كارگروه «حفاظت از يوز پلنگ آسيايي در جام جهاني» كه نقش بسزايي در نقش بستن طرح يوزپلنگ روي پيراهن تيم ملي فوتبال داشت، پروژه ديگري به اسم «كودك، محيط‌زيست، صلح و فوتبال» طراحي كرده تا فعاليت‌هاي خود را گسترش دهد. اين روزها هم كه تب فوتبال و جام‌جهاني از سواحل هاوايي تا دشت‌هاي يخ زده سيبري را داغ كرده است، تمركز گروه بر انجام فعاليت‌هايي در حواشي جام‌جهاني است تا از اين همه توجه به ورزش اول دنيا براي بهبود شرايط زيست‌محيطي بهره‌مند شود.
چيتبال در دستان مسي
روزي كه پيراهن تيم ملي با طرح يوزپلنگ آسيايي مورد تأييد فيفا قرار گرفت، انگيزه گروه حفاظت از يوزپلنگ براي ادامه كار را دوچندان كرد و اين گروه فارغ از حواشي طرح روي پيراهن تيم ملي پروژه‌هاي تازه‌اي را كليد زدند. آرش نورآقايي كه رهبري پروژه «كودك، محيط‌زيست، صلح و فوتبال» را برعهده دارد، ايده طراحي 32گونه جانور در حال انقراض از هريك از كشورهاي حاضر در جام‌جهاني فوتبال روي يك توپ را مطرح كرد؛ «نجمه نجدي، الهام چايچي، پوران زنگنه و محمد اسلامي 2ماه تمام زمان صرف كردند تا اين‌گونه‌ها را مشخص و ويژگي‌هاي‌شان را ترجمه كنند. محمد كبريا هم 40روز، روزي 15ساعت براي نقاشي گونه‌ها زمان گذاشت تا «زيست توپ» متولد شود.» زيست توپ نام توپ فوتبالي است كه تصوير 32گونه از موجودات در حال انقراض كشورهاي حاضر در جام‌جهاني روي آن نقش بسته و قرار است پيش از بازي تيم ملي ما با آرژانتين در مقابل دوربين رسانه‌هاي جهان توسط جواد نكونام به ليونل مسي اهدا شود؛ «در واقع اگر ما فرش يا هر صنايع‌دستي ديگري هديه دهيم، كار جديدي نكرده‌ايم. همه دنيا مي‌دانند كه ما فرش داريم و در اين زمينه سرآمد هستيم اما اينكه توپ فوتبال مزين به‌گونه‌هاي درمعرض خطر را هديه دهيم، پيام جالبي دارد.»
زيست توپ متولد مي‌شود
روز رونمايي از زيست‌توپ، بي‌نظمي چشمگيري حكمفرما بود و افراد زيادي متوجه اهميت اين توپ نبودند حتي يكي از خبرنگاران تلويزيوني بي‌توجه به نقاشي‌هاي روي توپ، براي هيجان‌انگيزتر شدن گزارش‌اش شوت محكمي به زير توپ زد و به بخش قابل توجهي از نقاشي‌ها آسيب رساند؛ «من چيزي نمي‌گويم خودتان حال ما و نقاش توپ را حدس بزنيد.»
سرانجام در پايان روزي كه توفان بي‌سابقه به ناگهان تهران را در نورديد، اعضاي تيم ملي فوتبال در سالن 12هزارنفري ورزشگاه آزادي جمع شدند تا پس از بدرقه مردم و مسئولين به برزيل سفر و خود را براي مسابقات جام‌جهاني آماده كنند. در شرايطي كه بسياري از جايگاه‌هاي تماشاچيان خالي بود و حتي دكتر حسن روحاني هم به‌علت نامساعدبودن شرايط جوي نتوانست در مراسم حضور يابد، معصومه ابتكار معاون رئيس‌جمهور و رئيس سازمان محيط‌زيست فرصت را مغتنم شمرد و زيست توپ طراحي شده توسط كارگروه «حفاظت از يوزپلنگ آسيايي» را به جواد نكونام سپرد تا كاپيتان تيم ملي مسئول اهداي زيست توپ به ليونل مسي باشد. ابتكار نامه سرگشاده‌اي هم براي دكتر گودرزي، وزير ورزش و جوانان نوشت تا بر اهميت تأثير چنين فعاليت‌هايي تأكيد كند؛ «ناگفته پيداست كه ارزش تبليغاتي اين اتفاق براي كشورمان بسيار حائز اهميت خواهد بود و جايگاه دولت و مردم ايران را بين شهروندان مسئوليت‌پذير جامعه‌جهاني ارتقا خواهد داد.» حتي حسام‌الدين آشنا، سرپرست مركز بررسي‌هاي استراتژيك رياست‌جمهوري از وزير ورزش و جوانان خواست تا تأثير حضور زيست‌توپ را در جام‌جهاني برزيل پررنگ‌تر كند؛ «كليت ايده نفي خشونت زيست‌محيطي ظرفيت خوبي براي قرارگرفتن در چارچوب طرح رئيس‌جمهور درخصوص جهان عليه خشونت و افراطي‌گري دارد. با توجه به زمان باقيمانده تا برگزاري مسابقه ايران و آرژانتين و فرصت ناشي از توجه رسانه‌ها به اين بازي، مي‌توان از زيست‌توپ براي پيشبرد ديپلماسي زيست‌محيطي و ايده رئيس‌جمهور بهره گرفت.»
حالا در آستانه برگزاري ديدار حساس تيم ملي ايران مقابل آرژانتين چشم محيط‌زيست‌دوستان به ورزشگاه مينه‌رائو دوخته شده است تا فعاليت‌هاي چند ماهه‌شان به ثمر بنشيند و به‌گونه‌هاي در معرض خطر توجه بيشتري شود.
عروسكا عروسكا بيايين
گروه به موازات طرح زيست‌توپ ايده‌هاي ديگري را هم مدنظر داشتند تا فعاليت‌هايشان را گسترش دهند؛ اينطور مي‌شود كه آرش نورآقايي ايده اوليه چيتبال را مي‌دهد و مرضيه نقيبي طراحي و ساخت 2 يوزپلنگ پارچه‌اي به نام «چيتبال كوشكي» و «چيتبال دلبر» را به‌عهده مي‌گيرد تا نماد يوزپلنگ‌هاي آسيايي در حال انقراض شوند. اسم چيتبال از تركيب 2 كلمه چيتا و بال به‌وجود آمده، پسوند «كوشكي» و «دلبر» هم از اسامي يوزپلنگ‌هاي واقعي ايراني وام گرفته شده است. چون «كوشكي» و «دلبر» واقعي نمي‌توانند سفر كنند، چيتبال‌ها به جايشان سفر مي‌كنند. با بر عهده گرفتن مسئوليت سفر چيتبال‌ها توسط مرتضي اسلامي، مديرعامل انجمن يوزپلنگ ايراني، ماجراي عجيب و هيجان‌انگيز سفر يوزپلنگ‌هاي پارچه‌اي كليد مي‌خورد. سفر چيتبال‌ها فانتزي با‌مزه‌اي دارد و جان مي‌دهد براي نوشته شدن توسط نويسنده‌هايي كه سرشان درد مي‌كند براي ماجراجويي‌هاي جديد. «يوزپلنگ پارچه‌اي از طرف يك يوزپلنگ نر در خراسان شمالي به خواستگاري يوزپلنگ ماده در سمنان رفت». ارديبهشت امسال يك گروه دوچرخه‌سواري متشكل از محمد گائيني، علي پزشكي و علي باقري به سرپرستي پرويز شجاعي‌پارسا و به همراهي چيتبال دلبر راهي مياندشت محل زندگي يوزپلنگ كوشكي شدند. كوشكي نام يوزپلنگ نري است كه در سال۱۳۸۶ كه توله‌اي چند ماهه بود توسط يكي از علاقه‌مندان به حيات‌وحش به سازمان حفاظت محيط‌زيست تحويل داده شد. پس از چند‌ماه نگهداري در پارك طبيعت پرديسان، به محوطه‌اي 12هكتاري واقع در پناهگاه حيات‌وحش مياندشت كه در نزديكي زيستگاه اصلي او بود منتقل شد و چند سالي است كه به تنهايي در اين منطقه به حيات خود ادامه مي‌دهد. چيتبال چند ساعتي را در محل نگهداري يوز نر به سر مي‌برد و پس از گپ و گفت فراوان، براي رساندن پيام عاشقانه! كوشكي به سمت بيارجمند در استان سمنان حركت مي‌كند.
گروه در مسير 400 كيلومتري خود تا «پارك ملي حفاظت شده توران» با خاطرات و مخاطرات بسياري روبه‌رو مي‌شوند. با اهالي شهرها و روستاها صحبت مي‌كنند و از بي‌خطر بودن يوز براي انسان‌ها مي‌گويند. مردم و مخصوصا كودكان با اشتياق خاصي از ماموريت چيتبال مي‌پرسند و با اين عروسك عكس مي‌گيرند حتي گورخرهاي ايراني هم چندمتري گروه را مشايعت مي‌كنند تا رضايت‌شان را از انجام اين پروژه اعلام كنند. البته اين روند سفر خوش، زياد ادامه نداشت و در ميانه راه پرويز شجاعي پارسا بر اثر اتفاق از روي دوچرخه افتاد و به‌خاطر آسيب‌ديدگي ديگر قادر به دوچرخه‌سواري نيست. علاوه بر اين دوربين عكاسي‌اش هم شكست اما هيچ‌يك از اين مرارت‌ها باعث دلسردي چيتبال و همراهان‌اش نشد و سرانجام خود را به محل نگهداري دلبر يوزپلنگ ماده رساندند. دلبر نام يك توله يوز ماده است كه توسط سگ‌هاي گله يك چوپان افغان در بهار سال ۱۳۹۰ در منطقه توران به دام افتاد و در حال حاضر در پارك ملي توران در محيط فنس كشي شده كه تردد و بازديد‌كننده در آن كم است، نگهداري مي‌شود. دلبر در محوطه فنس كشيده كوچكي بر بالاي آلونكي شبيه مرغداني دراز كشيده است. حوصله ملاقات با شخص خاصي را ندارد و با ديدن چيتبال و همراهان به‌خودش سختي آمدن تا دم در را هم نمي‌دهد اما چيتبال دلسرد نمي‌شود و با صداي بلند پيام محبت‌آميز كوشكي را به دلبر مي‌رساند تا لپ‌هايش از خجالت سرخ شوند و با اجازه بزرگ‌ترهاي پارك ملي «بله» را بگويد اما ماجرا به همين سادگي‌ها هم نيست. جفت‌گيري يوز به سادگي انجام نمي‌پذيرد و نيازمند صرف هزينه كلان است كه در بهترين شرايط احتمال زاد و ولد اين حيوان كمياب 30 درصد است. با اين حال طبق گفته‌هاي مسئولين قرار است اين دو يوزپلنگ اوايل پاييز به مركزي تخصصي در تهران منتقل شوند تا زيرنظر دائمي دامپزشك‌هاي متخصص باشند، شايد اتفاقات خوبي بيفتد.
كوشكي كوش؟
چيتبال كوشكي كه تنها اختلافش با چيتبال دلبر رنگ سبز چشمانش است از همان ابتدا بانگ سفرهاي بين‌المللي را سر داد و راهي برزيل شد تا پيش از ورود تيم ملي فوتبال به كشور قهوه، شرايط برگزاري جام‌جهاني فوتبال را بسنجد. حتي سري هم به استاديوم «ماراكانا» زد تا از آمادگي براي برگزاري افتتاحيه مسابقات مطمئن شود. چيتبال كوشكي پس از حصول اطمينان به بوليوي و پرو هم سفر و از شهر افسانه‌اي ماچو پيچو ديدن كرد. سرانجام هم راهي ايالات‌متحده‌آمريكا شد تا در مقر دائمي سازمان ملل متحد از خطر انقراض نسلش بگويد و اذهان عمومي را از اين فاجعه زيست‌محيطي با خبر كند. كوشكي در نيويورك گردي‌اش به محله‌هاي مختلفي سركشي كرد و در كنار حاميان محيط‌زيست عكس گرفت ولي وقتي رستوراني در محله چيني‌ها را ديد كه تا همين 10سال پيش به‌صورت رسمي گوشت ببر سرو مي‌كردند گردنش را كج كرد و حتي حاضر نشد با صاحب رستوران، عكس بگيرد. در عوض در راهپيمايي مبارزه با ايدز شركت كرد و حسابي سر كيف آمد. چيتبال‌ها در ادامه سفرهايشان به بافق هم سفر كردند تا در حاشيه بازي دوستانه تيم هنرمندان كه با عنوان «همه مردان يوز» با هدف حمايت از يوزپلنگ آسيايي به مصاف تيم منتخب شهرستان بافق رفته بود، با همايون شجريان، پژمان جمشيدي، رضا يزداني و... ديدار كنند شايد با پا در مياني آنها اوضاع زندگي يوزپلنگ‌ها بهبود يابد. چيتبال يك‌بار هم به شمال رفت تا در تور آستارا- استرآباد به همراه حاميان محيط‌زيست اين مسير را ركاب بزند و پيامش را به مردم شمال كشور هم برساند.
اين راه ادامه دارد
قرار نيست با پايان جام‌جهاني فوتبال و كاسته‌شدن از تب و تاب آن فعاليت‌هاي گروه هم به پايان برسد. اعضاي كارگروه «حفاظت از يوزپلنگ آسيايي در جام‌جهاني» حين انجام برگزاري مسابقات فوتبال و پس از پايان رقابت‌ها همچنان به فعاليت‌هاي خود ادامه مي‌دهند. بخش‌هاي ناگفته فعاليت‌هاي گروه در قالب پروژه «كودك، محيط‌زيست، صلح و فوتبال» و همچنين پروژه‌هاي آينده‌شان را اينجا بخوانيد.
مرضيه نقيبي پس از ساخت عروسك‌هاي چيتبال بيكار ننشسته و اين روزها مشغول آماده‌سازي عروسك 32 گونه در معرض انقراض كشورهاي شركت‌كننده در جام‌جهاني است.
موزيك ويدئو «يوزپلنگان» توسط نيما عظيم‌نژاد و كاوه معيني‌فر ساخته شد و در نشست خبري معصومه ابتكار با رسانه‌هاي ورزشي رونمايي شد.
كودكان يكي از ابعاد اصلي موردتوجه گروه هستند به همين علت چيتبال‌ها در سفرهايشان به شهرهاي مختلف توجه ويژه‌اي به كودكان دارند. چندي قبل چيتبال دلبر براي حضور در يك جشنواره نقاشي مربوط به كودكان پناهنده افغان به كرمان و مهمانشهر بردسير سفر كرد.
پوستر زيست‌توپ هم طراحي شده و قرار است از طرف سازمان حفاظت محيط‌زيست براي سفراي كشورهاي شركت‌كننده در جام‌جهاني ارسال شود.
سميرا فلاح و محمدرضا افشاري زوج راهنماي گردشگري، سفري را با شعار «ايران، مرز مهمان‌نوازي» آغاز كرده‌اند تا به همراه چيتبال خط مرزي ايران را در 40 روز طي كنند و پيام‌هاي زيست‌محيطي و فرهنگي‌شان را به گوش مردم و مسئولين برسانند.گزارشي از برنامه اين زوج گردشگر را در« همشهري دو» براي شما روز چهارشنبه 28 خرداد منتشر كرديم.