در چنين روزهاي گرمي روزه گرفتن قدري سخت است، اما قديم‌ترها اصطلاحی بود که می‌گفت برای روزه گرفتن باید «توفیقِ روزه» داشت. بااين همه، اگر كسي این سال‌ها جوان و سالم و سرِحال باشد و بتواند به‌طور كامل و راحت همه‌ي ماه مبارك را روزه بگيرد، معلوم نیست، حدود 20، 30 سال بعد هم توان بدني‌اش به همین اندازه باشد.
حدود 17 ساعت روزه‌داری در فصل گرما، همان چیزی است که توفیق می‌خواهد. در 14 قرني که از روزه‌داری مسلمانان می‌گذرد، بارها ماه رمضان از فصل تابستان گذشته و روزه‌داران توانسته‌اند آیین دینی خودشان را به‌جا بیاورند، در عين حال قرار نيست طوري روزه بگيريم كه به سلامتي ما لطمه بخورد. پس حتماً روش‌هایی برای این کار هست. در اين صفحه، با چند راهكار براي غلبه بر سختي‌هاي روزه‌داري در روزهاي گرم تابستان آشنا مي‌شويد.
ماست و خیار
30 سال قبل و 30 سال قبل از آن هم ماه رمضان با تير ماه هم‌زمان بوده است. البته قدیمها شرایط زندگی در این ماه، تفاوت‌های زیادی با الآن داشت. مثل این‌که آلودگی هوای شهرها اين‌قدر زیاد نبود یا این‌که هوا خنک‌تر بود. حالا بشر خودش دمای کره زمین را بالا برده و توانسته است تابستان‌ها را گرم‌تر کند.
برنامه‌ي فعاليت‌های روزانه هم در گذشته با امروز تفاوت داشت. مثلاً به‌خاطر کم‌تر بودن جمعیت و کوچک بودن شهرها محل زندگی و کار و مدرسه و مزرعه، معمولاً فاصله‌ي خیلی زیادی با هم نداشتند و زمان زیادی در رفت‌و‌آمد با ماشین‌ها صرف نمی‌شد. منتها در مقابل چیز‌های دیگری هم عوض شده است. الآن ساختمان‌ها با انواع کولر‌‌های کم‌مصرف و پرمصرف آبی و گازی خنک می‌شوند و تحمل گرماي تابستان را راحت می‌کنند.
قدیمها روش‌های دیگری مانند کشیدن دستمال پنبه‌‌ای خیس روی صورت و گذاشتن پاها توی تشت آب هم كمك مي‌كرد كه بتوان عصر‌های گرم را تحمل كرد، اما چیزی که باعث می‌شد قدیمی‌ها بتوانند راحت‌تر روزه بگیرند رژیم غذایی آن‌ها بود که مقدار زیادی سبزی و میوه داشت و در آن کم‌تر گوشت، چربی و سرخ‌کردنی پیدا می‌شد.
ادویه‌ها و مواد افزودنی که الآن استفاده از آن‌ها خیلی رایج است، قبلاً کم‌تر به اين شكل توی غذا‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفتند و درست كردن شربت خاکشیر و ديگر انواع شربت‌ها و دم‌نوش‌ها حسابی رایج بود. درست است که قدیمی‌ها می‌توانستند با زبان روزه سر مزرعه کار کنند، اما از لحاظ ژنتیکي که قوی‌تر از ما نبودند، فقط بيش‌تر از امروز ما لبنيات و سبزيجات خنكِ سالم و مفيد، مثل ماست و خیار می‌خوردند.
دکتر سلام
یکی از چیز‌هایی که باید به آن گوش کنید حرف‌هایی است که دکتر‌های تغذیه می‌زنند. چند روز مانده به ماه رمضان تمام شبكه‌های تلویزيون و روزنامه‌ها این دکتر‌ها را دعوت می‌کنند. توصیه‌های آن‌ها معمولاً خیلی شبیه هم است و ممكن است خسته‌کننده به نظر برسد، ولی رعایت کردن اين توصيه‌ها باعث می‌شود که بتوانیم با حفظ سلامتی روزه بگیریم.
مثلاً می‌گویند افطار را با آب گرم یا چای کم‌رنگ شروع کنید و زياد مواد قندی نخورید یا این‌که بلافاصله بعد از افطار و سحری دراز نکشید. خوردن میوه و سبزیجات کافی هم از توصیه‌های دکتر‌ها است. مهم‌ترین چیزی که دکتر‌ها می‌گویند این است که وعده‌ي سحري را حذف نکنید وگرنه بعد از چند روز به‌خاطر به هم ریختن برنامه‌ي غذایی، روزه گرفتن برايتان سخت مي‌شود.
دویدن در دود
وقتی روزه هستید و تابستان است و باید از خانه بیرون بروید، مراقب چند چيز باشید: اول این‌که زیر آفتاب راه نروید، چون بدجوری آب بدن را می‌کشد. پس، سایه‌ها را دنبال کنید. دوم این‌که اصلاً ندوید، حتی اگر فکر می‌کنید با چند قدم دویدن می‌توانید به اتوبوس برسید، باز هم ندوید که بلافاصله تشنه خواهید شد. سوم این‌که زیاد حرف نزنید. این کار هم باعث تشنگی می‌شود. علاوه بر اين‌ها، از هر گونه غبار و دود و ریزگرد دوری کنید. دود به‌خاطر خشک کردن و تحریک کردن گلو باعث تشنگی می‌شود.
سحرخیزان
روزه برای کسی که جوان است و بدن سالمي دارد و رژیم غذایی درستي را دنبال می‌کند، بیش‌تر از این که باعث گرسنگی و ضعف شود، باعث جابه‌جا شدن برنامه‌ي خواب می‌شود. بدن ما به الگویی از غذا خوردن و خوابیدن عادت دارد که در این یک ماه تغییر می‌کند. برنامه‌ي روزانه‌ي خودتان را با این تغییر هماهنگ کنید. خوابیدن عصر برای تحمل يك روز طولانی مفید است، ولی در ساعت درستی بخوابید که نزدیک افطار بیدار شوید وگرنه تحمل زمان باقی‌مانده تا افطار سخت‌تر است. ورزش‌ها را هم مثل مسابقات جام رمضان به شب‌ها موکول کنید. هرکاری را که می‌خواهید انجام بدهید، از صبح زود شروع کنید. نمودار انرژی در این روزهای تابستانی رو به پایین است و هرچه که به اذان مغرب نزدیک‌تر می‌شوید توان کم‌تری خواهید داشت.
همکاری با آویشن
اگر توی خیابان بودید و زمان افطار رسید، روزه‌ي خود را با آب سرد باز نکنید. به‌هیچ‌وجه هم سراغ نوشابه و آب‌میوه‌ي خنك نروید که معده‌تان داد و بیداد راه خواهد انداخت. می‌توانید کم‌کم آب ولرم بخورید، ولی باز هم سعی کنید چای، شیر یا آب گرم پیدا کنید. در تهران كه ايستگاه‌هاي افطاري ساده‌ي شهرداري اين امكان را فراهم مي‌كنند كه بتوانيد با چاي و افطاري ساده‌اي روزه‌تان را باز كنيد.
براي وعده‌ي سحري هم حتماً خودتان را در برابر وسوسه‌ي خوردن سرخ‌کردنی‌ها و غذا‌های چرب و شور و ادویه‌دار نگه داريد كه اين خوردني‌ها، اصلاً برای وعده‌ي سحر مناسب نیستند و یکی دو ساعت بعد تشنگی شدیدی پديد می‌آورند، حتی اگر همراه آن‌ها آب زیادی نوشيده باشید.
ممکن است بعد از یک هفته یا 10 روز اول ماه رمضان، احساس کنید که خیلی دوست دارید غذا‌های شور بخورید، این به‌خاطر کاهش نمک بدن است. البته می‌توانید خوراکی‌های نمکی را هم امتحان کنید، ولی این کار را برای بعد از افطار بگذارید. برای تأمین آب بدن نمی‌شود فقط روی نوشیدن آب خنک حساب کرد. میوه‌هایی که در فاصله‌ي افطار و خواب می‌خورید منابع آبی اصلی تأمين آب بدن هستند.
یک دسته از موادی که می‌توانند التهاب دستگاه گوارش را کم کنند و باعث خنک شدن آن شوند، عرقیات و ادویه‌هاي سنتی «خنک» مانند آویشن هستند که بدن را جلا می‌دهند. یکی دو روز مانده به شروع ماه مبارك رمضان آویشن را امتحان کنید تا تازه نفس شوید.
زنگ اول زنگ دوم
نیاز به غذا خوردن اولین نیاز انسان است و برای همین تقریباً بین تمام اقوام «خودداری از خوردن» نوعی آیین مذهبی است. روزه بر مردم قبل از ما هم واجب شده بود و در ادیان دیگر هم می‌شود انواعی از روزه گرفتن را دید. اما روزه گرفتن قواعدي دارد كه سحر بيدار شدن و سحري خوردن يكي از آن‌هاست. اگر نمی‌خواهید سحر خواب بمانید، بهترین راه استفاده از دو ساعت است که با فاصله چند دقیقه تنظیم شده باشد. با صدای اولی بیدار شوید و منتظر دومی نمانید، اما اگر خواب ماندید دومی شما را بیدار می‌کند. سحری خوردن نزدیک نیم ساعت طول می‌کشد، پس زمان کافی برای خودتان بگذارید تا بتوانید با آرامش غذا بخورید.