حالا در تهران با جنس دیگری از این پدیده روبه‌رو هستیم. می‌گویند تهران، آن سرزمین خوش آب و هوای دیروز و این کلان‌شهر پر از مهاجر امروز، در حال حركت به سوی اکوسیستم بیابانی است. این را محمدهادی حیدرزاده، مدیر کل سازمان حفاظت محیط زیست استان تهران گفته و اضافه كرده که نشست زمین و فروکش‌کردن آب‌های سطحی از دیگر عوامل خشک‌سالی کلان‌شهر تهران بوده که با افزایش گرد و غبار همراه شده است.
* * *
مواظب خودت باش
دیگر باید به فکر خودمان باشیم. نیاز به خودمراقبتی داریم. مهتاب مطلبی، كارشناس بهداشت می‌گوید: «هوای تهران آلاینده‌های مضر خودش را دارد كه با وجود گرد و غبار شاید تشدید هم بشود. این هوا روی حافظه و قدرت یادگیری اثر می‌گذارد، باعث ریزش مو و پیری پوست می‌شود، همچنین باعث اِگزما و جوش‌های ریز روی پوست می‌شود و تأثیر منفی روی بافت بیرونی چشم دارد. این هوا آمار آسم، بیماری‌های تنفسی، آلرژی و... را بین كودكان و نوجوانان بالا برده است.»
بخواهیم یا نخواهیم، این ذرات در هوای شهر پراكنده‌اند. تابستان طولانی و خشك‌سالی و بیابان‌های اطراف تهران، تعریف دیگری برای آلودگی هوای تهران داده‌اند؛ آلودگی از جنس خاك و گرد و غبار.
حالا در این شرایط چه‌طور از خود مراقبت كنیم؟
مطلبی می‌گوید: «در بهداشت حرف اول را پیش‌گیری می‌زند. پس بهتر است در ساعت‌های اوج آلودگی هوا از خانه بیرون نرویم. بعضی از روزها از صبح هوا غبارآلود است و معمولاً رسانه‌ها هم اعلام می‌كنند در این روزها فكر دوچرخه‌سواری را از سر بیرون كنیم، پارك نرویم و ورزش نكنیم.
حالا اگر به هر دلیلی مجبور بودیم از خانه بیرون برویم و در معرض این ذرات قرار بگیریم، باید آن‌ها را از بدنمان خارج كنیم و برای این كار بهترین راه تغذیه است.
نوشیدن آب طبیعی و خوردن میوه و سبزیجات تازه، مصرف شیر كه در اولویت همه‌ی این‌هاست و خوردن سوپ و آش كمك می‌كند كه بدن ما این سموم را دفع كند و از بین ببرد.
خوردن منابع آهن هم، به بدن ما كمك می‌كند تا این مواد آلاینده را از خود خارج كند.
از سوی دیگر هر ماده‌ی غذایی كه در خود مواد نگه‌دارنده دارد مثل پفك، چیپس و بسیاری از خوراكی‌هایی كه در فروشگاه‌ها عرضه می‌شوند، تأثیر منفی آلاینده‌ها را در بدن تشدید می‌كنند.»
* * *
بدن بدون دفاع
ذرات چند دسته‌اند؛ معمولاً ذراتی كه كمتر از دو و نیم میكرون باشند، ناشی از رفتارهای انسانی تولید می‌شوند و ماشین‌ها و كارخانه‌ها تولیدكننده‌های اصلی آن هستند، همان آلودگی كه بیش‌تر در زمستان‌ها شاهدش هستیم.
ذراتی هم که از بیابان‌ها می‌آیند معمولاً قطر بیش‌تر از پنج میکرون دارند. همین ذرات تابستان امسال.
حالا حتی اگر این ذرات را خنثی در نظر بگیریم و فرض کنیم هیچ اثر شیمیایی ندارند، اصلی‌ترین خطرشان این است که به دلیل ابعاد خیلی کوچک‌شان، از سیستم تنفسی ما به‌راحتی عبور می‌کنند. وقتی این اتفاق می‌افتد سطح اکسیژن‌گیری ریه کاهش پیدا می‌کند و فرد دچار حملات تنفسی می‌شود.
این ذرات همچنین به‌راحتی وارد سیستم گردش خون می‌شوند. قطر آن‌ها كمتر از پنج میكرون و البته دو و نیم میكرون است و قطر گلبول قرمز خون هفت میکرون است.
پس این اندازه‌ی کوچک باعث می‌شود که وارد گردش خون شوند و ساختار حرکتی خون را در بدن و رفتار این گردش را تغییر می‌دهند. باعث گرفتگی رگ‌ها می‌شوند و...
دیگر توضیحی نمی‌دهیم. فقط طبق گزارشی که سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا ارائه کرده، بدن انسان هیچ‌گونه مکانیزم دفاعی تعریف‌شده‌ای برای مواجهه با این ذرات ندارد. این ذرات وارد بدن می‌شوند و تأثیر خود را می‌گذارند و البته گاهی به فراخور، از بدن خارج می‌شوند و بدن، مکانیزم تعریف‌شده‌ای هم برای خروج آن‌ها ندارد.