الان دیگر ملت جوابها را برای هم اس‌ام‌اس میکنند، ماشین‌حساب حلال مسئله سر جلسه میبرند، راهحلها را با بلوتوث رد و بدل میکنند و...
تازه اینها روشهای انفرادی و آماتوری تقلب است. کار به جایی رسیده که گروهی جمع میشوند و «باند» و حتی «مؤسسه» راه میاندازند برای گرفتن و فروش سؤالات یا معامله پایان نامههای آماده دفاع.
این مورد آخری این روزها رفته‌رفته دارد جای خودش را بین دانشجو‌جماعت باز میکند. باب‌شدن فروش پایاننامه - که شاید تنها کار تحقیقی درست درمان یک دانشجو در دوران تحصیلش باشد - در روزگاری که وکیل و وزیر و مقام و مسئول مملکت همگی بر ضرورت تحقیق و پژوهش تاکید دارند و خودشان را میکشند که «بابا جان! اول پژوهش، بعد تصمیم»، دهن‌کجی بزرگی است به این «عزم ملی».
اما واقعا معضل فروش پایاننامهها چقدر جدی است؟ نکند بیخودی داریم شلوغ میکنیم؟!
اگر فکر میکنید که برای شروع این گزارش رفتیم سراغ آمار و اطلاعات موثق جمعآوری شده توسط سازمانها و مراکز رسمی و دولتی، سخت در اشتباه‌اید. در واقع سخنان مدیر دفتر آموزشهای آزاد و غیردولتی و غیرانتفاعی وزارت علوم، جناب دکتر طاهری که فرموده بودند:
«وزارت علوم راهکاری برای شناسایی مؤسسات فروش پایاننامه و پروژههای دانشجویی ندارد و فقط در صورت مواجهه تیمهایی را برای برخورد قانونی اعزام میکند»، تیر خلاصی بود به این خیال باطل که میشود برای این گزارش روی آمارهای رسمی حساب کرد. اما در صحبتهای دکتر طاهری نکتهای بود که به عنوان سرنخ به دردمان خورد: «مشاهده برخی تبلیغات غیرقانونی درج شده در رسانهها».
در بین روزنامهها خبری از اینطور آگهیها نبود اما یک گشت کوتاه بین سایتها، خیلی زود تفاوت زمین تا آسمان دنیای واقعی و مجازی را نشان میدهد.
تحویل در محل
سایت (...)را شاید دیده باشید. مثل ضمیمه نیازمندیهای روزنامههاست. البته با دایرهای بسیار وسیعتر. تقریبا از شیرمرغ تا جان آدمیزاد - هر چه بخواهید - توی این سایت خرید و فروش میشود.
وقتی توی این سایت کلمه «پایاننامه» را جستوجو کنی، به عمق فاجعه پی میبری. تازه آن موقع است که میفهمی جز تایپ و غلطگیری و صحافی و گالینگور کردن، چه خدمات دیگری را میشود در مورد پایاننامهها ارائه داد؛ از «مشاوره» و «ارائه خدمات آماری» و «تعریف» و «پیاده‌سازی» پایان نامه بگیر تا «انجام کلیه مراحل پروژه» و «تایپ» و «فروش پایاننامه آماده» و «تحویل در محل».
تازه شمارهها و آدرسها را که دقیقتر نگاه کنی، میبینی که فقط مختص تهران نیستند؛ رشت و مشهد و اصفهان را هم میشود بینشان پیدا کرد.
شاید تا با چشم خودتان نبینید، شعارهایی تبلیغاتی مثل «موضوع تحقیق از شما، انجام تحقیق از ما» یا «بهترین پایاننامهها را از ما بخواهید، با ارزانترین قیمت» را باور نکنید.
بعضیها هم کارشان را با حداکثر جزئیات تشریح کردهاند: «همراهی با دانشجو از فاز صفر تا فاز نهایی؛ ارائه Help و Documentهای طراحی به دانشجو؛ آموزش نحوه انجام پروژه و تهیه سند نیازمندیها؛ آموزش ریزکار نرمافزار و پروژه؛ آموزش چرخه تست کامل پروژه توسط فارغالتحصیلان دانشگاههای امیرکبیر، تهران و علم و صنعت». واقعا یک پایاننامه کارشناسی به چه چیزهایی بیش از این احتیاج دارد؟
صد در صد گارانتی
«برای کسب اطلاعات بیشتر» چند تا از شمارهها را تصادفی انتخاب میکنیم و میگیریم. یکی دو تماس اول در همان نطفه خفه میشود. تا اسم «خبرنگار» را میشنوند صدایشان به لرزه میافتد و از حرف‌زدن عذر میخواهند و قطع میکنند؛ آن هم در شرایطی که اسم و آدرس و شماره تلفنشان روی سایت برای همه - از جمله مسئولین محترم وزارت علوم و قوه قضاییه - قابل دسترسی است.چارهای نیست جز اینکه خودت را به عنوان مشتری جا بزنی.
اولی مدعی انجام پایان‌نامههای کارشناسی مهندسی کامپیوتر با یک تیم مجرب است؛ پروژههای Delphi، Visual Basic، C، Pascal و... میگوید زمان انجام پروژه 2 هفته تا یک ماه طول میکشد.
قیمتها هم بسته به سختی پروژه از 80هزار تومان هست تا 200هزار تومان. البته استاد برای انجام پروژههای دانشگاههای درجه یک مثل شریف و تهران حداکثر مایه را طلب میکند. این آقا مدعی است اگر استاد پروژه، اشکالی و ایرادی از آنچه تحویل دادهاند گرفت، مسئولیتش را به‌عهده میگیرند و در اسرع‌وقت برطرفش میکنند.
نحوه پرداخت هم به این صورت است که یک‌سوم پول را قبل از شروع دریافت میکنند و باقی را در دو قسط مساوی در پایان کار و موقع تحویل پروژه. جز این کار که انجام یک پروژه تعریف شده و مشخص است و تمامی مراحل انجامش را خودشان به عهده دارند و کار تایپ شده و آماده تحویل به استاد را به شما میدهند، دو سه پروژه آماده هم توی دست و بالشان هست که البته قبلا در جایی ارائه و دفاع شده است! اینها را هم مثل یک کالای معمولی به قیمتی در همان حدود قبلیها به فروش میرسانند.
البته قبل از خرید این پروژهها باید استادی را در دانشکدهتان پیدا کنید که این موضوع را به عنوان پایاننامه بپذیرد.
نفر دوم هم کم و بیش چنین کاری را در مورد پایان‌نامههای مهندسی مکانیک انجام میدهد. البته قیمتها و نحوه کارش تا اندازهای متفاوت است. «تیم مجرب» این دوستمان فقط پروژههای نرمافزاری مثل Ansys و Catia و Working model را انجام میدهند و هیچ کاری با پروژههای پردردسر آزمایشگاهی ندارند.
قیمتشان هم «بستگی به نوع پایاننامه دارد؛ اگر یکی دو ماهه کار جمع شود، با 250-200هزار تومان سر و ته‌اش هم میآید. اما اگر کار به ماه چهارم و پنجم بکشد، از 500-400هزار تومان هم میزند بالا.» نصف پول را اول کار میگیرند و مابقی را موقع تحویل.
من که 19 شدم، تو چند میشی؟
کار همیشه اینقدر سازماندهیشده و توسط «یک تیم مجرب» انجام نمیشود. مثلا این یکی فوق‌لیسانس دانشگاه خواجه نصیر است و پروژههای «ساخت» مهندسی پزشکی و الکترونیک را انجام میدهد: «برنامه همه این دستگاهها را خودم نوشته‌ام. خدا وکیلی هم ارزانفروشم.»
توی بساطش از «دستگاه اندازهگیر غلظت خون» پیدا میشود تا «فاصلهیاب اولترا سونیک». اولی قیمتش حدود 300-200هزار تومان است: «دانشجوها معمولا حاضر نیستند اینقدر پول بدهند. مگر بچه پولدارهای تهرانی؟». اما دومی را پایینتر میفروشد؛ حدود 100هزار تومان. پس قسمت تئوری پروژه را چه‌کار کنیم؟ «تمام اطلاعات فنی و جیک و پوک دستگاه را می‌دهم به‌ات. خودت یک‌جوری سرهمش کن. اصلا حوصله نوشتن ندارم!»
یکی دیگر هم پایان نامه یک رشته خاص را که در کل کشور فقط 3-2 دانشگاه آزاد ارائهاش میکنند میفروشد. ظاهرا از طریق جستوجوی اینترنتی و صنعت «کپی پیست» تهیه شده است؛ چون قیمتش خیلی پایینتر از حد تصور ماست؛ 20هزار تومان که تازه 12تومانش هم پول تایپ و پرینت است: «فقط قبلش حتما باید اسم استادت را بگویی که حواسمان باشد پایاننامه تکراری ندهیم دستت!».
ارزانها تقلبیاند
برای اینکه گزارش خیلی فنی و مهندسی نشود، سراغ یکی از شماره تلفنهای علوم انسانی هم می‌رویم. از نحوه چاپ آگهی به نظر میآید با آدم مهمی طرف هستی که سابقه پژوهشی در «طرحهای تحقیقاتی شورای عالی انقلاب فرهنگی» را هم دارد! استاد، مدعی انجام کلیه پایان‌نامههای علوم انسانی شامل علوم سیاسی، روابط بینالملل، ارتباطات، جامعه‌شناسی، تاریخ، جغرافیا و علوم اجتماعی است. جزئیات کارش را به دقت شرح داده و حتی ادعا کرده بود که جلسات آمادگی دفاع از پایاننامه هم برگزار میکند.
کار شما به چه صورت است؟ «2 روش داریم. در روش اول، پروپوزال (طرح اولیه) را طراحی میکنیم و بعد از تصویب، اطلاعات خام را به شما میدهیم تا خودتان پروژه را جمعبندی و نهایی کنید.
در روش دوم بعد از تصویب پروپوزال، پایاننامه نهایی برای دفاع را خودمان آماده میکنیم. البته شخصا روش دوم را توصیه نمیکنم؛ چون در نهایت این شما هستید که باید از پایاننامه دفاع کنید و روش اول باعث میشود که بیشتر در جریان کار قرار بگیرید و موقع دفاع آماده‌تر باشید.»
و هزینه کار «2 فاکتور در تعیین قیمت نقش دارد: اول نوع پایان نامه و دوم کیفیت کار. یک نرخ ثابت برای طراحی پروپوزال داریم که 75هزار تومان است. برای تدوین هر فصل از پایان‌نامههای توصیفی - آرشیوی هم 75هزار تومان میگیریم.
اما اگر به عملیات میدانی شامل طراحی پرسشنامه، اجرا و تحلیل اطلاعات نیاز باشد، هزینه بالاتر میرود. برای پرسشنامههای عمومی 200هزار و برای پرسشنامههای خاص که کار سنگین تحلیل اطلاعات میخواهد، 300هزار تومان میگیریم.
چند وقت پیش پروژهای برای وزارت خارجه انجام دادم که یک میلیون و سیصد هزار تومان قیمت تمام‌شدهاش بود.» یادمان رفت بگوییم ایشان پروژههای غیردانشگاهی هم قبول میکنند. قیمت‌هاتان خیلی بالا نیست؟ «نه. آنهایی که به شما قیمت پایین میدهند، پروژه آماده و قبلا دفاع شده را به شما میفروشند.
ما اصلا این کار را نمیکنیم؛ چرا که طبق مصوبه کمیسیون فرهنگی مجلس، وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی اگر کسی از پایاننامه قبلا ارائه‌شده استفاده کند، علاوه بر جریمه مالی و معلق‌شدن از تحصیل مادامالعمر، از شرکت در کنکورهای بعدی نیز محروم میشود.»
شک نکن، هیچ‌کس نمیفهمد
قرار نیست همه اطلاعات تلفنی جمع شود. به همین خاطر باید با سرپرست یکی از این «تیمهای مجرب» که پروژه کارشناسی ارشد مدیریت و مهندسی صنایع را انجام میدهد، قرار ملاقات حضوری بگذاری؛ در دفتر یک آژانس مسافرتی در طبقه دوم یک ساختمان قدیمی تاریک و خلوت، دور میدان انقلاب.
آقای سرپرست تیم خودش مدیریت صنعتی خوانده و از 2 سال پیش به کار تهیه، آماده‌سازی و فروش پایاننامه مشغول است: «البته کار اصلی ما چیز دیگری است. این کار جانبی تلقی میشود».
او در مورد اینکه چرا دانشجوها برای انجام پایاننامه به آنها مراجعه میکنند؟ میگوید: «دانشجوهای ارشد اکثرا شاغل‌اند. مشکل عمده آنها برای انجام پایاننامه نداشتن وقت است. برایشان نمیارزد که 4-3 ماه زمان بگذارند روی تز فوق‌لیسانس؛ آن هم در کشوری که هیچ‌کس ارزش تحقیق و پژوهش را نمیداند.
پایاننامه ارشد یکی از دوستان من که الان در سوئد دکترا میخواند، کار خیلی قوی و حسابیای بود؛ حتی آن را به‌عنوان مقاله در سمیناری درکره‌جنوبی ارائه داد. اما آنقدر از اینکه پایان‌نامهاش را در ایران تحویل نگرفتهاند، سرخورده بود که موقع رفتن پایان‌نامهاش را به من سپرد که به هر قیمتی که میشود بفروشیم».
با وجودی که آنها امکان تبلیغ علنی ندارند، چطور مشتری پیدا میکنند؟ «ما کار تایپ و صحافی پایاننامه هم انجام میدهیم. در بین مراجعین این کار، کسانی هستند که از ما در مورد انجام پایاننامه سؤال میکنند. حتی ممکن است به بعضی افراد، خودمان پیشنهاد بدهیم.»
البته آنها پایاننامه آماده هم دارند: «این پایاننامهها قبلا دفاع شدهاند؛ یا خودمان انجامش دادهایم یا دوستان میدهند که بفروشیم. در مورد این پروژهها اصلا نگران لو رفتن نباشید. کافی است که عنوانش را تا حدی عوض کنید. ضمن اینکه حتما بررسی میکنیم که استاد راهنمای شما قبلا در جایی با این پروژه برخورد نکرده باشد.
اطلاعات Case study پروژه را هم باید عوض کنید. البته به نظر من، فقط عوض‌کردن عنوان Case study کفایت میکند و لازم نیست اطلاعات جدیدی برایش تهیه کنید؛ مثلا اسم شرکت «سایپا» را بکنید «ایران‌خودرو» ولی از همان اطلاعات «سایپا» استفاده کنید.
مطمئن باشید هیچ‌کس نمیرود این Database را چک کند. من خودم به یکی از «چهرههای ماندگار» کشور مقالهای دادم تا در مجلهای چاپ شود. باور کنید که ایشان مقاله را بدون حتی یک‌بار نگاه کردن داده بود به آن مجله».
هزینه معمول این کار یک و نیم میلیون تومان است که در 3 قسط 500هزار تومانی پرداخت میشود؛ قسط اول قبل از نوشتن پروپوزال، قسط دوم وقتی 3-2 فصل از کار جلو رفت و قسط سوم هم موقع تحویل پروژه. البته اگر کار را فوریتی (زیر 2 ماه) بخواهید، هزینهاش بیشتر میشود.
آخرش هم به عنوان یک توصیه دوستانه میگوید: «از من میشنوی، پروژهای برندار که کار سخت و زیاد بخواهد. پایاننامه خود من به جز Case study همهاش کپی بود!».
فروش پایاننامه نداریم!
«در دانشگاههای وابسته به وزارت علوم، پایاننامهای که خود دانشجو رویش وقت نگذاشته باشد، یا وجود ندارد یا بسیار استثنایی و نادر است.»
این را دکتر خالقی معاون آموزشی وزارت علوم میگوید: «سوءاستفاده دانشجویانی که نمی‌خواهند وقت کافی روی پایاننامه خود بگذارند، عموما در مؤسسات آموزش عالی غیردولتی که زیر نظر وزارت علوم نیستند، اتفاق میافتد». البته دکتر خالقی تاکید میکند که در این مورد آماری ندارد و فقط تحلیل خودش را از وضعیت موجود ارائه میدهد:
«در دانشگاههای دولتی، اغلب استادها تمام‌وقت هستند. تعداد دانشجوهای فوق‌لیسانس و دکترایشان هم محدود است و معمولا از 4-3 نفر در سال بیشتر نمیشود. به همین دلیل، استاد میتواند به میزان کافی برای هر دانشجو وقت بگذارد و نظارت و کنترل لازم را بر او داشته باشد.
ضمن اینکه دانشجو باید در یک جلسه از پروژه خود در حضور استادان ممتحن دفاع کند که این مسئله در آنجا هم به‌خوبی قابل ارزیابی است؛ یعنی اگر پروژه را کس دیگری انجام داده باشد، موقع دفاع مشخص میشود. اما در دانشگاههای غیردولتی از هیات علمی غیرتمام وقت زیاد استفاده میشود.
در عین حال نسبت دانشجو به استاد در خیلی مراکز غیردولتی استاندارد نیست و با کمبود هیات علمی مواجهند. بنابراین، ناگزیرند برای یک استاد، بیش از ظرفیت معمول کار تعریف کنند».
اگر تخلف و تقلب دانشجویی در ارائه پروژهاش مشخص شود، چه برخوردی با او صورت می‌گیرد؟ «این کار به هیچ عنوان مورد تایید ما نیست و شدیدترین اقدامات در مورد او انجام خواهد شد؛ تا حد اخراج از دانشگاه. حتی اگر از پروژه دفاع کرده و نمره‌اش صادر شده و مدرکش را گرفته باشد هم از آن مدرک، سلب اعتبار میشود و دانشنامهاش را لغو میکنند.
مثلا موردی داشتیم که استادی متوجه شده بود قسمتی از پایاننامه یکی از دانشجویان استادی دیگر، از روی پایاننامه یکی از دانشجویان او کپی شده بود که چنین برخوردی با او کردیم».
خیلی از افراد و مؤسساتی که به طور غیرقانونی پروژههای دانشجویی را انجام میدهند، علنا تبلیغ میکنند، آگهی خود را روی سایتها میگذارند و قابل شناسایی هستند. در مورد آنها چه کردهاید؟ «برخورد قانونی با سایتها و مؤسسات متخلف در این زمینه به معاونت پژوهشی وزارت علوم مربوط است. البته تا جایی که من اطلاع دارم، آنها در صورت اطلاع از موارد تخلف، از طریق مراجع قانونی پیگیری میکنند».