنی از دست دادن خاک حاصلخیز، یعنی نابودی کشاورزی یعنی از دست رفتن امنیت غذایی. این است روزگاری که در انتظار ماست. مگر آنکه خودمان به فکر طبیعت مان و به فکر آینده فرزندانمان باشیم.
راهی جز این نداریم اما چگونه؟
گام اول: باید از خودمان شروع کنیم، راهی که شروع آن از همین امروز است، راهی ساده اما اثر گذار. درست است از همین امروز باید شروع کنیم. فرقی نمی‌کند کجا هستیم، چه سمتی داریم و کجا می‌رویم. آنچه مسلم است همه ما این روزها به سفر می‌رویم. کافی است وقتی به سفر می‌رویم زباله‌هایمان را بی‌توجه از پنجره ماشین‌مان به بیرون پرتاب نکنیم. امتحان کنید در طول سفر زباله‌هایتان را جمع کنید ببینید چند کیسه نایلونی، چند جای بیسکوییت، کیک، آدامس، قوطی نوشابه و بطری یک‌بار مصرف آب در کیسه‌ای که برای زباله اختصاص داده‌ایدجمع شده است. در پایان سفر نگاهی به زباله‌ها بیندازید ببینید همین کار کوچک چقدر در تمیز نگه داشتن طبیعت مؤثر بوده است. این رفتار ما، الگو و آموزشی است برای فرزندانمان.می‌توانیم از همسفرانمان هم بخواهیم که زباله‌هایشان را در طبیعت رها نکنند. باور کنید این گام بزرگی برای حفاظت از طبیعت است.
گام دوم: در طول سفر، ناگزیر در جایی توقف می‌کنیم. مهم نیست کجا. هر جا که باشد طبیعت است. این یک قانون نانوشته و یک اصل پذیرفته شده جهانی است «طوری از طبیعت خارج شو که گویی به آن وارد نشده‌ای» با رعایت این اصل ساده، طبیعت از حضور ما آسیبی نمی‌بیند. براساس این اصل، نه درختی شکسته می‌شود، نه جنگلی آتش می‌گیرد، نه مرتعی می‌سوزد، نه به حیوانی آسیب می‌رسد و نه آرامش پرنده‌ای به هم می‌خورد. این اصل به ما می‌گوید که اگر آتشی روشن می‌کنیم باید قبل از ترک طبیعت، از خاموش بودن آن مطمئن شویم. این اصل به ما می‌گوید که وقتی در طبیعت استراحت کردیم باید زباله‌هایمان را از هر جنسی که باشد با خودمان از طبیعت خارج کنیم.
گام سوم: نسبت به طبیعت بی‌تفاوت نباشیم و خودمان را مسئول بدانیم. براین اساس، هر فعالیتی را که به طبیعت آسیب می‌رساند به مراکز انتظامی، پاسگاه محیط‌بانی یا جنگلبانی گزارش کنیم. قطع درخت، آتش‌سوزی، شکار، تخریب طبیعت و ساخت‌وساز در جنگل از مواردی است که درصورت مشاهده باید بلافاصله به مسئولان ذی‌ربط اطلاع بدهیم. این اقدامات هزینه‌ای برای ما ندارد اما می‌تواند باعث حفظ طبیعت، حفظ آب، خاک و پوشش گیاهی و هوا شود. کافی است تک‌تک ما به‌عنوان شهروندی که در قبال طبیعت و محیط‌زیست احساس مسئولیت می‌کند به این توصیه‌های ساده عمل کند.
گام چهارم: حفظ محیط‌زیست و طبیعت یک مطالبه است. از این مطالبه غافل نشویم و آن را در هر جایگاهی که هستیم باجدیت دنبال کنیم. اجازه ندهیم برخی فرصت‌طلبان آنچه را متعلق به همه مردم و نسل‌های آینده است قربانی مطامع خود کنند. باور کنید همین اقدامات کوچک، نتایج بزرگی دارد. فراموش نکنیم که هوای سالم، آب سالم، غذای سالم و شادابی و تندرستی در گروی داشتن طبیعت سالم و محیط‌زیست سالم است.