اما هنوز نشانه یی از توافق در این زمینه وجود ندارد و بلکه هیات دولت که حل اختلاف به آن واگذار شده بتواند این گره را باز کند.
فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی ايران چندی پیش همزمان با هفته دوازدهم لیگ برتر و مرحله ی یک شانزدهم نهایی مسابقات جام حذفی، به دلیل آنچه پرداخت نشدن واقعی حق پخش بازی‌های فوتبال از صدا و سیما به فدراسیون اعلام شد، مانع از ورود دوربین های صدا و سیما به ورزشگاه‌های محل برگزاری مسابقات شد.
نشست مشترک این هفته اعضای فدراسیون و صدا و سیما برای حل این اختلاف راه به جایی نبرد و قرار شد این موضوع در هیات دولت مطرح شود.
مسوولان فدراسیون فوتبال بر این باورند که حق پخش تلویزیونی در همه ی کشورها یکی از راه های اصلی درآمدزایی تیم های باشگاهی و ملی است، اما در ایران بیشتر این درآمد به جیب صدا و سیما می رود.
آنها و همفکران بر این باورند که بر اساس برآوردهای تقریبی، صدا و سیما به عنوان رسانه یی بی رقیب در کشور سالیانه بین 250 تا 400 میلیارد تومان از پخش تلویزیونی لیگ برتر درآمد دارد اما تنها حاضر است که 22 میلیارد تومان برای یک فصل مسابقات، به فدراسیون فوتبال و باشگاه های لیگ برتری پرداخت کند.
بر اساس تعرفه ها، صدا و سیما برای هر ثانیه پخش آگهی بازرگانی بر اساس شرایط مختلف رقمی بین 2 تا 885 هزار تومان در ثانیه پول دریافت می کند. این تعرفه برای مسابقات فوتبال نیز متغیر است. معمولا برای بازی های معمولی لیگ که یک طرف آن استقلال یا پرسپولیس باشد، تعرفه «پله 27» در نظر گرفته می شود که بر مبنای آن هر ثانیه تبلیغ، رقمی در حدود 585 هزار تومان است.
با این شرایط و با توجه به اینکه استقلال و پرسپولیس به عنوان دو تیم پرطرفدار کشور در سال حدود 70 بازی در لیگ و جام حذفی انجام می دهند به نظر می رسد پخش تمام مسابقات این دو تیم برای صدا و سیما، سالیانه درآمدی در حدود 80 میلیارد تومان دارد.
البته این مبلغ درآمد تنها مختص 70 بازی از 512 بازی لیگ است که معمولا از شبکه ی سه پخش می شود و بقیه مسابقات نیز از کانال های ورزش، شبکه های استانی و شبکه ی جهانی جام جم پخش می شود.
«عزیزالله محمدی» رییس اتحادیه فوتبال ایران در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا به درآمد هنگفت صدا و سیما از محل بازی های فوتبال اشاره کرد و گفت: اگر در دعوای حق پخش مسابقات فوتبال داخلی بخواهیم منصفانه قضاوت کنیم، حق با فدراسیون فوتبال است نه رسانه ملی.
وی با بیان اینکه پخش فوتبال هم برای صدا و سیما درآمدزا و هم جذب کننده ی مخاطب است، افزود: اگر صدا و سیما بجای مسابقه های فوتبال، فیلم سینمایی پخش کند، نه به آن میزان مخاطب جذب می کند و نه درآمد.
چندی پیش «علی فتح الله زاده» مدیر عامل سابق باشگاه استقلال در موافقت با اقدام فدراسیون فوتبال در ممانعت از ورود دوربین های صدا و سیما به ورزشگاه ها گفت: من با راه ندادن دوربین ها تا گرفتن حق پخش واقعی تلویزیون به استادیوم ها موافقم و اگر رییس فدراسیون بودم، دستور می دادم که اگر دوربینی به زور وارد ورزشگاه شد بازی را اصلا برگزار نکنند.
وی افزود: جای تاسف دارد که تلویزیون حق پخش مسابقات لیگ برتر فوتبال را نمی دهد اما برنامه می سازد و باشگاه ها را به حیف و میل بیت المال متهم می کند.
در این پیوند «مهرزاد خلیلیان» مدیر عامل باشگاه سپاهان اصفهان نیز نظری نزدیک به فتح الله زاده دارد. وی با انتقاد از برخورد صدا و سیما با فدراسیون فوتبال، اظهار داشت: یک سری حق و حقوق است که باید محترم شمرده شود؛ همان گونه که صداوسیما بابت یک تبلیغ در تلویزیون هزینه دریافت می کند، به همین ترتیب باید حق و حقوق مربوط به پخش تلویزیونی را به باشگاه های فوتبال بپردازد.
بسیاری از منتقدان نبود تلویزیون خصوصی در کشور و انحصاری بودن حق پخش مسابقات فوتبال در دست صدا و سیما را یکی از دلایلی می دانند که مسوولان رسانه ی ملی را وادار کرده است تا از این حق «سوء استفاده» کنند.
از سوی دیگر منتقدان صدا و سیما به موضوع میزان بالای پرداختی حق پخش بازی های فوتبال در لیگ های کشورهای منطقه هم اشاره می کنند و معتقدند صدا و سیمای ایران نمی تواند «تافته جدابافته» باشد.
اما مسوولان رسانه ی ملی معتقدند بر روی تمامی درآمدهای ناشی از لیگ و جام حذفی برنامه ریزی کرده اند و نمی توانند مبلغی بیشتر از 22 میلیارد تومان در یک فصل به فدراسیون فوتبال پرداخت کنند و اضافه ی پرداخت به فدراسیون باید در بودجه ی سالیانه صدا و سیما لحاظ شود.
آنها بر این باورند که بودجه ی باشگاه های کشور از طرف دولت تامین می شود و صدا و سیما نمی تواند از بودجه ی خود مبلغی اضافه بر سازمان برای پخش بازی های فوتبال لیگ برتر پرداخت کند.
«مصطفی هاشمی طبا» گرچه مشاور وزیر ورزش و جوانان است اما در این مناقشه از صدا و سیما دفاع می کند. او در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا گفت: باید از کسانی که ادعا می کنند درآمدهای تلویزیونی ناشی از پخش مسابقات فوتبال هنگفت است پرسید هزینه ی تهیه ی برنامه، پخش و نیروهای سازمان صدا و سیما از کجا تامین می شود؟
«بیژن نوباوه وطن» نماینده ی مردم تهران در مجلس شورای اسلامی هم چندی پیش در دفاع از عملکرد صدا و سیما گفت: چون دولت بودجه ای برای خرید حق پخش در نظر نگرفته ، تلویزیون نمی تواند درآمدهای حاصل از آگهی های فوتبال را به فدراسیون و باشگاه ها بدهد زیرا صدا و سیما در آن صورت برای پرداخت بیش از 10 هزار کارمندش به مشکل می خورد.
گروه پژوهش های خبری ایرنا با «حسن تقدس نژاد» معاون مالی و اداری صدا و سیما نیز تماس گرفت تا نظر وی و سازمان متبوعش درباره ی مناقشه ی اخیر با فدراسیون فوتبال را جویا شود اما وی حاضر به گفت و گو نشد.
وی چندی پیش در انتقاد از دستور رییس فدراسیون فوتبال در ممانعت از ورود دوربین های تلویزیونی به ورزشگاه ها گفت: کفاشیان معرفت، شرف و انسانیت را زیر سوال برده است. مگر دست من و آقای کفاشیان است که مسابقات فوتبال لیگ برتر را پخش کنیم یا نکنیم؛ پخش بازی های فوتبال کار ارزشمند و اولویت دار کشور است که حتما باید نسبت به آن اقدام شود.
*** چه کسی متضرر می شود؟
به نظر می رسد تصویربرداری نکردن از مسابقات فوتبال به هر دو طرف اختلاف-صدا و سیما و جامعه ی فوتبال-آسیب وارد می کند.
اولین و مهمترین ضرر این مساله متوجه صدا و سیما به عنوان رسانه ی ملی است. در حالی که شبکه های مختلف تلویزیونی کشور برنامه های متعددی درباره ی فوتبال و پخش مسابقات این رشته ی ورزشی تدارک دیده اند، این پرسش مطرح می شود که بعد از راه ندادن دوربین های صدا و سیما به محل برگزاری مسابقات لیگ و جام حذفی، سوژه ی برنامه های مرتبط با فوتبال از کجا تامین می شود؟
تنها تهیه ی برنامه نیست که مشکلاتی برای رسانه ی ملی ایجاد می کند؛ بلکه این رسانه قراردادهایی را با شرکت های مختلف در قبال پخش آگهی بازرگانی در زمان برگزاری مسابقات فوتبال امضا کرده که در صورت پخش نشدن مسابقات باید هزینه های آن را خود پرداخت کند.
هاشمی طبا با اشاره به قراردادهایی را که صدا و سیما با شرکت های مختلف در قبال پخش آگهی بازرگانی در زمان برگزاری مسابقات فوتبال امضا کرده، گفت: در صورت پخش نشدن زنده ی مسابقات فوتبال، صدا و سیما باید هزینه ی فسخ این قراردادها را بپردازند و این مساله به این سازمان یک ضرر هنگفت وارد می کند.
اما همه ی زیان های این مشاجره متوجه صدا وسیما نیست چرا که خود فدراسیون هم از این وضعیت آسیب می بیند. پخش تلویزیونی مسابقات فوتبال یکی از شاخصه های مهم برای یک لیگ حرفه یی از نظر کنفدراسیون فوتبال آسیا است. از سوی دیگر قوانین کنفدراسیون آسیا صراحت دارند که مسابقات لیگ های حرفه یی باید به دقت تصویربرداری شوند تا این مساله مانع از هرگونه شایبه در مورد بازی ها باشد.
عزیزالله محمدی رییس اتحادیه ی فوتبال ایران در ادامه ی گفت و گو با پژوهشگر ایرنا گفت: مهمترین آسیب این کار کسر سهمیه ی آسیایی ایران در لیگ قهرمانان این قاره است؛ زیرا بر اساس قوانین کنفدراسیون فوتبال آسیا حق پخش یکی از شرایط مهم حرفه یی شدن لیگ ها است.
اما آسیب های جدال صدا و سیما و فدراسیون فوتبال به اینجا ختم نمی شود؛ حمایت کنندگان مالی تیم های لیگ برتری با علم به اینکه کالای آنها در زمان پخش مستقیم مسابقات در معرض دید بینندگان قرار می گیرید در برخی از موارد هزینه های میلیاردی به باشگاه ها پرداخت کرده اند و ادامه ی این روند موجب می شود تا اسپانسرها قراردادهای خود را فسخ کنند.
عزیزالله محمدی پخش تلویزیونی را یکی از مهمترین شرایط حامیان مالی تیم ها دانست و گفت: اگر نگاهی به فوتبال بانوان در کشور داشته باشیم متوجه می شویم کمتر حمایت کننده ی مالی دارند؛ زیرا مسابقات آنها از رسانه ی ملی پخش نمی شود.
هاشمی طبا هم در این زمینه موافق نظر محمدی بود و گفت: پخش تلویزیونی یکی از محرک های حامیان مالی تیم ها است. در صورت پخش نشدن مسابقات از رسانه ی ملی به حتم حامیان مالی تیم ها نیز نمی توانند سرمایه گذاری برای تبلیغ کالای خود بر روی پیراهن و کنار میادین فوتبال داشته باشند.
از طرف دیگر پخش نشدن بازی ها از نظر فنی هم می تواند آسیب مهمی را به کیفیت قضاوت داوران وارد کند؛ چرا که وجود دوربین های تلویزیونی و ثبت شدن دقیق رخدادهای یک بازی عامل مهمی در حساسیت و دقت داوران در کار خود خواهد شد.
هواداران فوتبال، سرمایه های اصلی این ورزش محسوب می شوند. در سال های گذشته از تعداد هوادارانی که برای تماشای فوتبال به ورزشگاه می آیند روز به روز کاسته می شود و بسیاری از آنها بازی های تیم محبوبشان را از کانال های مختلف تلویزیونی دنبال می کنند. حال که صداوسیما و فدراسیون فوتبال تصمیم گرفته بازی ها را پخش نکنند، تکلیف فوتبال دوستان ایرانی چه خواهد شد؟
* گروه پژوهش‌های خبری ايرنا