بر اساس این گزارش که با عنوان «توسعه‌های اقتصادی و چشم‌اندازهای اقتصادی2007» خاورمیانه و شمال آفریقا منتشر شده است، شرایط جذاب اقتصاد منطقه در طول سال 2006 همچنان ادامه یافته است. گزارش بانک جهانی، سومین گزارش متوالی از سلسله گزارش‌های سالانه از منطقه خاورمیانه است. [سابقه موضوع]
خلاصه‌ای از گزارش مفصل بانک جهانی از اقتصاد خاورمیانه و نگاهی مقایسه‌ای به شاخص‌های اقتصادی ایران با سایر کشورهای منطقه در پی می‌آید. ایران از دیدگاه بانک جهانی، قدرت دوم اقتصادی منطقه است.
در طول چند سال گذشته، خاورمیانه و شمال آفریقا عملکرد اقتصادی بسیار مطلوبی از خود بروز داده است که تا حد زیادی به علت قیمت‌های بالای نفت و فضای مطلوب جهانی بوده است، اما برنامه‌های اصلاحات اقتصادی را در پدیدآمدن این وضعیت، نباید از یاد برد. منطقه خاورمیانه 4سال متوالی از رشد بالای اقتصادی بهره‌مند بوده و ورود سرمایه به منطقه و مازادهای تجاری و مالی کشورها روندی ادامه‌دار به خود گرفته است.
بازارهای کار نسبت به این وضعیت مثبت اقتصادی واکنش مثبتی نشان داده‌اند و نرخ بیکاری با وجود افزایش جمعیت جویای کار، کاهش یافته است. البته منطقه خاورمیانه با وجود وجهه‌های مشترک اقتصادی و اجتماعی، بسیار متنوع است و توسعه‌های اقتصادی و پیامدهای آن در میان کشورهای منطقه بسیار متفاوت است.
خاورمیانه اکنون دوران طلایی رشد بالای اقتصادی را پشت‌سر می‌گذارد. همگام با رشد اقتصادی، اشتغال‌زایی نیز در سطح منطقه افزایش یافته و نرخ بیکاری کاهش یافته است. از لحاظ آن که منطقه خاورمیانه بالاترین رشد نیروی کار در سطح جهان را دارد، کاهش نرخ بیکاری در سطح کشورهای منطقه، پیشرفت قابل ملاحظه‌ای محسوب می‌شود.
به علاوه، بخش خصوصی مهمترین عامل اشتغال‌زایی در سطح منطقه است و سهم سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی چه داخلی و چه خارجی، افزایش یافته است. البته نتایج این پدیده‌ها، یکسان نبوده و تمامی‌کشورها از این دوران رشد و توسعه به یک اندازه بهره‌مند نشده‌اند.
زنان در زندگی اقتصادی نقش پررنگ‌تری بر عهده گرفته‌اند اما همچنان از سهم مساوی مردان برخوردار نیستند. رشد بهره‌وری که عامل اصلی رشد بلندمدت درآمدهاست، همچنان در سطح پایین باقی مانده است وبخش‌هایی که بالاترین ارزش افزوده را دارند، نقش پررنگی در اشتغال‌زایی نداشته‌اند.
خاورمیانه در تنگنای کیفیت در مقابل کمیت نیروی کار قرار گرفته است. بخش خصوصی در سطح کشورها در حال ادغام بیشتری با سطح بین‌المللی است که نشانه موج اشتغال‌زایی‌های جدید است. به هر حال، کشورهای منطقه خاورمیانه این فرصت را دارند که از رشد بالای اقتصادی کنونی برای پیشبرد اصلاحات اقتصادی استفاده کنند.
درآمدهای بالای نفتی، بازگشت رونق به اقتصاد اروپا، پویاتر شدن بخش خصوصی و ادامه رشد بالای اقتصادی مهمترین عوامل وضعیت مثبت منطقه محسوب می‌شوند. رشد واقعی تولید ناخالص داخلی منطقه خاورمیانه در سال2006 به 3/6 درصد رسید که از متوسط 6/4 درصدی 4 سال نخست قرن 21 میلادی بالاتر است. در واقع، عملکرد اقتصادی خاورمیانه در سال2006 یکی از بهترین عملکردهای آن از دهه 1970 محسوب می‌‌گردد.
از لحاظ سرانه تولید ناخالص داخلی، منطقه خاورمیانه در سال 2006 به طور متوسط 2/4 درصد رشد کرد که بالاترین رشد در 2 دهه اخیر محسوب می‌شود. با توجه به رشد بالای جمعیت منطقه، رشد سرانه تولید ناخالص داخلی آن پیشرفت چشمگیری محسوب می‌شود.
بر خلاف شاخص‌های مطلوب فوق، رشد تولیدات صنعتی در خاورمیانه و شمال آفریقا در سال 2006 افت وحشتناکی کرد و رشد آن از 1/4 درصد سال 2005 به 4/0درصد در سال 2006 کاهش یافت که علت آن کمبود ظرفیت توسعه بخش نفت و گاز کشورهای منطقه محسوب می‌شود که طی چند سال اخیر به اوج خود رسیده و افزایش ظرفیت آن بسیار دشوار است. با این حال، مجموع درآمد نفتی کشورهای خاورمیانه در سال 2006 نسبت به سال 2005 حدود 75 میلیارد دلار افزایش یافت و به 510 میلیارد دلار رسید.
مازاد درآمدهای ارزی صادرکنندگان نفت و فرصت‌های سرمایه‌گذاری جدید در سطح منطقه که در اثر اصلاحات اقتصادی پدید آمده‌اند، جریان سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی به منطقه را افزایش داد و در سال 2006 کشورهای خاورمیانه مجموعاً بیش از 24 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جذب کردند.
تقاضای داخلی در خاورمیانه همچنان مهمترین موتور رشد اقتصادی آن محسوب می‌شود اما سرمایه‌گذاری نیز رشد قابل توجهی یافته است و سهم سرمایه‌گذاری داخلی از تولید ناخالص داخلی کشورهای منطقه در سال2006 تقریباً 2 برابر شد و به 1/4 درصد رسید. به علاوه، سهم سرمایه‌گذاری بخش خصوصی از تولید ناخالص داخلی نیز رو به افزایش است.
چندین عامل، چشم‌انداز اقتصاد خاورمیانه را در میان‌مدت، مطلوب نشان می‌دهند. انتظار می‌رود فضای کسب و کار بین‌المللی در سال‌های 2007 تا 2009 نیز سازنده و کارا باقی بماند و شرایط داخلی و اصلاحات اقتصادی نیز روند خوبی طی خواهند کرد. در این میان، تنها تنش‌های سیاسی است که می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی به منطقه جذاب خاورمیانه را کاهش دهد.
وضعیت ایران
بر اساس گزارش بانک جهانی، ایران با 220 میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی در سال 2006 پس از عربستان دومین قدرت اقتصادی خاورمیانه محسوب می‌شود. اما این قدرت دوم، در بسیاری از شاخص‌های اقتصادی از دیگر کشورهای منطقه عقب است.
نرخ مشارکت زنان در ایران در نیروی کار در 5 سال گذشته از 33 درصد به 41درصد افزایش یافته که از دیدگاه بانک جهانی، پیشرفت چشمگیری محسوب می‌شود. در سال 1990 نرخ مشارکت زنان در ایران کمتر از متوسط خاورمیانه بود، اما در سال2005 ایران خود را تا رتبه سوم منطقه بالا کشید.
درآمدهای بالای نفتی و سیاست‌های مالی انبساطی مهمترین عوامل رشد اقتصادی ایران محسوب می‌شوند. در سال 2006 مخارج بخش عمومی رشد کرد و هزینه‌های سرمایه‌ای نیز در سال مالی جاری خصوصاً در بخش حمل‌ونقل و پروژه‌های زیربنایی افزایش یافته است.