همین اتفاق موجب شده با پدیده‌های جدیدی روبه‌رو شویم که شاید در کمتر جایی از جهان شاهد آن باشیم. به خصوص صفحات ستاره‌ها و هنرمندان که بیشتر جایی است برای ارائه اخبار و اطلاعات و از طرف دیگر هواداران تصور می‌کنند از طریق این شبکه اجتماعی می‌توانند با آن فرد ارتباط برقرار کنند.
اما بعد از مدتی که می‌بینند این ارتباط یک طرفه است یا تصاویری گذاشته می‌شود که با مزاج آنها سازگار نیست، شروع به رفتارهایی می‌کنند که چندان خوشایند به نظر نمی‌رسد. در همین زمینه با دکتر یونس شکرخواه، استاد ارتباطات که خود در این شبکه‌های اجتماعی فعال است و مطالعات و تحقیقاتی هم در این‌باره داشته، گفت‌وگو کردیم.
- جایی برای روایت‌های دیداری
به نظر دکتر شکرخواه تعریف اینستاگرام بین هنرمندان و ستاره‌ها تا حدودی تغییر کرده: اینستاگرام در واقع شبکه‌ای اجتماعی برای روایت‌های دیداری است ولی بعضی‌ها از آن استفاده متنی می‌کنند؛ بالاخره در شبکه‌ای با ۲۰۰ میلیون کاربر می‌شود هر نوع رفتاری را دید. از جنبه ارتباطی باید بگویم این شبکه اساسا زیرساخت خوبی برای خبر رسانی سیستماتیک نیست. شبکه‌های دیگری می‌توانند برای این منظور بهتر جواب دهند. از توئیت‌های کوتاه تا متون بلند فیس‌بوکی.
- اکثریت آماتور، اقلیت حرفه‌ای
آن‌طور که به نظر می‌رسد، این شبکه اجتماعی برای طرفداران ستاره‌ها بیشتر شبیه جایی است که تصور می‌کنند با آن می‌توانند با هنرمند موردعلاقه خود ارتباط بگیرند. در صورتی که این ارتباط یک‌طرفه است و همین ارتباط یک‌طرفه باعث دلزدگی مردم می‌شود.
یونس شکرخواه در پاسخ به این سوال که مردم چگونه باید با این شبکه اجتماعی ارتباط برقرار کرده تا بتوانند درست از آن استفاده کنند، می‌گوید: یک‌طرفه که البته نیست؛ ولی چون کلا موبایل پایه چنین شبکه‌ای است، چندان ظرفیت متنی ندارد و به همین دلیل هم هست که حتی پیش‌فرض برنامه، طوری طراحی شده که کامنت‌های طولانی به صورت مختصر به نمایش درآیند و حتی در صفحه کامنت‌ها هم پنهان شوند و شما اگر تمایل به خواندن همه کامنت‌های یک عکس دارید، ناچارید دوباره دستور لود سایر کامنت‌ها را بدهید. مردم هم باید به مرور زمان با خواندن ادبیات مرتبط با این بحث، به این نکته برسند که اینستاگرام جای حرف نیست، بلکه فرصتی است برای اینکه گالری اکثریت آماتور در کنار اقلیت حرفه‌ای قرار گیرد. اصلا کجای جهان شما آرشیوی سراغ دارید که ۲۰ میلیارد عکس داشته باشد. میزان متن در این شبکه بسیار ناچیز است و قابل‌اعتنا نیست.
- عدم آشنایی باماهیت رسانه‌ها
اینستاگرام مسیر بین آدم‌ها را کوتاه کرده؛ چه برای مردم عادی، چه برای هنرمندان. اما به درستی از این اتفاق استفاده نمی‌شود.
سوال اینجاست که چطور باید مردم را به این موضوع متوجه کرد و اصلا این اتفاق به خاطر عملکرد مردم است یا ستاره‌ها؟ یا به دلیل ندانستن کارکرد این شبکه اجتماعی؟
دکتر شکرخواه پاسخ می‌دهد: ببینید ستاره‌ها همه جای جهان دنبال ارائه خود هستند. پس از این جهت نمی‌شود از آنها ایراد گرفت که چرا این کار را می‌کنند. از طرف دیگر فراموش نکنید که پدیده استاردام (stardom) یا همان امپراتوری ستاره‌ای هم که اطراف ستاره‌ها پدید می‌آید، از طریق همین هواخواهان شکل می‌گیرد. اما واقعیت مساله این است که این بازی در اینستاگرام قابل تعقیب نیست و فروکش خواهد کرد. هر رسانه‌ای ظرفیت تعریف‌شده‌ای برای اتفاقی که به آن دامن می‌زند، دارد. نه تلویزیون را می‌شود به رادیو تبدیل کرد و نه رادیو را به تلویزیون. مساله اصلی به نظر من عدم‌آشنایی با ماهیت رسانه‌هاست. ببینید یک نوع تبلیغات در جهان وجود دارد که به آن «فراخوان به عمل» می‌گوییم و در دنیا به CTA معروف است. اینستاگرام دنیای امروز و فردای این نوع تبلیغات است؛ اما بعید می‌دانم اینجا حتی کسی با گوشه‌هایی از آن آشنا باشد. همین الان شرکت‌های بزرگ بین‌المللی، اینستاگرام را به ابزار پرقدرت بازاریابی تبدیل کرده‌اند و خوب هم جواب گرفته‌اند. پس اینستا صرفا رفتارها و رویه‌های موجود و حتی ظاهرا غالب نیست.»
- اینستاگرام شبکه این ارتباط نیست
دیده شده که در پیج استارها مردم بعضا واکنش‌های قهری نسبت به عکس‌ها نشان می‌دهند و نسبت به تصاویر و مطالبی که می‌گذارند، گارد می‌گیرند. مثلا الناز شاکر دوست در ونیز عکسی از میز صبحانه‌اش در یک رستوران انداخته و با واکنش تند کاربران روبه‌رو شده است و عکس‌العمل‌های خوبی نشان ندادند و با جملات و الفاظ نادرست عکس گذاشته شده را زیر سوال برده‌اند.
این استاد ارتباطات در این خصوص که همین مساله نمودی از تغییر کاربری اینستاگرام نیست، می‌گوید: نه نیست. رفتار ناهنجار همه‌جا هست اما مشت نمونه خروار که نیست. من هم آن عکس را دیدم، البته نه در اکانت پرایوت این بازیگر، چون اساسا اکانت‌های پرایوت را فالو نمی‌کنم، بلکه آن را در صفحه روزنامه‌ای در اینستا دیدم و جز برخی از واکنش‌ها، بیشتر آنها متمرکز بر مقوله بازیگری بود. ببینید مهم نیست که این متون تکریم هستند یا تندگویی و پرخاشگری، چون اساسا اینستاگرام شبکه این رفتار و ارتباط نیست. موضوع بسیار بسیار روشن است. اینستاگرام از آغاز یک فریاد بلند داشته است: پایان متن؛ آغاز عکس.
منبع: همشهری جوان