معلوم است كه مسافرت با اين افراد كار ساده‌اي نيست و بيشتر بايد حواس‌تان به آنها باشد تا به‌خودتان. اما اگر يكي از همين سفرها، زيارت امام رضا(ع) باشد، شايد شرايط پيچيده‌تر شود. چون از طرفي شما دوست داريد به زيارت و مناجات خود برسيد و از طرف ديگر مسئوليت يك يا دوتا بچه يا يكي از بزرگان خانواده با شماست. البته حتما مي‌دانيد كه همراهي اين افراد خصوصا پا به سن گذاشته‌هاي خانواده چندين برابر به ثواب زيارت شما مي‌افزايد؛ به شرطي كه با روي خوش با آنها رفتار كنيد. ضمنا دعاي خير اين افراد را دست‌كم نگيريد. ما به شما اطلاعاتي مي‌دهيم كه بتوانيد به‌وسيله آنها در چنين شرايطي، يك زيارت خوب و به‌يادماندني داشته باشيد.
به نماز جماعت حرم برسيد
اگر خانم يا آقابزرگي كه با شماست دلش مي‌خواهد به نماز جماعت‌هاي حرم برسد وظيفه شماست كه آنها را به اين نمازها برسانيد. براي اين كار بايد بدانيد كه در روزهاي معمولي و خلوتي حرم كافي است نيم ساعت قبل از اذان خودتان را به صفوف نماز جماعت برسانيد اما در ايام شلوغي و زيارتي خاص تقريبا يك ساعت قبل از اذان ورودي بعضي صحن‌ها بسته مي‌شود و امكان نماز خواندن در داخل صحن‌ها وجود ندارد. فقط در ايام خيلي شلوغ مثل روزهاي اول سال نو در بست‌هاي مختلف حرم هم نماز جماعت خوانده مي‌شود. رواق دارالحجه تنها جايي است كه شما هميشه مي‌توانيد خودتان را به نماز جماعت آنجا برسانيد چون هيچ وقت بسته نمي‌شود.
در بيشتر صحن‌ها و رواق‌هاي حرم نماز جماعت برگزار مي‌شود. تنها نقطه‌اي كه در آن نماز جماعت برگزار نمي‌شود، خود روضه‌مطهر علي‌بن‌موسي الرضا(ع) است.
اگر مي‌خواهيد با بچه خردسال به صفوف نماز جماعت وارد شويد، بهترين مكان به‌خصوص براي خانم‌ها زيرزمين حرم است؛ يك محيط بسته كه فضاي بزرگي دارد و بچه‌ها مي‌توانند بازي كنند ولي در هرحال هر جايي كه به نماز ايستاديد توصيه مي‌كنيم در حال نماز بچه‌ها را به چيزي سرگرم كنيد كه كنار خودتان بماند و وقتي نماز تمام شد به او اجازه بدهيد در صحن بازي كند. چون حين نماز جماعت امكان گم شدن بچه‌ها بين صفوف نماز وجود دارد.
افراد مسن اين امكان را دارند كه از بعضي كفشداري‌ها مثل كفشداري 17، صندلي دريافت كنند. يعني كفش‌هاي خود را تحويل مي‌دهند و براي نشستن و نماز خواندن صندلي مي‌گيرند. نحوه استفاده از اين امكانات را از خدام حرم بپرسيد و مطمئن باشيد با روي خوش راهنمايي‌تان مي‌كنند.
بچه‌ها را با چه پوششي به زيارت ببريم؟
در مورد دخترهاي بالاي 9سال كه بحثي نداريم چون حتما بايد براي وارد شدن به حرم با حجاب كامل باشند. در مورد دخترهاي كوچك‌تر هم اگر قد و قواره بچه درشت باشد در ورودي‌هاي حرم از شما مي‌خواهند كه بچه را با چادر وارد كنيد. در غيراين مورد دقت كنيد دختر شما لباس آستين بلند و شلوار پوشيده باشد. مثلا بچه 6ساله با پيراهن آستين حلقه‌اي و بدون جوراب نباشد. در كل لباس پوشيده تن بچه‌ها كنيد، زيرا به غيراز مسائل شرعي و آداب حرم، هواي داخل رواق‌ها و زير زمين به‌علت روشن بودن مداوم دستگاه‌هاي تهويه خنك و سرد است.
به بچه‌ها چه چيزهايي ياد بدهيم؟
اولين چيزي كه به بچه‌ها ياد مي‌دهيد اين باشد كه دست شما را رها نكنند. به محض اينكه وارد حرم شديد خدام حرم را با لباس و آن چوب‌هاي پردار به بچه‌ها معرفي كنيد. به آنها بگوييد اگر گم شدند بدون اينكه بترسند سراغ يكي از خدام بروند. به بچه‌ها توصيه كنيد با آدم‌هاي غريبه‌اي كه مي‌گويند: «بريم پيش مامانت» همراه نشوند.
ملاحظات خانم بزرگ‌ها و آقا‌بزرگ‌ها
سعي كنيد قبل از بردن افراد مسن به حرم به آنها وقت بدهيد تا به اندازه كافي استراحت كنند. حتما اگر داروي خاصي استفاده مي‌كنند، آن داروها را با خود به حرم ببريد. سعي كنيد در صحن‌ها و رواق‌هاي نزديك به سرويس‌هاي بهداشتي مستقر شويد. شيشه آب كوچك و مواد خوراكي كه مناسب وضعيت فرد مسن است همراه داشته باشيد. مثلا بهترين چيز براي آنها يك ساندويچ نان و پنير و سبزي است. خدام حرم هميشه به زائران سالمند كمك مي‌كنند پس دغدغه سختي زيارت به همراه سالمندان را نداشته باشيد. كساني كه پادرد دارند مي‌توانند از ماشين‌هاي كوچكي كه مخصوص حمل‌ونقل زوار است استفاده كنند. اين ماشين‌ها از باب‌الجواد (ع) يا باب‌الرضا (ع) تا نزديك بست‌ها زوار سالمند را انتقال مي‌دهند. به اين فكر كنيد كه كمك كردن به پدر و مادر سالمند خود يا همسرتان در اين زيارت چقدر ثواب دارد. از اين زاويه نگاه كنيد كه شما به مهمان علي‌بن‌موسي الرضا(ع) خدمت مي‌كنيد.
آذوقه به همراه داشته باشيد
اگر مي‌خواهيد براي ساعات طولاني به حرم برويد و بچه‌اي يا فرد مسني همراه شماست. حتما چيزي براي خوردن به حرم ببريد. بچه‌ها غيراز گرسنگي براي سرگرم شدن هم نياز به يك خوراكي دارند. به علاوه يك تغذيه خوب و خوشمزه هميشه خاطره خوبي از حرم در ذهن بچه‌ها باقي مي‌گذارد. گرسنه ماندن بچه‌ها علاوه بر اينكه آنها را كلافه مي‌كند حواس شما را هم در نماز و زيارت پرت مي‌كند. يك بطري آب هم جزو ضروريات كسي است كه با بچه به حرم مي‌رود.
براي بچه‌هاي زير 3 سال هميشه پوشك و وسايل تعويض و اقلا يك دست لباس اضافه داشته باشيد. تغذيه و شيشه آب كوچك و يك اسباب‌بازي مختصر براي يك زيارت با آرامش در حرم به درد مي‌خورد. مي‌توانيد از غرفه‌هاي فروش محصولات فرهنگي كتاب‌هايي درباره زندگي امام‌رضا(ع) تهيه كنيد. اين كار براي سرگرم كردن بچه‌هايي كه مطالعه را دوست دارند روش خوبي است. البته مهدالرضا هم مي‌تواند چند ساعتي پذيراي كودك شما باشد.
سرويس‌هاي بهداشتي حرم كجاست؟
معمولا بچه‌ها و پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها به‌خاطر شرايط جسمي كه دارند بيشتر به دستشويي رفتن نياز دارند.
تنها سرويس بهداشتي داخل حرم در بست شيخ بهايي است. بنابراين نزديك‌ترين مكان‌ها به اين سرويس بهداشتي مسجد گوهرشاد و رواق دارالهدايه و صحن جمهوري و صحن جامع رضوي است. ساير سرويس‌هاي بهداشتي خارج از حرم هستند كه براي رسيدن به آنها بايد مسير نسبتا طولاني راه رفت. دركل صحن‌هاي جمهوري و جامع رضوي و صحن هدايت و صحن قدس نزديك‌ترين صحن‌ها به سرويس‌هاي بهداشتي هستند. همه سرويس‌هاي بهداشتي امكان استفاده افراد ويلچرنشين را فراهم كرده و همه اين سرويس‌ها توالت فرنگي دارند.
متأسفانه حرم، محلي كه فقط وضوخانه باشد، ندارد ولي آقايان مي‌توانند از حوض صحن جمهوري و مسجد گوهرشاد و آزادي و همه صحن‌هايي كه حوض دارد براي وضو گرفتن استفاده كنند.
كدام فصل؟
وقتي از سفر زيارتي مشهد برمي‌گرديم، خيلي‌ها از ما درباره شلوغي حرم سؤال مي‌كنند. شما مي‌دانيد شلوغ‌ترين و خلوت‌ترين فصل براي زيارت امام رضا(ع) چه زمان‌هايي است؟ تعطيلات تابستان و ايام نوروز، همه مناسبت‌هاي مذهبي، ماه‌هاي زيارتي مثل ماه رجب و ذي‌القعده شلوغ‌ترين فصل‌هاي زيارتي حرم است. نيمه‌اول ماه مبارك رمضان و ساير ايام سال به‌خصوص روزهاي آغازين مدارس در مهرماه و همچنين ايام امتحانات مدارس و دانشگاه‌ها ايام معمولي زيارت است و مي‌شود گفت در اين ايام حرم خلوت‌تر است. پس اگر بچه خردسال داريد يا اينكه قرار است همراه افراد مسن در اين زيارت باشيد، بهتر است در ايامي به مشهد سفر كنيد كه حتي‌الامكان خلوت‌تر باشد.
چه ساعت‌هايي؟
شما در هرفصلي كه به زيارت برويد، حدودا بين ساعات 7 تا 9 صبح و 2 تا 4 بعدازظهر خلوت‌ترين زمان براي زيارت است. چون معمولا خانم بزرگ‌ها و آقا‌بزرگ‌ها دوست دارند بيشتر در حرم بمانند و نماز بخوانند بهتر است در اين ساعات آنها را به حرم ببريد تا ازدحام جمعيت آزارشان ندهد. خوب است بدانيد يك ساعت قبل از هر اذان شلوغ‌ترين ساعت‌هاي حرم است.
اگر فرزند شما يا افراد مسن همراه شما مبتلا به آلرژي يا بيماري‌هاي تنفسي هستند سعي كنيد بدون ماسك آنها را به حرم نبريد. مواد خوش بو‌كننده و تميز‌كننده حرم ممكن است باعث ايجاد حساسيت در آنها شود.
وقتي با بچه‌هاي كوچك و خردسال به حرم مي‌رويد حتما كفش بچه‌ها همراه كسي باشد كه بچه را با خودش به داخل حرم مي‌برد. مثلا كفش يا شماره كفش دست پدر نباشد درحالي‌كه بچه همراه مادر است. ممكن است بچه نياز به بيرون رفتن داشته باشد.
شب‌هاي مشهد از مرداد به بعد رو به سردي مي‌رود. حتما اگر مي‌خواهيد شب‌ها يا صبح زود به حرم برويد لباس بيشتري براي بچه‌ها و سالمندان برداريد.
در طول اين سفر از هميشه خوش اخلاق‌تر و صبورتر باشيد كه بچه‌هاي شما بفهمند زيارت امام رضا(ع) فقط يك بازديد از حرم نيست و بايد عملا در اخلاق و روحيه زوار تأثير داشته باشد.