این نوع نگاه جدی به حروف و تایپوگرافی در طراحی پوستر با «نمایشگاه سالانه تایپوگرافی پوستر ایران» با موضوع اسماءالحسنی که همه ساله در شکلی عمومی در ماه مبارک رمضان برگزار میشود مضاعف شده و به این حوزه از هنر گرافیک جنبه دینی نیز بخشیده است.
انتخاب پوسترها و داوری آثار سومین نمایشگاه سالانه تایپوگرافی اسماءالحسنی توسط یک هیأت پنج نفره که پس از رایزنی و بررسیهای علمی تعیین شدهاند، روز دوشنبه 22مرداد ماه 1386 انجام خواهد شد. این داوران که به گفته علی وزیریان -دبیر نمایشگاه- از طیفهای گوناگون برگزیده شدهاند، در این دوره به خاطر اینکه معمولاً نسل جوان طراح گرافیک از نمایشگاه استقبال بیشتری میکنند از میان جوانانی که از نظر سنی در یک رده قرار دارند برگزیده شدهاند.
وزیریان همچنین از چگونگی ترکیب هیأت داوران خبر داد و افزود: «این هیأت را به ترتیب فرزاد ادیبی،کوروش پارسانژاد، پریسا تشکری، مهدی سعیدی و سید حسن موسی زاده تشکیل میدهند که هر یک در زمینه فعالیتهای گرافیکی دارای سابقه و تجربیات بسیار هستند.»
همان طور که پیشتر نیز اعلام شده بود، این نمایشگاه سالانه میکوشد تا با توجه به جایگاه حروف، واژهها و نحوه نگارش آن در فرهنگ و هنر اسلامی نه تنها بر ترویج حروف نگاری و خط خوش که نشانة فرهنگ سنتی است؛ بلکه با مد نظر قرار دادن تربیت و تهذیب روح هنرمند مسلمان، بر عرصههای تازه از هنر تایپوگرافی پوستر تاکید کرده و تلاش در گسترش قالبهای تازه و صورتهای امروزی آن دارد.
نمایشگاه امسال قطعاً نسبت به سالهای گذشته دارای تفاوتهایی خواهد بود و علی وزیریان که مسئولیت نمایشگاه را بر عهده دارد درباره تفاوت این نمایشگاه با سالهای گذشته میگوید: «این سومین نمایشگاه تایپوگرافی بوده و ما کوشیدهایم تا تغییراتی نسبت به سالهای گذشته داشته باشیم، از این جهت که بتوانیم اشکالاتی که در نمایشگاههای دورههای گذشته به چشم میخورد را برای امسال برطرف کنیم.
از جمله اینکه در دورههای پیشین اسماءالحسنی که شامل بخش مسابقه میشد، طراحان از اسمائی استفاده میکردند که خیلی کوتاه بود یا بسیار پیچیده و همین کار داوری را برای داوران دشوار میکرد و همین شد که امسال اسماء خاصی را مانند ارحمالراحمین، احکمالحاکمین، مالکالملک و... برگزیدیم تا طراحان با توجه به آنها به ایجاد اثر بپردازند و داوری هر چه دقیقتر باشد. دیگر اینکه هر سال تنها یک هفته به برگزاری نمایشگاه اختصاص داده میشد؛ اما امسال زمان نمایشگاه بیشتر شده و این برای خبرنگاران فرصت خوبی است تا بتوانند درباره نمایشگاه اطلاعرسانی کنند.»
از آنجا که واژه هنر همواره با نوآوری و خلاقیت به کار میرود، قطعاً معیار اصلی این داوران برای انتخاب آثار نمایشگاه این دوره ایدههای نو خواهد بود و به گفته کوروش پارسانژاد، معیارها قطعاً معیارهایی است که داوران به صورت مشترک آنها را در نظر میگیرند و در کل مهمترین ویژگی کار داوری این است که آثاری برای نمایشگاه انتخاب شود که نحوه فکر و اجرا که دو رکن اصلی فرآیند به وجود آمدن یک اثر گرافیکی است را به نحو مطلوبی در خود داشته باشند.
پریسا تشکری نیز بر اهمیت به کارگیری ایدههای نو در زمینه آفرینش آثار تأکید میکند و میافزاید: «در گزینش آثار نمایشگاه امسال، صد درصد ایدههای نو که در زمینه تایپوگرافی و با همین بیان اجرا شده باشد، تکنیکهای نو، دوری از تکرار و گرتهبرداری و کپی از آثار گذشته و چون اسماءالحسنی یک ریشه اسلامی دارد و نگارش حروف و کلمات در کانون هنرهای بصری از منزلت خاص و ممتازی در هنرهای اسلامی برخوردار است و در ایران هم برگزار میشود، قطعا داشتن ریشه و نگرش ایرانی و اسلامی بسیار مدنظر قرار خواهد گرفت.»
وی درباره لزوم برگزاری نمایشگاههایی مانند اسماءالحسنی بر این باور است که به طور کلی هر فعالیت فرهنگی که در سطح کشور انجام گیرد، یک حرکت مثبت تلقی میشود و از آنجا که کشور ما یک کشور اسلامی است، در این نمایشگاه فرصت خوبی وجود دارد تا با استفاده از هنر تایپوگرافی، اسماءالحسنی به شکل زیبایی طراحی و ارائه شود.
پارسانژاد نیز به عنوان دیگر عضو هیأت داوران ضمن اشاره به اهمیت مذهب در ایران، در نظر گرفتن ماه رمضان را برای زمان برگزاری نمایشگاه بسیار مناسب دانست و گفت: «به هر حال ما در کشوری زندگی میکنیم که مذهب در آن بسیار ریشهدار بوده و کسانی که برای این نمایشگاه گرد هم آمدهاند، دارای تعلقات مذهبی عمیقی هستند و موضوع آن نیز مذهبی است.
به همین خاطر، نمایشگاه را در ماه رمضان که دارای ویژگیهای مذهبی خاص خود برای مسلمانان و ایرانیان بوده برگزار میکنند و کوشیدهاند تا این دو مورد را هم از نظر مضمونی و زمانی ربط بدهند.»
وی همچنین درباره برگزیدن واژههای خاص برای طراحی پوسترها در نمایشگاه امسال و موضوع آن میافزاید: «حروفنگاری و الهامپذیری و تاثیر از خوشنویسی سنتی در قالب پوستر میتواند یکی از مضمونهای هنرهای بصری امروز برای اسماءالحسنی باشد. درست است که این نمایشگاه تایپوگرافی است؛ اما در عین حال موضوعی نیز هست و یک سری اسماءالحسنی به هنرمندان داده شده تا بتوانند با الهام از این اسماء یک اثر هنری تازهای بیافرینند.
علاوه بر آن، فرآیند خلق یک اثر از زمانی که هنرمند به آن فکر میکند تا زمانی که کار آن را آغاز میکند و در نهایت از نظر اجرا تمام میکند، باید با قواعد و مفاهیم کلی گرافیک هماهنگ باشد. مسئله دیگری که مورد توجه قرار میگیرد ابتکار و نوآوری در آثار شرکتکننده و شیوه بیان آنهاست؛ بدین معنا که اثر برگزیده باید دارای شیوه خاصی در بیان موضوع بوده که به نسبت سایر آثار قدرتمندتر است.
به هر حال مقولهای مانند گرافیک، مقولهای است که معمولاً سفارش کارهای بعدی را به دنبال دارد و کار سفارش گرفته شده و بر اساس آن کار رقمی هم دریافت میشود. در نتیجه، خواه نا خواه با موضوع سفارش سر و کار داریم و این قبیل نمایشگاهها را هم تا حدی میتوان نوعی سفارش دانست و اصولاً گرافیک دارای خصلت موضوعی بودن است.»
تولد تایپوگرافی را میتوان تا حدی همزمان با هنر گرافیک دانست که امروز بیش از پیش مورد توجه همگان و به ویژه قشر جوان قرار گرفته است.
با توجه به چند نمایشگاه اخیر که در ایران برگزار شده است، میتوان گفت که برخی استعدادهای جوان در راه هستند و عدهای از هنرمندان به ویژه جوانان هستند که به ایدههای نو میرسند و باید تشویق شده و در برابر کار حرفه ای قرار گیرند و این مجال برای آنان فراهم آید که ایدههای خود را در سطح حرفه ای بیان کنند و تنها در حد یک نمایشگاه، پوستر یا تایپ باقی نمانند و بتوانند آثار خود را به شکل اجرایی در جامعه و با حضور مردم قرار دهند؛ چرا که گرافیک رشته ای است کاربردی و ارتباط با مخاطب مهمترین بخش آن است.
اگر قرار باشد این آثار تنها برای هنرمندان و کارشناسان به نمایش درآید، رسالت اصلی خود را که پیامرسانی به جامعه است و یک رسانه به شمار میآید از دست میدهد. پیشنهاد میشود که موسسات گوناگون از این هنرمندان جوان و آثار آنان برای فعالیتهای خود بهره بگیرند تا این هنرمندان نیز بتوانند از ایدههای خود به صورت اجرایی استفاده کنند.
آخرین مهلت فرستادن آثار به دبیرخانه جشنواره 17 مرداد ماه امسال اعلام شده است و کلیه آثار پذیرفته شده توسط هیأت داوران در کتاب نمایشگاه به چاپ خواهد رسید. همچنین قرار است این نمایشگاه از سوی برخی نهادها و سازمانها حمایت میشود که هنوز به دلیل قطعی نشدن، اطلاع دقیقی در این زمینه در دست نیست؛ اما به زودی نهادهای حمایت کننده اعلام خواهند شد.