بنابه شمردن جوجه‌ها اگر باشد، همين روزهاي پاياني شهريور، آخر پاييز اردوهاي جهادي هم هست. اما اين اردوها چه حال و هوا و از آن مهم‌تر چه فايده‌اي دارند.
اردوي جهادي آينه همت آدم‌هاي بي‌ادعايي است كه محروميت‌زدايي در مناطق مختلف كشور را مهم‌ترين آرمان‌شان مي‌دانند. آنها براي تحقق عدالت اجتماعي و كاستن از رنج مردم نقاطي را هدف مي‌گيرند كه گاهي از چشم مسئولان دور مي‌ماند، آنقدر دور كه گاهي حتي مي‌شود مردمانش را فراموش شده‌هاي اين سرزمين دانست.
به گفته محمد مظفري، مسئول حركت‌هاي جهادي سازمان بسيج‌سازندگي 3گروه اردوي جهادي ساماندهي شده در كشور وجود دارد كه در تعطيلات نوروز و تعطيلات تابستان به مناطق محروم مهاجرت كرده و اقدامات عمراني، فرهنگي، آموزشي، بهداشتي و... را انجام مي‌دهند.
دانشجويان و دانش‌آموزان بيشترين مشاركت‌كنندگان در اردوهاي جهادي هستند اما راه مشاركت در اين اردوها براي ديگر افراد هم باز است. مظفري تأكيد مي‌كند اردوهاي جهادي نه سياسي است و نه اقتصادي و عقيدتي بلكه يك كار جهادي عام‌المنفعه خداپسندانه است و هر كس كه تمايل به شركت در اين اردوها داشته باشد حتي اگر بسيجي نباشد هم مي‌تواند وارد اين عرصه شود و در مناطق محروم خدمت كند.
نتايج اردوهاي جهادي را بهتر از هر جايي و هر كسي بايد از زبان مردم محرومي شنيد كه طعم خوش همدلي جهادگران را چشيده‌اند اما براساس آمار سازمان بسيج‌سازندگي در 4سال گذشته 10هزار اردوي جهادي در مناطق مختلف تشكيل شده كه ميانگين تعداد شركت‌كنندگان در هر اردو بين 30تا 70نفر بوده. در اين ميان دانشگاه تهران اردوهاي 180نفره هم داشته است كه به مناطق محروم اعزام شده‌اند. به گفته وي در سال‌هاي گذشته اقدامات آموزشي، عمراني، فرهنگي زيادي در اردوهاي جهادي در سراسر كشور انجام شده است.
خدمات‌رساني عمراني از مهم‌ترين قسمت‌هاي اردوهاي جهادي است كه تقريبا در بيشتر اردوها مشترك است اما در كنار اين اقدامات، كارهاي فرهنگي و آموزشي نيز انجام مي‌شود؛ گاهي يك كتابخانه كوچك براي نوجوان‌هاي يك روستاي دورافتاده بهترين هديه است.
استفاده از توانايي مردم محلي در انجام عمليات‌هاي عمراني از اصول اين اردوهاست. در مناطقي كه امكان استفاده از ساكنان براي انجام عمليات عمراني باشد گروه‌هاي جهادي بيشتر كارمديريتي و هدايت كار را به‌عهده دارند و انجام عمليات عمراني به‌دست مردم منطقه انجام مي‌شود. اما اين موضوع در مناطقي كه نيروي جوان آن مهاجرت كرده تفاوت مي‌كند. در چنين شرايطي داوطلبان جهادگر مهندسان باانگيزه‌اي هستند كه حتي به اندازه يك كارگر ساده هم ادعا ندارند. در اين ميان خانم‌هايي كه به اين اردوها اعزام شده‌اند بيشتر اقدامات فرهنگي، آموزشي و تحصيلي را برعهده دارند. حضور پزشكان نيز در اين اردوها بسيار قابل توجه است؛ پزشكاني كه روزها در كنار ديگر اعضاي اردو بيل مي‌زنند و بعدازظهر‌ها طبابت مي‌كنند.
محمد مظفري مي‌گويد: با اينكه كار زيادي در اردوهاي جهادي انجام شده اما شدت محروميت در برخي مناطق به حدي زياد است كه بيشتر نيروي كار آن مناطق به اميد دستيابي به شغل بهتر كوچ كرده‌اند و تعدادي افراد مسن در اين مناطق باقي مانده‌اند. در اين محل‌ها نيروهاي جهادي از صفر تا صد كار را انجام مي‌دهند. اما در ساير مناطق از توان مردم محلي هم استفاده مي‌كنيم.
به گفته او يكي از اصول اصلي در فعاليت‌هاي جهادي مطالبه‌گري است يعني زماني كه يك عده در قالب اردوي جهادي به منطقه‌اي محروم مي‌روند در بازگشت به محل زندگي خود زبان گوياي آن منطقه مي‌شوند و نيازهاي آن منطقه را براي مسئولان شهر و استان‌شان بازگو و مطالبه مي‌كنند. به همين دليل است داوطلبان جهادگر براي چند سال متوالي به يك منطقه مي‌روند تا نيازها و مشكلات آنها را نياز سنجي كنند و بتوانند حداقل بخشي از نيازهاي آنها را برآورده كنند، چرا كه تا نيازسنجي نشود كمك كردن مفهوم خاصي پيدا نمي‌كند.
اما اردوهاي 30تا 70نفره‌اي كه به مناطق محروم مهاجرت مي‌كنند هزينه اياب و ذهاب و اسكان و خورد و خوراكشان را چگونه تأمين مي‌كنند؟ به گفته مظفري هزينه‌هاي اين اردوها تلفيقي است يعني برخي از آنها با توزيع اردوهاي جهادي و نيازهاي افراد مشاركت‌كننده در اردو در مساجد و دانشگاه‌ها و در جمع خيرين هزينه اين اردوها را تأمين مي‌كنند، بخشي از اين هزينه‌ها نيز در قالب نفر - اردو كه براي هر نفر در يك اردوي 10روزه 10هزار تومان براي هر روز مي‌شود توسط بسيج‌سازندگي پرداخت مي‌شود. شگفت آنكه بخش عمده‌اي از هزينه‌ها توسط خود اعضاي اردو تأمين مي‌شود، آنها هم وقت مي‌گذارند و زحمت مي‌كشند و بي‌آنكه مزدي بگيرند، پول هم مي‌دهند.
اردوهاي جهادي در مناطق حاشيه‌اي و دورافتاده تشكيل نمي‌شود. مظفري مي‌گويد:«در شهرهاي بزرگي مثل تهران هم محروميت‌هاي زيادي هست. اردوي جهادي از جنس صدقه جاريه است به همين دليل به اردوهاي جهادي توصيه مي‌شود اول در اطراف محل زندگي خودشان اين اردوهاي جهادي را انجام دهند. با وجود اين هيچ محدوديت و ممنوعيتي براي برگزاري اردوهاي جهادي در مناطقي كه مسئولان اردوها تمايل به حضور در آنها دارند وجود ندارد. اردوها آزاد هستند به هر منطقه‌اي كه تمايل دارند براي كار جهادي بروند.»
مظفري معتقد است افرادي كه به اردوهاي جهادي مي‌روند نبايد از بركات اين اردوها غافل شوند چرا كه هدف از برگزاري اين اردوها كاستن از بار محروميت‌هاي هموطنان و سختي‌هاي زندگي آنان است.
تدوين سند پيشرفت مناطق محروم
سيدمحمد رضا حسيني، معاون سازندگي سازمان بسيج سازندگي با اشاره به اين نكته كه همه افراد مي‌توانند در اردوهاي جهادي شركت كنند به همشهري مي‌گويد: اولويت عملياتي شدن اردوهاي جهادي در سراسر كشور، رسيدگي به مناطق محروم استاني است كه اردوي جهادي در آن تشكيل شده است. به گفته وي در چند سال گذشته شيب كمك‌هاي سازمان‌ها و نهادهاي دولتي نسبت به كمك به اردوهاي جهادي نزولي شده، اين در حالي است كه براي دستيابي به موفقيت بيشتر در اردوهاي جهادي به كمك همه‌جانبه سازمان‌ها و نهادهاي دولتي نياز داريم تا افرادي كه در اردوهاي جهادي شركت مي‌كنند بتوانند به بهترين نحو اقدامات خود را در مناطق كم برخوردار انجام دهند. حسيني با تأكيد بر كيفي‌سازي و بومي‌سازي اردوهاي جهادي مي‌گويد: «اردوهاي جهادي به هر منطقه‌اي كه مي‌روند براساس سند پيشرفتي كه براي آن منطقه نوشته شده برنامه‌ريزي و اقدام مي‌كنند. جنس اردوها خودجوش است و اين سند بستر كار را براي شركت‌كنندگان در اردو فراهم مي‌كند.»