اما با این وجود هنوز تا اجرای کامل این سیاست‌ها و واگذاری امور به بخش غیر دولتی فاصله زیادی داریم.
در حوزه راه و ترابری نیز به نظر می‌رسد هنوز کار چندان چشمگیری برای اجرای این سیاست‌ها صورت نگرفته این در حالی است که سازمان بنادر به عنوان پیشتاز خصوصی‌سازی در بخش راه و ترابری در اجرای این سیاست توفیق بیشتری داشته است.
به نحوی که به گفته مسئولین این سازمان، میزان سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در بنادر کشور در سال 85 بیش از مجموع سرمایه‌گذاری انجام شده طی سال‌های گذشته است.
همچنین با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی بندر آفتاب به عنوان اولین بندر خصوصی در هرمزگان ساخته و کار خود را در بخش مسافری آغاز کرده است.
همچنین عملیات ساخت بندر خواجه‌نفس توسط بخش خصوصی آغاز شده و به نظر می رسد این روند سرآغاز حرکت به سمت بنادر کاملاً خصوصی است.
اما با این وجود به دلیل حجم بالای سرمایه مورد نیاز برای توسعه بنادر کشور به نظر می‌رسد تجهیز و توسعه بنادر کشور تنها در چارچوب بهره‌گیری از توانمندی‌های بخش غیردولتی و امکان جذب سرمایه‌گذاری خارجی میسر است.
علی ظاهری مطلق، مدیر عامل سازمان بنادر و کشتیرانی ضمن تاکید بر تداوم روند خصوصی‌سازی بنادر کشور معتقد است، سیاست‌های ابلاغی اصل 44 زمینه اجرای سیاست‌های خصوصی‌سازی، اصلاح اقتصاد کشور و حرکت به سمت اقتصاد مردمی را کرده و در این رهگذر خصوصی‌سازی در بنادر کشور نیز با شتابی بیشتر از گذشته دنبال خواهد شد.
- برای توسعه خصوصی‌سازی و واگذاری تصدی‌های سازمان بنادر و کشتیرانی در سال جاری چه برنامه‌ای در نظر دارید؟
خصوصی‌سازی در سازمان بنادر و کشتیرانی به طور جدی از 4 سال پیش آغاز شده است تا 7 سال پیش اکثر بنادر کشور و حتی امور تخلیه و بارگیری توسط سازمان بنادر انجام می‌شد. حرکت جدی در این زمینه واگذاری برخی امور به بخش غیر دولتی آغاز و در سال 85 این روند به مراحل پایانی خود نزدیک شد.
به گونه‌ای که در سال گذشته 22 ترمینال سازمان بنادر به بخش غیردولتی واگذار شده است و اکنون ترمینالی نیست که توسط سازمان بنادر اداره شود حتی سرمایه‌گذاری تجهیزاتی نیز به نسبت توان مالی و امکانات شرکت‌ها توسط آنها سرمایه‌گذاری میشود و اکنون سازمان بنادر حتی در تجهیزات نیمه سنگین نیز سرمایه‌گذاری نمی‌کند و فقط در تجهیزات سنگین و فوق‌سنگین که هنوز در کشور وجود ندارد به دلیل نبود توان سرمایه‌گذاری توسط شرکت‌ها سازمان بنادر سرمایه‌گذاری می‌کند و بقیه سرمایه‌گذاری توسط شرکت‌ها انجام میشود.
بنابراین در زمینه اداره ترمینال‌ها اکنون همه ترمینال‌های بنادر توسط بخش خصوصی اداره میشود و به یک معنا می‌توان گفت اکنون این حلقه تکمیل شده و آخرین حلقه این زنجیره بندر شهید رجایی خواهد بود و با توجه به این که فاز جدید این بندر به زودی آماده بهره‌برداری میشود در نظر داریم تا این فاز نیز توسط مجموعه خصوصی توانمند اداره شود.
- تا کنون چه میزان سرمایه‌گذاری توسط بخش غیر دولتی در بنادر کشور صورت گرفته است؟
تا پایان سال 84 مجموع سرمایه‌گذاری بخش غیر دولتی در پس کرانه‌های بنادر شمالی و جنوبی کشور نزدیک به 240 میلیارد تومان بوده است.
در پشت اسکله‌هایی که در بنادر کشور ایجاد میشود اراضی به عنوان پس کرانه آماده‌سازی، تقسیم‌بندی، فعالیت‌های آن به شکل موضوعی تعریف و آب، برق و تاسیسات زیربنایی مهیا شده و در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد تا با توجه به فعالیتی که قصد انجام آن در دریا را دارند، نسبت به سرمایه‌گذاری و ایجاد تاسیسات مورد نیاز اقدام کنند.
در این زمینه تا آخر سال 84 این میزان سرمایه‌گذاری صورت گرفت اما در سال 85 جهش چشمگیری در این زمینه داشته‌ایم و فقط در سال 85 تا بهمن ماه 445 میلیارد تومان تقاضای سرمایه‌گذاری داشته‌ایم که پس از طی مراحل موافقت 93 میلیارد تومان قرارداد منعقد شده و در حال اجراست در مجموع حدود 355 میلیارد تومان تقاضای موافقت شده سرمایه‌گذاری در بنادر کشور را در سال 85 داشته‌ایم که بزودی قرارداد‌های آن منعقد خواهد شد.
این سرمایه‌گذاری در بخش‌های مهمی بوده و می‌توان گفت بخش قابل توجهی از این سرمایه‌گذاری‌ها برای توسعه سایت‌های نفتی که متعلق به نفت و فرآورده‌های نفتی می‌باشد.
همچنین ایجاد مخازن نفتی برای ترانزیت سوخت و مواد سوختی در بنادر امیرآباد ، شهید رجایی و امام خمینی صورت گرفته است. بنابراین رشد سرمایه‌گذاری بخش غیر دولتی در بنادر کشور طی سال 85 روند مطلوبی داشته و تا پایان سال جاری این روند از سرعت بیشتری برخوردار خواهد شد.
- ابلاغ سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی چه تأثیری در روند خصوصی سازی و واگذاری شرکت‌های تحت پوشش سازمان بنادر و کشتیرانی داشته است؟
ابلاغ سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی از مباحث عمده‌ای است که فصل تازه‌ای در اقتصاد کشور ایجاد خواهد کرد. در ضرورت اجرای این سیاست‌ها به ذکر این نکته اکتفاء می‌کنم که سیاست‌های مذکور تکلیفی قانونی و منطقی است چرا که به هر میزان که وابستگی اقتصاد به دولت کمتر شده و اداره آن توسط بخش خصوصی و غیر دولتی انجام شود به همان میزان آسیب‌پذیری اقتصاد کشور کم میشود.
اقتصاد دولتی مانند مخروطی است که با راس هرم بر روی زمین قرار گرفته و همه باید مراقبت کنند تا نیفتد یک لحظه غفلت از آن باعث سقوط خواهد شد اما اقتصاد مردمی و غیر دولتی دقیقاً برعکس اقتصاد دولتی بوده و تخریب بدنه این اقتصاد نیازمند فشارهای بسیار قدرتمندی است.
این مثال مصداق واقعی اقتصاد دولتی و غیر دولتی است و سازمان بنادر به عنوان متولی دریا نیز باید بتواند هر چه سریع‌تر این نقش را تغییر جهت داده و به سمت اقتصاد غیر دولتی پیش رود.
- تا کنون چه اقداماتی برای اجرای سیاست‌های ابلاغی اصل 44 در سازمان بنادر صورت گرفته است؟
گرچه در چارچوب سیاست‌های ابلاغی اصل 44 قانون اساسی سازمان بنادر از شمول سازمان‌های قابل واگذاری مستثنی شده است اما برای اجرای این سیاست‌ها کمیته‌هایی در سازمان بنادر تشکیل شده و وظایفی که اکنون در دست این سازمان بوده و قابل واگذاری به بخش غیر دولتی است را حتی در جزئیات بررسی و مشخص کردند.
بر این اساس، این وظایف به مرور به بخش غیر دولتی واگذار خواهد شد. بر اساس دیدگاه‌های این کمیته‌ها برنامه مشخصی متناسب با توانمندی بخش غیر دولتی برای واگذاری تصدی‌ها در نظر گرفته‌ایم تا حضور این سازمان در فعالیت‌هایی که امکان واگذاری آن به بخش غیر دولتی است فراهم شود.
- واگذاری سهام شرکت‌های تحت پوشش سازمان بنادر و کشتیرانی در چارچوب سیاست‌های مذکور در چه مرحله‌ای است؟
سازمان بنادر تنها 45 درصد سهام شرکت تایدواتر را در اختیار دارد و جز آن به طور مستقیم سهامدار هیچ شرکت دیگری نیست و در نظر داریم تا سهام این سازمان در تایدواتر را نیز به سرعت وارد بورس کنیم.
ارزش این سهام در سازمان خصوصی سازی تعیین شده و به ارزش تعیین شده و متقاضیان سهام این شرکت بستگی دارد، اما سهام این شرکت در تابلو بورس و به قیمت مناسب عرضه خواهد شد.
هنوز کار ارزش‌گذاری سهام این شرکت در سازمان بنادر انجام نشده و با توجه به آغاز فرایند واگذاری سهام این شرکت از ابتدای سال جاری در ابتدای راهیم.
بر این اساس نمی‌توان زمان دقیقی را برای عرضه سهام این شرکت در بورس اعلام کرد اما روند واگذاری سهام شرکت تایدواتر آغاز شده و زمان عرضه این سهام به فعالیت سازمان بورس و آماده سازی‌هایی که توسط سازمان بنادر انجام میشود، بستگی دارد آنچه مسلم است مصمم به واگذاری سهام این شرکت هستیم.
در مرحله نخست، مدارک لازم را برای واگذاری سهام این شرکت تهیه و برای واگذاری در بورس اعلام آمادگی می‌کنیم و بورس نیز با بیان نیازمند‌ی‌های خود در این زمینه اعلام آمادگی می‌کند. سهام این شرکت در تابلو بورس عرضه شده و بر اساس این قیمت‌ها متقاضیان قیمت درخواست خرید سهام را اعلام نموده و سهام عرضه میشود.
- چه مراحلی برای واگذاری سهام سازمان بنادر در شرکت تایدواتر پشت سر گذاشته شده است؟
در حال آماده‌سازی سهام سازمان تایدواتر برای عرضه در بورس هستیم. این روند از ابتدای سال‌جاری آغاز شده و به نظر می‌رسد عرضه این سهام شرکت بیش از 5 تا 6 ماه به طول انجامد.
- به جز وظایفی که تاکنون از طریق سازمان بنادر واگذار شده چه برنامه جدیدی برای واگذاری تصدی‌های این سازمان در سال‌جاری مورد توجه قرار گرفته است؟
به جز فعالیت‌هایی که تاکنون در ترمینال‌های بنادر کشور به بخش غیر دولتی واگذار شده، راهنما‌بری موضوعی است که همیشه در اختیار سازمان بنادر بوده و کشتی‌هایی که قصد ورود به بنادر کشور را دارند توسط قایق‌های راهنمابر هدایت می‌شوند و راهنما این کشتی‌ها را به بنادر کشورمان هدایت می‌کند، این کار تاکنون توسط سازمان بنادر انجام می‌شده اما اکنون مصوبه صریحی برای واگذاری این تصدی در مدت زمانی کوتاه به بخش غیردولتی داشته‌ایم.
با توجه به این که این موضوع از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده و نیازمند ضریب ایمنی بسیار بالایی است، در دنیا تجربیات مختلفی برای انجام این کار توسط بخش غیر دولتی وجود دارد و ما نیز تلاش می کنیم با بهره‌گیری از این تجربیات نسبت به واگذاری این فعالیت به بخش غیر دولتی اقدام کنیم.
در این زمینه ممکن است از طریق تشکیل اتحادیه عمل شود. به هر حال شکل این واگذاری بر اساس قانون تعیین خواهد شد اما آنچه مشخص است تصمیم‌گیری برای واگذاری هرچه سریع‌تر این تصدی به بخش غیر دولتی است.
همچنین در زمینه تجسس و نجات نیز با توجه به اهمیت این موضوع و این که با جان انسان‌ها در ارتباط است با توجه به نبود پختگی لازم در بخش غیر دولتی فعلاً برنامه‌ای برای واگذاری این تصدی به بخش غیردولتی نداریم و در آینده با کسب تجربیات و بلوغ لازم بخش خصوصی واگذاری این امور نیز دور از ذهن نخواهد بود.
بسیاری از تصدی‌های دیگر نیز وجود دارد که واگذاری آن به بخش غیر دولتی باعث کوچکتر شدن ساختار سازمانی خواهد شد که به مرور برنامه واگذاری آن اعلام خواهد شد.
- تاکنون بیشتر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در پس کرانه بنادر صورت گرفته آیا برنامه‌ای برای استفاده از سرمایه‌گذاری خارجی در نظر دارید؟
در زمینه استفاده از سرمایه‌گذاری برای توسعه فاز دوم بندر شهید رجایی 500 میلیون دلار و برای بندر چابهار بیش از 300 میلیون دلار به صورت فاینانس در مناقصه‌ای بین‌المللی برای این طرح‌ها اقدام کردیم و موفق به دریافت فاینانس شدیم که امیدواریم با مشکلی مواجه نشود.
همچنین در چند سال گذشته مزایده بین‌المللی برای سرمایه‌گذاری در بندر شهید رجایی برگزار کردیم که به دلایلی به نتیجه نرسید.
اما برای سرمایه‌گذاری خارجی به روش بی . او . تی و انتقال سرمایه‌گذاری انجام شده پس از مدتی به سازمان بنادر هنوز موفقیتی نداشته‌ایم و این موضوع در بیشتر بخش‌های اقتصادی کشور به دلیل مشکلات موجود محقق نشده است چرا که به نظر من ساختار اقتصادی و نظام بانکی کشورمان هنوز از روانی لازم برخوردار نیست و به همین دلیل در بخش‌های مختلف اقتصادی کشورمان برای سرمایه‌گذاری به روش بی.او.تی خیلی کم توفیق حاصل شده است.
از سوی دیگر در بخش دریایی تقریباً تجربه دنیا این گونه بوده که در بخش ساخت اسکله‌ها کمتر سرمایه‌گذاری صورت گرفته است چرا که در تجارت دریایی نوسانات بیش از حد معمول بوده، ریسک زیادتر و متقاضی کمتری برای سرمایه‌گذاری دارد.
گرچه در دنیا مجموعه‌هایی وجود دارند که با سرمایه‌گذاری، خرید تجهیزات و انجام عملیات در بنادر اقدام می‌کنند و سازمان بنادر نیز در نظر دارد تا در توسعه‌های بعدی بندر شهید رجایی از این شیوه سرمایه‌گذاری خارجی استفاده کند. برای بندر شهیدرجایی برنامه 30 ساله توسعه‌‌ای را تعریف کرده و در نظر داریم به سمت کانتینری کردن کامل این بندر پیش رویم.
در برنامه‌های بعدی توسعه این سازمان قطعاً از سرمایه‌گذاری به روش بی.او.تی استفاده می‌کنیم تا شرکت‌های سرمایه‌گذار خارجی عملیات کانتینری را انجام دهند اما تا کنون توفیق استفاده از این شیوه سرمایه‌گذاری را نداشته‌ایم.
- با این روند امکان واگذاری سهام سازمان بنادر در شرکت تایدواتر در صورت وجود متقاضی خارجی تا چه حد است؟
قطعاً متقاضی خارجی برای سهام شرکت تایدواتر وجود دارد اما این که امکان واگذاری سهام این شرکت به متقاضیان خارجی تا چه حد است را نمی‌دانم.
امکان واگذاری سهام شرکت به متقاضیان غیر دولتی وجود دارد اما از این که آیا می‌توانیم سهام سازمان در شرکت مذکور را به متقاضیان خارجی واگذار کنیم، اطلاع دقیقی ندارم.
گرچه برای اپراتوری و تشکیل شرکت‌های سرمایه‌گذاری مشترک با شرکت‌های توانمند خارجی که در عملیات کانتینری تبحر دارند استقبال می‌کنیم تا این شرکت‌ها بتوانند در کنار تایدواتر به فعالیت بپردازند.