مشروح گفت‌وگوي دکتر حسن بشیر درباره آسیب‌شناسی مصوبات شوراي عالي انقلاب فرهنگي در ادامه آمده است:
- رهبر معظم انقلاب در بند اول حکم آغاز دوره جدید فعالیت شورای عالی انقلاب فرهنگی، بر تحقق و اجرای سریع و کامل تصمیمات و مصوبات و پیگیری آن‌ها تا حصول نتیجه کامل تاکید کردند. سوال این است که علت اجرایی نشدن مصوبات یا ضعف درعرصه اجرا چیست و چگونه می‌توان این مشکل را برطرف کرد؟
قطعاً تاکید مقام معظم رهبری بر تحقق و اجرای سریع و کامل تصمیمات و مصوبات و پیگیری آن‌ها تا حصول نتیجه کامل، حاکی از نگرانی عمیق ایشان در مورد حوزه فرهنگ در سطوح مختلف است. اما ابقای اعضای مزبور و افزایش ۳ نفر به این اعضا، به معنای این است که با توجه به تجربیات و موفقیت‌های حتی نسبی این شورا، ادامه حیات آن را ضروری دانسته ولی به همه اعضا، تاکید می‌فرمایند که باید با حساسیت و سرعت بیشتر، بر تحقق مصوبات و تصمیمات اتخاذ شده تا رسیدن به نتیجه کامل همت کنند. تحلیل این فرمایش بیانگر چند نکته مهم است:
(1) بسیاری از مصوبات قبلی، ناظر به بسیاری از مسائل مهم فرهنگی بوده‌اند و راه طی شده، راهی درست و صحیح بوده است.
(2) تصمیمات قبلی قابل پذیرش بوده و باید بر آن‌ها تاکید کرد.
(3) بخشی از مصوبات و تصمیمات قبلی اجرایی نشده که باید اجرایی شوند. حداقل تا حصول نتیجه کامل اجرایی نشده‌اند.
(4) بخشی از مصوبات قبلی به اجرا درآمده‌اند، اما یا به طور ناقص بوده یا پیگیری لازم درباره هر کدام صورت نگرفته است.
(5) اتخاذ تصمیمات و مصوبات کافی نبوده و لازم است تا حصول نتیجه‌گیری کامل، شورا کار را ادامه دهد. به عبارت دیگر، مسئولیت شورا فقط در حوزه مصوبات نبوده و نظارت و پیگیری بر اجرا نیز بخش مهمی از مسئولیت آن را تشکیل می‌دهد، موضوعی که متاسفانه تا اندازه زیادی از آن غفلت شده است.
(6) واژه «سریع» برای تحقق تصمیمات و مصوبات نیز بیانگر آن است که اگرچه شاید مصوباتی با سرعت انجام می‌گیرد و شورا تصور می‌کند که با اتخاذ تصمیمات به وظیفه خود عمل کرده است، ولی این چنین نیست و اصل مسئله در تحقق کامل این مصوبات است، نه فقط اتخاذ تصمیمات و ابلاغ مصوبات.
(7) مسئله دیگری که از این فرمایش به دست می‌آید، وجود مشکل نسبتاً جدی میان «اتخاذ تصمیمات» و «اجرای مصوبات» است. این مسئله هم در شیوه مصوبات، هم در روش ابلاغ، هم در نظارت بر اجرا و هم در پیگیری اجرا باید مورد دقت قرار گیرد و درباره همه آن‌ها تجدیدنظر شود.
(8) تاکید معظم له بر اولویت اصلی شورا در تحقق کامل مصوبات، به این معناست که کثرت مصوبات لزوماً نمی‌تواند دلیلی بر کارایی باشد بلکه گاه این کثرت مانع از تحقق آن‌ها نیز می‌شود. این نکته، بسیار نکته مهم و ظریفی است که مقام معظم رهبری به آن توجه داشته و تاکید فرموده‌اند. به عبارت دیگر، کثرت جلسات، تعدد مصوبات، تنوع ابلاغیه‌ها و مانند آن، گرچه نشان‌دهنده بخشی از فعالیت‌ها و کارایی شوراست، اما اصل مسئله چیز دیگری است؛ چگونه این مصوبات به اجرا درآمده‌اند. این خود باید مورد تحلیل دقیق‌تر قرار گیرد. آیا انتخاب موضوع در زمان و موقعیت مناسب بوده است؟ آیا تصمیمات مناسب زمان و موقعیت بوده‌اند؟ آیا اصلاً تصمیمات و مصوبات قابلیت اجرایی دارند؟ آیا بخش‌های اجرایی کشور، فهم، ضرورت و مسئولیت کافی برای اجرای این مصوبات را دارند؟ آیا زمینه‌سازی کافی برای اجرایی کردن این مصوبات ایجاد شده است؟ آیا گفتمان‌سازی اجتماعی برای این موارد در جامعه صورت گرفته است؟ این‌ها همه مواردی هستند که در اجرایی کردن مصوبات، مهم و ضروری بوده که تا کنون نشان می‌دهد به خوبی مورد توجه قرار نگرفته‌اند.
البته تحلیل عمیق‌تر این چند جمله اول از بیانات رهبری می‌تواند موارد دیگری را مطرح کند که به لحاظ اختصار به همین مقدار اکتفا می‌شود.
- به نظر جنابعالي آیا مصوبات بار اجرایی کمتری داشته است یا اینکه اعتقاد به اجرا ضعیف بوده یا پیگیری لازم صورت نگرفته است؟ آیا همین موضوع حکایت از مظلومیت فرهنگ نمی‌کند؟
همه آنچه گفته شده به نظرم وارد است. البته تلاش شد در پاسخ به سوال اول به برخی از این موارد اشاره شود، اما در حقیقت فراتر از این است که فقط موضوع تصمیمات و اجرایی شدن آن‌ها اولین و آخرین مسئله شورا باشد. این تنها نکته اولی است که مورد تاکید مقام معظم رهبری بوده است. ۶ بند دیگر، در حقیقت، تفسیرکننده بند اول است. به این معنا که اگر تصمیمات و مصوبات اجرایی نشده‌اند، شاید بخش عمده آن‌ها این است که سیاست‌گذاری فرهنگی شورا هنوز در سطح مناسب نبوده و به همین دلیل با وجود اینکه جلسات قبلی تشکیل شده‌اند و موجب تشکر بوده‌اند، اما باید اصل سیاست‌گذاری در این زمینه تغییر کند یا حداقل تکمیل شود.
آنچه در سوال به مظلومیت فرهنگ اشاره شده است، به نظرم، بیش از آنکه اصل فرهنگ مظلوم واقع شده باشد، جامعه اسلامی ما مظلوم واقع شده است. در زمانی که فرهنگ غنی و عمیق اسلامی وجود داشته باشد، و قدرت حاکمیتی نیز در حد بالا و مطلوب و جامعه نیز تشنه اجرا و فعال‌سازی فرهنگ اسلامی باشند، غفلت در این زمینه نه تنها جایز نیست، بلکه ظلمی بزرگ به همه اقشار جامعه است. این ظلم، ظلم بزرگی است که هم شامل اصل فرهنگ می‌شود، و هم شامل جامعه ما می‌شود و هم ظلمی است که بر جوامع دیگر جاری شده است. تحقق فرهنگ اسلامی در جامعه ما، نمونه‌ای برای جوامع دیگر خواهد بود که از آن تبعیت کنند و بدین وسیله می‌توان اصول اسلامی الهی را در جهان محقق کرد. شورا که یکی از مهم‌ترین ارکان نظام برای ساماندهی وضعیت فرهنگی است باید چنین افق بزرگی را برای تحقق فرهنگ اسلامی برای خود ترسیم کند و از محصور شدن در تصمیمات حاشیه‌ای، محلی و بدون توجه به آینده‌نگری و جهانی بودن آن‌ها، با جدیت و تلاش پرهیز کند.
قطعا تاکید مقام معظم رهبری بر تحقق و اجرای سریع و کامل تصمیمات حاکی از نگرانی عمیق ایشان در مورد حوزه فرهنگ در سطوح مختلف است. این موضوع که مسئولیت شورا فقط در حوزه مصوبات نبوده و نظارت و پیگیری بر اجرا نیز بخش مهمی از مسئولیت آن را تشکیل می‌دهد، تا اندازه زیادی مورد غفلت قرار گرفته بود.
۶ بند دیگر، در حقیقت، تفسیر کننده بند اول است؛ به این معنا که اگر تصمیمات و مصوبات اجرایی نشده‌اند، شاید بخش عمده آن‌ها به این دلیل باشد که سیاست‌گذاری فرهنگی شورا هنوز در سطح مناسب نبوده است.
- تحلیل شما از اولویت‌های دیگر به ویژه بندهای مربوط به مسائل فرهنگی چیست؟
به نظرمن نکات شش‌گانه بعدی، نقشه کامل فرهنگی این شورا را برای سال‌های بعد به خوبی ترسیم می‌کند. نگاهی به این نقشه معنایی و نکات مهم در این جا ضروری به نظر می‌رسد:
(1) «برخورد فعال و مبتکرانه با جبهه‌بندی آشکار فرهنگی» میان هواداران فرهنگ انقلابی و اسلامی و معارضان معاند با آن، نکته مهم دیگری است که بیانگر این است که این تفکیک باید با آگاهی، دقت، تبیین، تدبیر و گفتمان‌سازی صورت گیرد. این مسئله نه تنها در داخل کشور اهمیت دارد بلکه باید خارج از کشور نیز مورد توجه قرار گیرد که تا کنون شورا به این نکته توجه جدی نداشته است.
برای رسیدن به این مقصود، شورا باید تدابیری اتخاذ کند که شیوه دلگرمی و امیدواری و اطمینان را برای انقلابیون و معتقدان به فرهنگ اسلامی ایجاد و معارضان را نگران و ناامید کند. کاری که متاسفانه به خوبی صورت نگرفته و شاید هم اصلاً مورد توجه به عنوان یک مسئولیت مهم شورا نبوده است.
برخورد فعال و مبتکرانه در اینجا معنای بسیار عمیق و مهمی دارد، هم فعال بودن، هم سریع بودن، هم توانمند بودن و هم کارا بودن که همراه با خلاقیت و ابتکار باشد، مهم است. گرفتن تصمیمات مشابه، با کارایی پایین و بدون مطالعه دقیق اجتماعی، فرهنگی و سیاسی نمی‌تواند تصمیماتی صحیح و قابل اجرا باشد.
(2) توجه به رویش‌های معتنابه و جوشش‌های فراوان فعالیت‌های فرهنگی در سطوح مردمی، مسئله مهم دیگری است که باید شورا به آن توجه دقیق داشته باشد. این خود بیانگر آن است که اولاً شورا، تا کنون، توجه کافی به جوشش‌ها و فعالیت‌های مردمی در سطوح فرهنگی نداشته، ثانیاً آن‌ها را به خوبی شناسایی نکرده، ثالثاً به خوبی از آن‌ها استفاده نکرده و آن‌ها را به شکل درست وارد میدان فرهنگی نکرده است.
به عبارت دیگر، شورا به اشتباه خود در زمینه انحصار مسئولیت فرهنگی در حوزه دولتی و عدم توجه به قدرت مردم در کمک به حوزه فرهنگ هنوز واقف نبوده و همان راه را ادامه می‌دهد. در این جاست که باید این سیاست کاملاً تغییر کند و مردم، همگام و همراه با دولت به مسئله فرهنگ نه تنها توجه داشته باشند بلکه باید توسط شورا و نیز سایر دستگاه‌های اجرایی مورد عنایت قرار گیرد و از قدرت و امکانات و اعتقادات آنان به خوبی استفاده شود.
(3) بحث محصولات و کالاهای فرهنگی در کشور، متاسفانه در سطوح مختلف محتوایی و شکلی در حد فرهنگ والای اسلامی نیست و باید شورا به این مسئله مهم توجه جدی داشته باشد، مسئله‌ای که متاسفانه تا کنون شورا نتوانسته یا نخواسته به شکل مناسب در مورد آن تصمیم‌گیری کند و یا مورد بحث و بررسی قرار دهد.
(4) حرکت علمی و فناوری کشور از اساسی‌ترین اولویت‌های کشور است. معظم له در سخنرانی اخیر نیز تاکید فرمودند که افزایش تعداد مقالات گرچه مفید می‌باشد، اما همه کار علمی این نیست که در تعداد مقالات محصور باشد.
این نکته بسیار مهمی است که متاسفانه توسط استادان و دانشگاه‌ها نیز مورد غفلت قرار گرفته است. شورا باید ساز و کارهای گوناگون ارزش‌گذاری علمی در کنار توسعه علمی و فناوری کشور را مورد توجه قرار دهد و به این مسئله حیاتی بیش از گذشته توجه کند. این امر نکته دیگری را بیان می‌کند که فرهنگ بدون علم و فناوری در شرایط کنونی جهانی نه تنها معنا ندارد، بلکه این دو با همدیگر پیوسته می‌باشند. بنابراین، نمی‌توان مفهومی از فرهنگ والا بدون پیشرفت‌های علمی و فناوری مناسب را برای کشور طراحی کرد و این دو باید همزمان و همگام با همدیگر مورد توجه قرار گیرند.
(5) مهندسی فرهنگی که قبلاً توسط معظم له مطرح شده، مدتی است که به فراموشی سپرده شده است و به واژه‌ای تبدیل شده که از اصل محتوایی آن دور شده است. مهندسی فرهنگی، حداقل در سطح پایین آن، تحول در نظام آموزشی و علمی و فرهنگی کشور و ایجاد نوسازی در همه ساختارهای محتوایی و شکلی آن با اتخاذ مدیریت مناسب، مهندسی مطلوب و طراحی کارا می‌باشد.
این مسئله باید مورد توجه شورا و کلیه دستگاه‌های اجرایی کشور قرار گیرد. در همین راستا، تحول در علوم انسانی که «هنوز به سرانجام مطلوب نرسیده است»، باید مورد توجه قرار گرفته و مهندسی و مدیریت جدیدی را در مورد آن به کار برد. به عبارت دیگر، تاکنون هر آنچه که در این زمینه گفته شده و اتخاذ شده نه تنها شاید نامناسب باشد، بلکه حداقل نامناسب، غیرمطلوب، ناکارا و غیرمدبرانه بوده و عمیق و اجرایی نبوده است و باید به این مسئله نگاه جدیدی انداخت.
(6) شورا نباید به هیچ وجه از تشکیل جلسات با ویژگی‌های ذیل غفلت ورزد.
- جلسات به طور منظم و به موقع تشکیل شود. گرچه خود این امر بیانگر این است که گاهی نیز چنین نبوده است، اما تاکید بر دو ویژگی «منظم بودن» و «به موقع» بودن بیانگر اهمیت آن بیش از گذشته است. به موقع بودن، نیز بیانگر امر دیگری است که نه تنها ناظر به تشکیل جلسه در زمان مقرر است، بلکه در زمان مناسب، به روز بودن، توجه به زمان طرح مسائل و غیره نیز می‌تواند باشد که باید مورد دقت قرار گیرد.
- حضور فعال و با مطالعه و سازنده اعضای شورا در این زمینه نیز با مشکل روبه رو بوده است که مورد تاکید معظم له قرار گرفته است. حضور فعال، تنها حضور شکلی و به موقع از نظر زمان جلسه نیست، بلکه این حضور باید فعال باشد که این فعالیت باید توام با «مطالعه» و «سازندگی» باشد. به عبارت دیگر حضور سازنده و با مطالعه قبلی در شورا عامل موثری در موفقیت شوراست.
- تاکید بر حضور فعال، با مطالعه و سازنده نه تنها باید شامل کلیه اعضای حقیقی باشد، بلکه باید رؤسای محترم قوای سه گانه نیز با همین ویژگی‌ها در جلسات حضور داشته باشند. این حضور همچنان باید فعال، با مطالعه و سازنده باشد.
- شورا برای بحث و بررسی، علاوه بر مطالعه قبلی، باید وقت و زمان کافی داشته باشد و لازم است که همراه با همت و تلاش کافی، برای بررسی مسائل فرهنگی اقدام و تصمیمات خود را با همین ویژگی اتخاذ کند و از شتابزدگی در این زمینه به شدت پرهیز کند. مصوبات باید از پختگی، کارایی، جامعیت و تناسب همه جانبه با مسائل مختلف جامعه و امکانات قوای سه گانه برخوردار باشد.
- منبع: وب سايت شخصي دكتر حسن بشير