سايت شهروندان نوشت: چهارمین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران با موضوع «هم اندیشی رهنمودهای برگرفته از تجربه‌های سکونتگاههای غیر رسمی کشور» دیروز سه‌شنبه، سوم تیر ماه، با حضور کارشناسان و علاقه‌مندان به این مبحث برگزار شد.
دکتر مظفرصرافی (دبیر علمی نشست(، نریمان مصطفایی (مدیر کل دفتر توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاههای غیر رسمی﴾، مهندس مجید روستا ﴿عضو هیئت مدیره شرکت عمران و بهسازی شهری﴾، پرویز پیران ﴿هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و مشاور ارشد سازمان ملل متحد﴾، دکتر ایراندوست ﴿استاد یار گروه شهرسازی دانشگاه کردستان﴾، دکتر گیتی اعتماد و دکتر شفاهی از جمله حاضران این جلسه بودند.
دکتر پیران در صحبت‌های کوتاهی که در این نشست داشت بر «اقتصاد سیاسی فضا» اشاره کرد و گفت: این پدیده ناشی از تحولات تاریخی سرمایه داری است و در بررسی آن دو روش پیش می‌آید. نخست این‌که پدیده سکونتگاههای غیر رسمی را رها کنیم و اجازه دهیم ساکنان آن به زندگی خود ادامه دهند اما راه حل دوم این است که همراه و یاور ساکنان شهر باشیم و نقش تسهیل‌گری را ایفا کنیم.
وی بر لزوم بازبینی سطح مفهومی، زبان شناختی و روش شناختی تاکید کرد و گفت: باید بدانیم از زبان چه گروهی صحبت می‌کنیم، از نگاه چه افرادی به موضوع می‌نگریم و چگونه فقر را تعریف می‌کنیم. علاوه بر این موارد، باید به تطور تاریخی نیز دقت کنیم و بدانیم از کجا به کجا رسیده‌ایم و در آینده به چه نقطه‌ای می‌خواهیم برسیم. همه این موارد نیز باید در چارچوبی آموزشی به پیش بروند و بدانیم که آموزش دهندگان و مصرف‌کنندگان توسط چه افرادی آموزش داده می‌شوند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: در طراحی شهرهای جدید تمام دانش شهرسازی کشور درگیر شدند و گروه‌های زیادی در کنار هم کار کردند اما هیچ یک از آن‌ها به معنای واقعی شهر نشدند. در حالی که مردم با وجود موانع مختلف، شهرهایی مانند ماهدشت، مشکین دشت و محمدشهر را شکل دادند. باید بررسی کنیم که چگونه دانش شهرسازی متخصصان کشور برای ساخت شهر موفق نبوده است اما مردم با وجود موانع و مشکلات، حدود 30 شهر را در اطراف تهران ساخته‌اند.
مهندس روستا نیز در صحبت‌هایش به مفهوم توانمندسازی پرداخت و گفت: در گام نخست باید روشن کنیم که انتظار ما از توانمندسازی چیست و توانمندسازی چه ابعادی دارد. برای این کار باید نگاه راهبردی به موضوع داشته باشیم و به بحث آموزش و ظرفیت‌سازی در جامعه حرفه‌ای بیشتر بپردازیم.
دکتر ایراندوست یکی دیگر از کارشناسان حاضر در این نشست بود که به تجربه‌های خود در سنندج و کرمانشاه اشاره کرد و گفت: تغییر و تحولی در شیوه زایش اسکان غیر رسمی به چشم می‌خورد و این مناطق از سکونتگاه‌هایی فقیرنشین و روستایی در حال تبدیل به مناطقی هستند که طبقه متوسط شهری در آن اسکان می‌یابند؛ قشری که هزینه در متن بودن را ندارند و در حاشیه شهر ساکن می‌شوند. اکنون آن‌چه بسیار مهم است شکاف فقر و سرمایه اجتماعی است و خدمت‌رسانی به این مناطق گرچه بهبود داشته است اما این بهبود را در آمارهای کمی می‌توان مشاهده کرد و از نظر کیفی چندان مطلوب به نظر نمی‌رسد.
دکتر شفاهی نیز با بیان این‌که رفتار دولت‌هاست که مردم فقیر را به وجود می‌آورد عنوان کرد: در هر اقدام بهسازی، نوسازی و توانمندسازی مادامی که به ریشه تولید مازاد شهری نپردازیم نه تنها کمکی به حل مسئله نکرده‌ایم بلکه در راستای فقیرتر شدن مردم گام برداشته‌ایم.
در انتهای این نشست، در بخش بایدها و نبایدهای سیاست‌های حوزه توانمندسازی سکونتگاههای غیر رسمی کشور، موضوعات زیر پیشنهاد شد و به جمع‌بندی رسید: «پیش‌بینی یادگیری اجتماعی در ساکنان و مسئولان، همراه سازی سیاست‌های اجتماعی با اقدامات کالبدی، ایجاد جایگاه قانونی برای نهاد محلی (آمادگی واگذاری اختیارات و منابع دولتی در سطح محلی)، تجدید نظر در چارچوب طرح توسعه شهری با تاکید بر مسکن فقیر، عدم بازتولید شهرسازی غیرپایدار مرفه در بهسازی محلات، توجه به تامین منابع مالی نیروی متخصص تسهیلگر، برقراری مدیریت یکپارچه فضایی در محدوده‌های عمل، اصلاح قوانین و تدوین آیین‌نامه‌های ویژه برای مدیریت.
همچنین استفاده از ظرفیت‌های نهادهای غیردولتی، همکاری و هماهنگی بین بخشی، پافشاری بر مشارکت ساکنان و نهادینه کردن و تشکیل شبکه‌های اجتماعی، وجود ستاد توانمندی و ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی در استان‌ها با هدف ایجاد نقش مدیریتی میان بخشی و حلقه پیوند میان سطح خرد و کلان، سیستماتیک کردن استفاده از تجربه‌ها و آموزش‌ها، اعتمادسازی توسط مشاور حاضر در محل و عمل به تعهدات دستگاه‌های اجرایی، بسیج توانمندی‌های اجتماعی و تقویت سرمایه اجتماعی بین قومی ضمن استفاده از سرمایه اجتماعی درون قومی برخی از بایدهایی بود که در حوزه توانمندی‌های اجتماعی محلی و بهسازی محله‌ها در جمع‌بندی نهایی به ثبت رسید.
استفاده از الگوی مشابه برای تمامی شهرهای کشور، بی توجهی به ادامه کار و تسری به تمامی شهر و دیگر دستگاه‌ها و بالابردن ارزش ملک‌های حاضر در این محلات، برخی از «نباید»هایی بود که در این نشست مطرح شد.
اعتقاد به وجود راه حل‌های کافی در این حوزه، حضور محلی پررنگ مهندسان مشاور با رویکرد توسعه اجتماع محلی، برگزاری گروه‌های بحث متمرکز برای درک نیازهای ساکنان، نهادسازی محلی برای تداوم اقدامات بهسازی، تهیه طرح‌های متعدد توانمندسازی و ساماندهی و کسب دانش و تجربه در این زمینه برخی از مواردی بود که در این هم اندیشی، به عنوان نقاط قوت حوزه ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاههای غیر رسمی برشمرده شدند.
عقب ماندن رشد کمی خدمات‌رسانی به نسبت رشد کیفی، فقدان مستندسازی اقدامات و آزادسازی دسترسی به اطلاعات، ضعف نهادهای غیرمحلی دولتی و مبتنی بر اجتماعات محلی، فقرزایی ساختاری اقتصاد کلان، نگاه قیم‌مآبانه و تعیین تکلیف برای تهیدستان شهری، عدم تقویت زندگی اجتماعی محله در طرح جدید، ضعف ظرفیت و آموزش مدیران، ضعف مشارکت، نبود حمایت از رویکرد مشارکتی، در برگیرندگی نبودن برنامه توانمندسازی برای تمامی ساکنان محله، مجزا بودن برنامه‌های توانمندسازی از برنامه‌های کلان شهرسازی، عدم تشکیل ستاد توانمندسازی استان و عدم پیگیری مصوبات، نبودن ظرفیت لازم در دستگاه‌ها و تامین مالی مناسب و عدم تمکین دستگاه‌های غیر راه و شهرسازی به اجرای طرح‌ها نقاط ضعفی بود که در جمع‌بندی حاضران این نشست از آن‌ها نام برده شد.