براساس گزارش لايو‌ساينس، شيوع ابولا در آفريقا با گزارش شدن موارد ابتلا در گينه آغاز شد و به تدريج به كشورهاي همسايه، ليبريا و سيرالئون نيز نفوذ كرد. تاكنون هيچ‌يك از اين سه كشور آفريقايي ابتلا به چنين ويروسي را تجربه نكرده بودند، علاوه براين گزينه‌هاي ابتلا در اين كشورها به ويروسهايي آلوده شده‌اند كه تنها در دورافتاده‌ترين نقاط آفريقاي مركزي يافت مي‌شود.
اما باوجود تصويري كه از ابولا به عنوان ويروسي كه مرموزانه و اتفاقي از دل جنگل‌هاي آفريقايي ظاهر مي‌شود وجود دارد، مناطق آلوده به اين ويروس به گفته محققان دانشگاه تولان به هيچ‌وجه اتفاقي نيستند. به گفته اين محققان، ويروس مرگبار ابولا خود را به مناطقي رسانده كه كمترين آمادگي براي مقابله با آن را ندارند.
محققان دانشگاه تولان در تحقيقي جديد عواملي كه اين شيوع جديد ابولا را به يكي از بزرگترين و مرگبارترين همه‌گيري‌هاي ويروسي در طول تاريخ تبديل كرده‌است، مورد بررسي قرار داده‌اند و اگرچه امروز تمركز اصلي روي نحوه كنترل اين بيماري و پيشگيري طولاني مدت قرار گرفته، اما عوامل تاثيرگذار در شيوع بيماري نيز بايد مورد توجه قرار گيرند.
پنج دليل اصلي شيوه ابولا در آفريقا به گفته محققان از اين قرارند:
ويروس عامل ابتلا مرگبارترين نوع ويروس ابولا است
ويروس ابولا از پنج گونه برخوردار است، و هر گونه در مناطقي مختلف عامل شيوع بيماري شده‌اند. متخصصان از پي بردن به اين نكته كه به جاي ويروس ابولاي جنگل تاي، كه در نزديكي گينه يافت مي‌شود،ويروس ابولاي زاير ( Zaire ) منجر به همه‌گيري اخير در آفريقا شده‌است شگفت‌زده شدند. اين گونه از ابولا تاكنون تنها در سه كشور در مركز آفريقا، جمهوري كنگو، گابون و جمهوري دموكرات كنگو، يافته شده‌بود.
اين ويروس مرگبارترين نوع ابولا است كه در دوره‌هاي گذشته جان بيش از 90 درصد از مبتلايان به خود را گرفته‌بود.اما اين ويروس چطور به گينه راه يافته‌است؟ تعداد مسافران ميان گينه و مناطقه گوئه‌كدو، منطقه‌اي بسيار دورافتاده كه اولين ابتلا به اين ويروس در آن گزارش شد، بسيار محدود است. از اين رو محققان معتقدند اگر اين ويروس از چنين فاصله دوري وارد گينه شده‌است، به احتمال زياد مسافري كه حامل آن بوده، يك خفاش بوده‌است.
همچنين اين احتمال وجود دارد كه ويروس پيش از آغاز همه‌گيري اخير، در غرب آفريقا حضور داشته و در ميان خفاش‌ها در گردش بوده و حتي شايد انسان‌ها را نيز به خود آلوده مي‌كرده، اما اين آلودگي به اندازه‌اي پراكنده بوده كه كسي توجهي به آن نمي‌كرده‌است. آزمايش‌هاي خوني انجام شده از ساكنان مبتلا به ديگر بيماري‌ها در اين مناطق نشان مي‌دهند اين افراد پيش از اين نيز به ابولا مبتلا شده‌بودند.
كشورهاي مبتلا فقيرترين‌ها هستند
گينه نه تنها كشوري است كه مقصد مهاجرت خفاش‌هاي آلوده‌است، بلكه يكي از فقيرترين كشورهاي جهان نيز به‌شمار مي‌رود، صد و هفتاد و هشتمين كشور فقير جهان. بيش از نيمي از جمعيت گينه زير خط فقر ملي زندگي مي‌كنند و درحدود 20 درصد از جمعيت اين كشور از فقر شديد در عذابند. ليبريا و سيرالئون نيز مشابه گينه در دسته كشورهاي فقير قرار دارند و رتبه آنها در شاخص توسعه انساني سازمان ملل به ترتيب 174 و 177 است. اين كشورها قرباني جنگ‌هاي داخلي نيز هستند و در تلاشند تا دوباره از ميان ويرانه‌هاي جنگ بيرون آمده و روي پاي خود بايستند. از اين رو در اين كشورها كمبود تجهيزات و كمبود همكاري براي رديابي حركت بيماران در سرتاسر كشور بسيار به چشم مي‌آيد.
كمبود سيستم بهداشت و درمان قوي
سيستم درماني ضعيف كه ناتوان از نشان دادن واكنش درست و به‌موقع نسبت به شيوع بيماري همه‌گير بوده و حتي در تامين ابتدايي‌ترين منابع بهداشتي نيز ضعف دارد، زائيده اقتصادي ضعيف است. عدم استفاده از دستكش‌هاي يكبار‌مصرف، ماسك، سوزن‌هاي ضدعفوني شده، و مواد ضد‌عفوني‌كننده در اين مناطق امري رايج است. عدم آمادگي در برابر بيماري‌هاي عفوني حتي مي‌تواند مراكز بهداشتي را به مراكزي براي شيوه و سرايت بيشتر بيماري‌ها تبديل كند.
فقر انسان‌ها را راهي جنگل‌ها مي‌كند
حتي اگر ويروس ابولا براي مدتي در گينه در گردش بوده‌باشد، حيوانات ناقل اين ويروس و ديگر انواع بيماري‌زاها معمولا در مجاورت انسان نيستند و بيشتر در اعماق جنگل و در كمترين تماس ممكن با انسان زندگي مي‌كنند. با اين‌همه انسان‌هاي گريزان از فقر در جستجوي منابع چوب و غذا به دل جنگل‌ها هجوم مي‌برند و به اين شكل احتمال انتقال ويروس به آنها افزايش پيدا مي‌كند.
فصل خشكي شيوع را تشديد مي‌كند
اولين مورد ابتلا به ابولا در دسامبر 2013 در گينه گزارش شد، يعني در ابتداي فصل خشكسالي. در ديگر كشورها نيز شيوع اين بيماري طي دوران انتقال فصل باراني به فصل خشكي آغاز مي‌شود، زماني‌كه شرايط به شدت خشك مي‌شود و از اين رو اين احتمال وجود دارد كه شرايط آب‌و‌هوايي خشك به شكلي بر تعداد آلودگي خفاش‌ها به اين ويروس و يا ميزان تماس انسان‌ها با آن تاثيرگذار باشد. درك بهتر اين شرايط بحراني نيازمند تجزيه و تحليل دقيق‌تر و عميق‌تر از داده‌هاي موجود است. آنچه كه مشخص است ساكنان مناطق آلوده نسبت به خشكي بي‌سابقه و غيرمنتظره هوا گلايه كرده‌اند كه دليل آن جنگل‌زدايي سريع اين مناطق طي دهه‌هاي اخير بوده‌است.