بقيه روز هم با منظره مار پيتون، ميمون هندي و سوسماراژدهاي آبي سر مي‌شود. براي آنكه همسايه چنين خانه‌اي باشيد، نيازي نيست شهروند نيوزلند، آمازون يا جزاير جنوب شرقي آسيا باشيد. بغل گوش خيلي از ما، مخصوصا در مناطق شمالي پايتخت، خانه‌هايي هستند كه ساكنانشان يك كلكسيون عجيب و غريب از حيوان‌هاي كمياب را جمع كرده‌اند. براي آنهايي كه تا چند سال قبل سگ و گربه و همستر حيوان خانگي‌شان بود، حالا معيار‌ها تغيير كرده. معلوم نيست چه بلايي سرمان آمده، معلوم نيست كه چرا از نگهداري چند بلبل خوش‌صدا و نهايتا يك آكواريوم با ماهي‌هاي رنگارنگ، تغيير ذائقه داده‌ايم و حالا به نگهداري رتيل و ايگوانا و عنكبوت و سگ سورتمه رسيده‌ايم. به هر حال دور، دور حيواناتي است كه نام خيلي از آنها در ايران و كشورهاي دور و بر كمتر به گوش كسي رسيده است؛ مگر دامپزشك‌ها و البته تاجران حيوانات زينتي.
مظنه بازار حيوانات چقدر است؟
فكر مي‌كنيد برخي از همشهريان ما براي متفاوت بودن و فخر‌فروشي حاضرند چقدر بابت خريد حيوانات عجيب و غريب خرج كنند؟ در بين حيوانات عجيب و غريبي كه در باغ‌وحش‌هاي زيرزميني- بخوانيد همين بازار زيرزميني مولوي تهران- فروخته مي‌شوند، ببرهاي سفيد بنگال صدرنشين قيمت هستند؛يك‌ميليارد تومان ناقابل براي يك جفت ببر! بعد از آن، توله شيرها هم حيوانات پرطرفداري هستند كه از پاكستان وارد مي‌شوند و مستقيما به قفس‌هاي خانگي مي‌افتند البته به قيمت ۲۰ميليون تومان. اگر كسي دنبال گونه‌هاي خاص‌تري باشد، مي‌تواند سفارش گوزن زرد اروپايي را بدهد كه جفتي ۱۲ميليون تومان فروخته مي‌شوند و قابليت زادوولد هم دارند. آنقدر كه بتوان آنها را در يك باغچه كوچك رها كرد و بره‌هايي ۳-۴ ميليون توماني ازشان گرفت. گوزن‌سفيد و غزال ايراني هم جزو اين فهرست خاص و عجيب هستند كه چون در رده حيوانات در معرض خطر قرار دارند، تهيه‌شان نه فقط پول كلان كه ريسك‌پذيري زيادي را هم مي‌طلبد. چون به محض آنكه مشخص شود كسي اين‌گونه‌ها را مصادره كرده، در پيچ‌و‌خم مجازات‌هاي قانوني خواهد افتاد.
از گكو تا مار پيتون در پايتخت
درست است كه بيشتر مردم به محض ديدن مارمولك آن را مي‌كشند اما كساني هم هستند كه حاضرند براي داشتن يك مارمولك ۲۰ سانتي‌متري پلنگي تا ۳۰۰هزار تومان هزينه كنند! گكو‌ها(Gecko) يكي از اين مارمولك‌هايي هستند كه اين روز‌ها طرفداران زيادي پيدا كرده‌اند. آنها بومي شرق آسيا هستند و از مالزي و تايلند و سنگاپور به ايران آورده مي‌شوند. پدرام- م، فروشنده حيوانات خانگي كه ما از طريق شبكه‌هاي اجتماعي موفق به يافتن او شده‌ايم مي‌گويد: «گكو‌ها در دسته پولك‌داران زبان‌سخت قرار مي‌گيرند و در برخي كشورها مثل آمريكا جزو حيوانات زينتي محبوب هستند. نوع پلنگي اين حيوان آرام و بي‌دردسر است و به ازاي هر 2/5سانت از بدن اين حيوان بايد به او يك جيرجيرك شكم پر داده شود. يعني يك گكوي ۲۰سانتي‌متري در هر وعده غذايي بايد ۸ جيرجيرك بخورد.»
چشم و هم‌چشمي يكي از عوامل اصلي فراگير شدن نگهداري از يك حيوان عجيب و غريب است. پدرام گزينه‌هاي ديگري مثل اژدهاي ريش‌دار، مار بال پيتون و رتيل رز شيليايي را هم پيشنهاد مي‌دهد و مي‌گويد: «اينها هم در دسته خزندگان هستند و مي‌توانند مجموعه يك كلكسيون‌دار را تكميل كنند.» او توضيح مي‌دهد كه اژدهاي ريش‌دار كه به آن پاگونا هم گفته مي‌شود در واقع جايگزين ايگوانا در بازار شده و حول و حوش ۵۰۰ هزار تومان قيمت دارد. او مي‌گويد: «اين حيوان بومي استرالياست و حداكثر ۶۰سانتي‌متر رشد مي‌كند. اسم اژدهاي ريش‌دار هم به اين دليل روي آن گذاشته شده كه هنگام ترس تيغ‌هاي اطراف گردنش را سفت مي‌كند و بالا مي‌دهد و قيافه منحصر به فردي پيدا مي‌كند.»
آنطور كه پدرام مي‌گويد، اژدهاي ريش‌دار بايد در فضاي بزرگي نگهداري شود و به همين دليل مشتريان خاص خودش را دارد؛ مشترياني كه البته كمتر پيش مي‌آيد اين حيوان را تا آخر عمرش يعني ۱۰ سالگي نگه دارند. بنابراين بيشتر آنها يا در ۲-۳ سالگي فروخته مي‌شوند يا آنقدر مورد بي‌توجهي قرار مي‌گيرند كه در ۶-۷ سالگي مي‌ميرند.
مار بال پيتون، يكي ديگر از پيشنهادهاي پدرام است كه براي آن قيمتي حدود ۴۰۰ هزار تومان تعيين مي‌كند و مي‌گويد: «هيچ جا نمي‌توانيد اين قيمت پيدا كنيد. مار بال پيتون از طرفي شبيه مار پيتون و از طرفي رام و بي‌دردسر است. براي همين تبديل شده به يك حيوان خانگي محبوب. به‌خصوص كه اين مار‌ها رنگ و طرح جالبي دارند و خيلي هم بزرگ نمي‌شوند كه دردسر ايجاد كنند.»
چيزي كه خيلي‌ها را جذب اين مار مي‌كند، عنوان «پيتون» است اما بال پيتون آنقدر بي‌بخار است كه اگر بترسد، فوري خودش را گلوله مي‌كند و مثل يك توپ گوشتالود كنج تراريوم- همان آكواريوم نگهداري از حيوانات- چمباتمه مي‌زند. بال پيتون‌ها به يك جايگاه گرم احتياج دارند و هفته‌اي يك موش يا موش صحرايي تا با آن شكمشان را سير كنند. مار بال پيتون مار تنبلي است و معمولا خيلي از جايش تكان نمي‌خورد؛ بنابراين يك دكوري اشرافي براي كساني است كه مي‌خواهند باغ‌وحش را به منزل شخصي‌شان ببرند!
زندگي با رتيل‌هاي عزيزم
وقتي بعضي‌ها حاضرند براي شهرت خودكشي هم بكنند بعيد نيست كساني هم باشند كه عطش متفاوت بودنشان از مار و مارمولك هم گذشته و به رتيل بياورند! رتيل‌رزشيليايي يكي ديگر از حيوانات فروشگاه زيرزميني پدرام و ديگر فروشندگان بازار غيررسمي حيوانات در پايتخت است كه مشتريان كم، اما دست به خرجي دارد. هر يك رتيل ۱۵سانتي‌متري دست‌كم ۲۰۰ تا۴۰۰ هزار تومان معامله مي‌شود و خريدار آن بايد يك اتاقك شيشه‌اي و چند حشره ريز دست‌وپا كند تا حشره خاص و متفاوتش را بين ۵ تا ۲۰ سال نگه دارد. رتيل آتشين شيلي يا چيلين رز، ۸پاي بلند پر مو دارد و بدنش هم پوشيده از پرزهاي بلند اخرايي رنگ است. پدرام اما اين رتيل را اينطور توصيف مي‌كند: «حيوان آرام و صلح‌جويي است و مي‌توانم بگويم به ندرت گاز مي‌گيرد. اگر هم گاز بگيرد، زهرش كشنده نيست.»
سگ سورتمه در وان يخ
در شرع ما، سگ حيوان نجسي است. نگهداري از سگ در شهر باعث آزار و اذيت ديگران مي‌شود. ضمن آن كه نگهداري از سگ در آپارتمان تعرض جدي به حقوق حيوانات است اما هيچ‌يك از اينها دليل نمي‌شود كه برخي‌ها سراغ نگهداري از سگ‌ها نروند. تازه تغيير ذائقه «خاص پسند»ها تا جايي رسيده كه حالا سگ‌هاي پشمالوي پاكوتاه جايشان را به سگ‌هاي گله و سورتمه داده‌اند. پرفروش‌ترين حيوان خانگي اين روز‌ها در دسته سگ‌سانان، هاسكي است كه در آلاسكا و سيبري به‌عنوان سگ سورتمه مورد استفاده قرار مي‌گيرد اما به شكل شگفت‌آوري در ايران، تبديل به يك حيوان خانگي شده است؛ حيواني كه نگهداري آن دردسرهاي زيادي دارد اما مد دنياي حيوانات اين دردسر‌ها را براي خاص پسند‌ها تبديل به يك اجبار كرده است. احسان- ص، يكي ديگر از فروشندگان حيوانات خاص است كه مشتريانش را بيشتر از شبكه‌هاي اجتماعي پيدا مي‌كند. او مي‌گويد: «يك توله هاسكي ۸ ماهه دارم، تقديمتان مي‌كنم 1/5ميليون. همين را شايد تا ۲ميليون تومان هم بفروشند اما من چون تازه بار هاسكي‌ام رسيده، مي‌خواهم ردشان كنم. »
توله‌اي كه احسان از آن حرف مي‌زند، يك سگ سفيد و سياه با چشم‌هاي آبي روشن است كه همين ويژگي او را گران‌تر از ديگر همنوع‌هايش مي‌كند. احسان مي‌گويد: «هاسكي سگ اعيان و اشراف است. هم زيباست، هم بزرگ است و هم قدرتمند و كاري. به‌خصوص اگر چشم‌هاي آبي داشته باشد، اصالتش بيشتر است. ضمن اينكه هاسكيها خيلي باهوش و پرانرژي هستند و يادگيري خوبي هم دارند.»
او درباره شرايط نگهداري اين سگ هم مي‌گويد: «بايد مدام با آن بازي كنيد و در فضايي به‌شدت خنك نگهش داريد؛ مثلا در فضايي كه كولر گازي هميشه روشن است. يك وان يخ هم براي خنك كردنش بگذاريد تا هر روز چندبار توي يخ‌بازي كند. به جز اين دردسر ديگري ندارد.»
هاسكيها با وجود اينكه سگ‌هاي بزرگ و قدرتمندي هستند اما نمي‌توانند به‌عنوان سگ نگهبان به‌كار گرفته شوند؛ چون اصولا اهل پارس كردن و سر و صدا راه انداختن نيستند و آدم‌هاي جديد را به‌عنوان دوستان جديد براي بازي كردن مي‌شناسند. به جز اين، يك دردسر بزرگ ديگر هم دارند كه احسان اينطور عنوانش مي‌كند: «هاسكيها بايد شب‌ها با پوشك مخصوص سگ بسته شوند، وگرنه ممكن است جايشان را كثيف كنند.»
حيوان بايد خارج از خانه نگهداري شود
خيلي‌ها فكر مي‌كنند حيوانات به صرف اينكه از يك مركز رسمي خريداري شوند يا از بدو تولد در خانه بزرگ شوند يا حتي با معاينه دامپزشك و دريافت چند قرص و واكسن گواهي سلامت دريافت كنند ديگر مشكلي براي انسان به‌وجود نمي‌آورند. اما دكتر فرهاد جباري، دامپزشك مي‌گويد: «براساس گزارش‌هاي سازمان جهاني بهداشت (WHO) از ميان ۱۷۰۹ عامل بيماري‌زا، ۸۳۲ عامل، از حيوانات به انسان منتقل مي‌شود و از ميان ۱۵۶ بيماري نوپديد شناخته شده در انسان، ۱۱۴ مورد آن از حيوانات به انسان منتقل شده است.» او ادامه مي‌دهد: «بيماري‌هاي مشتركي بين حيوان و انسان وجود دارد كه حتي با واكسن هم مهار نمي‌شوند. چون خيلي از ميكروب‌هايي كه براي حيوانات طبيعي هستند، براي انسان تهديد به‌حساب مي‌آيند. در نتيجه امكان ابتلاي افرادي كه حيوان خانگي دارند به بيماري‌هاي پوستي، تنفسي، چشمي، داخلي و عفوني بيشتر است.» دكتر جباري، سالك را يكي از اين بيماري‌هاي پوستي مي‌داند و مي‌گويد: «اين بيماري طولاني مدت و بدون درد و تب است كه از حيوان به انسان منتقل مي‌شود و معمولا ناقلان آن جوندگان و سگ‌سانان هستند. علاوه بر اين، بيماري‌هاي انگلي سگ هم صاحبان آنها را تهديد مي‌كند. در نتيجه خيلي از افرادي كه سگ و گربه نگهداري مي‌كنند، دچار كچلي، كك و شپش يا كرم‌هاي روده‌اي مي‌شوند.» او يكي ديگر از بيماري‌هاي شايع منتقل‌شونده از حيوانات را توكسوپلاسموز معرفي مي‌كند كه از تماس با گربه ناشي مي‌شود و مي‌گويد: «شيوع اين بيماري بسيار بالاست و علائم بيماري فقط در ۱۰درصد افراد بروز مي‌كند كه اغلب زنان باردار و افرادي با ضعف سيستم دفاعي هستند. اين بيماري مي‌تواند منجر به تاري ديد، مشكلات تنفسي، ناباروري يا تولد نوزاد ناقص شود.» دكتر جباري مي‌گويد: «حيوان بايد خارج از خانه نگهداري شود. وقتي پاي حيوان به آشپزخانه و اتاق خواب باز شد، يعني پاي بيماري به زندگيتان باز شده است. حتي اگر حيوان خانگي‌تان بسيار گران‌قيمت يا از بهترين خدمات پزشكي بهره برده باشد.»