در راستای اجرای ماده ۸ آیین‌نامه شرایط و ضوابط پذیرش سهام در بورس اوراق بهادار مصوب17 مرداد 85 شورای بورس در خصوص نحوه انجام معامله سهام شرکتها در تابلوی غیر رسمی، دستورالعمل نحوه انجام معاملات در تابلوی غیر رسمی در تاریخ 27 شهریور 85به تصویب هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار رسید.
در این دستورالعمل که در ۱۲ماده تنظیم شده، بعد از چگونگی ایجاد تابلوی غیررسمی، اهداف راه‌اندازی این تابلو به همراه ویژگی‌های آن تشریح شده است.
متن دستورالعمل نحوه انجام معاملات در تابلوی غیررسمی به این شرح است:
ماده ۱- با توجه به شرایط مندرج در ماده ۷ آئین نامه شرایط و ضوابط پذیرش سهام در بورس اوراق بهادار، مواردی از قبیل زیاندهی، عدم رعایت سیاست افشای اطلاعات، مطلوب نبودن میزان فعالیت و حجم داد و ستد و گردش سهام و عدم عرضه سهام مازاد بر حد مجاز، در طی مهلت مناسب، با تصویب هیئت مدیره بورس و اعلام رسمی سازمان بورس و اوراق بهادار باعث حذف شرکت از تابلو فرعی و انتقال به تابلو غیر رسمی می‌شود.
ماده ۲- کارگزاران باید مجوز مورد نیاز برای فعالیت در تابلوی غیررسمی را برای سهام شرکت یا شرکتهای معین، از هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار اخذ کنند.
ماده 3 - کارگزاران باید هنگام اخذ درخواست خرید یا فروش از مشتریان، از فرم درخواست خرید یا فروش مربوط به تابلوی غیر رسمی استفاده و قسمت توضیحات آن را به مهر ذیل که مشتری نیز انتهای آن را امضا می‌کند، ممهور نمایند:
"اینجانب ضمن اطلاع کامل و دقیق از شرایط معاملات تابلو غیررسمی، تصمیم به خرید، فروش سهام فوق‌الذکر بر اساس شرایط مندرج در این درخواست خرید، فروش گرفته‌ام. نام و امضا"
ماده ۴ - کلیه سفارشهای خرید و فروش در تابلوی غیر رسمی فقط با قیمت محدود اخذ می‌شود (Limit Order)
ماده ۵- انجام معاملات در تابلوی غیر رسمی مشمول محدودیت نوسان قیمت نخواهد بود.
ماده ۶- سهام هر شرکت در تابلوی غیر رسمی یک روز در هفته قابل معامله خواهد بود. روز و ساعت انجام معامله توسط هیئت مدیره بورس تعیین می‌شود.
ماده ۷- نحوه انجام معاملات در تابلوی غیر رسمی به صورت توافقی بوده و کارگزاران صرفا سفارشهای دریافتی را جهت انجام در سامانه معاملات وارد می‌کنند.
تبصره 1- در صورتی که برای معاملات سهام یک شرکت خاص، یک کارگزار تعیین شده باشد صرفا سفارشهایی که منجر به معامله شوند، در سامانه معاملات وارد می‌شوند.
تبصره 2 - در صورتی که برای معاملات سهام یک شرکت خاص بیش از یک کارگزار مشخص شده باشد، کلیه کارگزاران سفارشهای خود را بین ساعات ۸/۳۰ تا ،۹وارد سامانه معاملات کرده و در پایان این زمان، کلیه معاملات به قیمت محاسبه شده توسط سامانه معاملات انجام شده و به ثبت می‌رسند و جلسه معاملاتی خاتمه می‌یابد.
سفارشاتی که منجر به معامله نمی‌شود، از سیستم معاملات حذف می‌شود و کارگزار مربوط موظف است در اولین جلسه معاملاتی بعدی این سفارشها را وارد سیستم کند.
ماده ۸- اعلامیه‌های خرید و فروش و گواهینامه نقل و انتقال و سپرده سهام شرکتهای مورد معامله در تابلوی غیررسمی، در رنگهای متفاوت با اعلامیه‌های رایج در سایر تابلوها صادر می‌شود.
ماده ۹- کارگزاران طی جلسه معاملاتی، مجاز نیستند سفارش هایی را که در همان جلسه معاملاتی از مشتریان دریافت کرده‌اند، اجرا کنند.
ماده 10 - قیمت معاملات نمادهای تابلوی غیر رسمی در شاخص‌ها لحاظ نمی‌شود و صرفا اطلاعات معاملات در سامانه معاملات نگهداری می‌شوند
ماده ۱۱- فروش مجدد سهام خریداری شده در تابلوی غیر رسمی توسط سهامداران جزء (دارنده کمتر از ۲/۵درصد از سهام شرکت) امکان پذیر نیست و رعایت این موضوع توسط کارگزار فروشنده صورت می‌گیرد.
فروش مجدد سهام سهامداران با مالکیت حداقل ۲/۵درصد، پس از کسب مجوز کتبی از ناظر معاملات امکان‌پذیر خواهد بود.
تبصره: ناظر معاملات موظف است ظرف مدت حداکثر ۵روز کاری پس از تاریخ ثبت درخواست در دبیرخانه بورس، موافقت یا عدم موافقت خود را کتبا اعلام کند.
ماده 12 - نوسانات غیرعادی معاملات سهام در تابلو غیررسمی، باید توسط کارگزار توجیه شود
این دستورالعمل در ۱۲ماده و ۳تبصره در مورخ ۱۳۸۵/۶/۲۷به تصویب هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار رسید.
تابلو غیررسمی
تابلوی غیررسمی در راستای اجرای ماده ۸آیین‌نامه شرایط و ضوابط پذیرش سهام در بورس اوراق بهادار مصوب 17 مرداد 84 شورای بورس ایجاد شده و از اوایل مهرماه سال ۱۳۸۵آغاز به کار می‌کند.
هدف ایجاد تابلوی غیررسمی
تاکنون ساز و کار معینی برای حذف شرکتهای فاقد حداقل شرایط حضور در تابلوی بورس وجود نداشته است.
هدف اصلی از راه‌اندازی تابلوی غیر رسمی، تعیین تکلیف شرکتهای پذیرفته شده در بورس بر اساس شرایط و مجموع مقررات پذیرش در بورس بوده است.
روند پرشتاب تغییر عوامل خرد و کلان موثر بر عملکرد شرکتها، لزوم بازنگری در رویه‌های موجود، ایجاد ساز و کارهای جدیدی را می‌طلبد تا امکان معامله شرکتهای فاقد شرایط لازم که سهم ارزش بازار آنها از کل بازار ناچیز بوده ولی از نظر تعدادی قابل توجه است را فراهم کرده و نگرانی برخی از سهامداران از بابت عدم نقدشوندگی سرمایه‌گذاری مرتفع شود.
این تابلو عمدتا با رویکرد حمایت از سهامداران، از طریق فراهم کردن امکان فروش برای آنها تشکیل شده است ضمن اینکه آخرین فرصت را در اختیار سهامداران شرکتهای مشمول قرار می‌دهد تا در صورت تمایل، با اصلاح ترکیب سهامداری و به تبع آن تغییرات احتمالی مدیریت بعدی، وضعیت خود را با الزامات بورس منطبق کنند.
همچنین اهداف کلانی چون بهره‌وری و تخصیص بهینه منابع و ایجاد ارزش افزوده اقتصادی نیز با تشکیل این تابلو محقق می‌شود. بدین نحو که شرکتهای زیان‌ده یا از طریق مشارکت سهامداران جدید (جزء یا عمده)، تغییرات مدیریتی، اصلاح ساختار عملیات، احیا و در بورس باقی مانده و یا از لیست شرکتهای پذیرفته شده در بورس حذف شوند.
از جمله اهداف دیگری که با ایجاد تابلوی غیر رسمی محقق می‌شود، عبارتند از:
۱ - فراهم کردن امکان فروش سهام توسط سهامداران: اکثر شرکتهای انتقالی به تابلوی غیررسمی شرکتهایی هستند که نماد آنها طی مدت طولانی متوقف بوده و این امر باعث از بین رفتن قابلیت نقدشوندگی این سهام و نگرانی سهامداران شده است.
با ایجاد این تابلو و انتقال شرکتهای مذکور به آن و بازگشایی نماد آنها، سهامداران امکان فروش سهام خود را به دست می‌آورند.
در غیر این صورت، شرکتهای پذیرفته شده در بورس بلافاصله حذف شده و فرصت تصمیم‌گیری و اقدام مناسب از سهامداران سلب می‌شود.
۲ - فراهم کردن فرصت برای شرکتهای زیان‌ده: برخی از سهامداران این شرکتها و یا سرمایه‌گذاران جدید می‌توانند با خریداری سهام سایر سهامداران، مدیریت شرکت را به دست آورده و با تزریق منابع به این شرکتها، بحران به‌وجود آمده در این شرکتها را رفع و یا تصمیم به انحلال شرکت و فروش داراییهای آن بگیرند.
۳ - تعیین تکلیف شرکت ها: با وجود مراتب مطرح شده در بندهای ۱و ۲فوق، با توجه به وضعیت شرکتهای انتقالی به تابلوی غیر رسمی، تا پایان سال ۱۳۸۵ تعیین تکلیف خواهند شد.
** موارد حذف نام شرکتها از تالار فرعی و انتقال به تابلو غیر رسمی با توجه به شرایط مندرج در ماده ۷آئین نامه شرایط و ضوابط پذیرش سهام در بورس اوراق بهادار، مواردی از قبیل زیاندهی، عدم رعایت سیاست افشای اطلاعات، مطلوب نبودن میزان فعالیت و حجم داد و ستد و گردش سهام و عدم عرضه سهام مازاد بر حد مجاز، در طی مهلت مناسب، با تصویب هیئت مدیره بورس و اعلام رسمی سازمان بورس و اوراق بهادار باعث حذف شرکت از تابلو فرعی و انتقال به تابلو غیر رسمی می‌شود.
ویژگی‌های تابلوی غیر رسمی
۱- تابلوی غیر رسمی با بازار بورس و بازار خارج از بورس( OTC) متفاوت است.
۲ - عمده شرکتهای مورد معامله در این تابلو، شرکتهایی هستند که از حداقل اطلاعات مورد نظر بورس جهت انجام معاملات برخوردار نبوده و یا اطلاعات ارائه شده توسط آنها قابلیت اتکا جهت انعکاس به بازار را ندارد.
از این رو، بورس هیچ الزامی در قبال انتشار عمومی اطلاعات نداشته و سرمایه‌گذارانی که قصد سرمایه‌گذاری در این تابلو را دارند، باید نسبت به تصمیمات خود حساسیت بیشتری نشان دهند.
بر این اساس، ریسک سرمایه‌گذاری در این تابلو نسبت به سایر تابلوها بسیار بیشتر است.
اطلاعات مربوط به معاملات این تابلو از سوی سازمان بورس منتشر نشده و در شاخص‌ها نیز منظور نمی‌شود.
بدیهی است هر گونه اطلاعات حسابرسی شده ارائه شده توسط شرکت ها به بورس، به بازار منعکس می‌شود.
۳ - خرید سهام در تابلوی غیر رسمی برای همه سهامداران اعم از جزء و عمده مجاز است. لیکن خریداران باید بدانند صرفا با هدف خرید و نگهداری سهام اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند و امکان سفته‌بازی در این تابلو میسر نیست زیرا فروش مجدد سهام خریداری شده در این تابلو توسط سهامداران جزء (کمتر از ۲/۵درصد) امکان‌پذیر نیست ضمن اینکه فروش مجدد بیش از ۲/۵درصد نیز با ارائه دلایل توجیهی لازم به بورس امکان‌پذیر است.
بدیهی است در صورتی که سهامداران سهام شرکتی را خریداری کنند می‌بایست تا تعیین تکلیف شرکت که عمدتا منجر به حذف از بورس می‌شود، سهام خود را نگهداری کنند.
۴ - معاملات سهام در این تابلو به صورت توافقی بوده و فقط کارگزاران خاصی به تشخیص هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار مجاز به معامله این سهام هستند.
۵ - مطابق مصوبه شورای عالی بورس، شرکت های منتقل شده به تابلوی غیررسمی در پایان سال ۱۳۸۵مورد بازنگری قرار می‌گیرند و در صورت عدم تطبیق شرایط با شرکتهای تالار فرعی از بورس حذف می‌شوند.
پذیرش مجدد این شرکتها در بورس با بررسی جامع و احراز شرایط، مورد اقدام قرار می‌گیرد.