نرخ باروری، میانگین تعداد فرزندانی است که یک زن در طول زندگی‌اش به دنیا می‌آورد؛ یعنی به‌طور متوسط هر زن ایرانی در طول زندگی‌اش کمتر از 2فرزند به دنیا می‌آورد. کاهش نرخ باروری در کشور به‌گونه‌ای است که هم‌اکنون بیشترین نرخ کاهش جمعیت در منطقه مربوط به ایران است و اعلام شده که ایران سریع‌ترین افت نرخ باروری در تاریخ بشر را دارد. گزارش مؤسسه بین‌المللی اینترپرایز نشان می‌دهد که باروری در ایران به شکل حیرت‌آوری در طول 30سال گذشته 70درصد کاهش داشته است و یکی از سریع‌ترین افت باروری‌هایی که تا‌کنون در تاریخ بشر ثبت شده متعلق به ایران است.
در سال80 نرخ باروری در ایران به 2تولد به ازای هر زن رسید که این میزان تولد توان لازم برای جایگزینی جمعیت را نداشت، بنابراین نرخ رشد جمعیت با کاهش روبه‌رو شد. گزارش سازمان ملل در سال 2012نسبت به کاهش جمعیت ایران هشدار داده و اعلام کرده بود که در این شرایط ممکن است تا پایان قرن کنونی میلادی یعنی سال 1480خورشیدی، جمعیت ایران به 50درصد میزان کنونی یعنی به چیزی در حدود 38میلیون و پانصد هزار نفر کاهش پیدا کند؛ یعنی بازگشت جمعیت به رقمی که در سال نخست جنگ تحمیلی وجود داشت.
کاهش بعد خانوار، بالارفتن سن ازدواج، افزایش سالمندان و کاهش جوانان نشانه‌هایی بود که در سرشماری سال90 کاهش شدید رشد جمعیت را به رخ می‌کشید و برپایه این نشانه‌ها دولت می‌بایست برای کنترل این عوارض برنامه‌ریزی و سیاستگذاری کند. همچنین با آهنگ کنونی رشد جمعیت، حداکثر جمعیت ایران در دهه دوم قرن پانزدهم خورشیدی، یعنی بین سال‌های 1410تا 1420، به ۸۵ میلیون نفر می‌رسد و بعد از آن کاهش جمعیت آغاز خواهد شد.
بر همین اساس حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی سیاست‌های کلی جمعیت را که براساس بند یک اصل 110قانون اساسی و پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام تعیین شده است، ابلاغ کردند.
متن ابلاغیه رهبر انقلاب به رؤسای قوای سه‌گانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام به شرح زیر است:
بسم‌الله الرّحمن الرّحیم
با عنایت به اهمیت مقوله جمعیت در اقتدار ملّی و با توجه به پویندگی، بالندگی و جوانی جمعیت کنونی کشور به‌عنوان یک فرصت و امتیاز و در جهت جبران کاهش نرخ رشد جمعیت و نرخ باروری در سال‌های گذشته، سیاست‌های کلی جمعیت ابلاغ می‌گردد. با درنظرداشتن نقش ایجابی عامل جمعیت در پیشرفت کشور، لازم است برنامه‌ریزی‌های جامع برای رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور متناسب با سیاست‌های جمعیتی انجام گیرد. همچنین ضروری است با هماهنگی و تقسیم کار بین ارکان نظام و دستگاه‌های ذیربط در این زمینه، اقدامات لازم با دقّت، سرعت و قوّت صورت گیرد و نتایج رصد مستمر اجرای سیاست‌ها گزارش شود.
سیدعلی خامنه‌ای
30/اردیبهشت/1393