به گزارش ايرنا، هشت گونه خرس در دنیا زیست می‌کند که دو گونه آن شامل خرس قهوه‌ای و سیاه آسیایی در ایران زندگی می‌کند.
زیستگاه خرس سیاه آسیایی به استان‌های کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان محدود می‌شود و خرس قهوه‌ای نیز در بیش‌تر زیستگاه‌های موجود در رشته کوه‌های البرز و زاگرس شامل استان‌های تهران، گلستان، گیلان، مازندران، آذربایجان شرقی و غربی، کهگیلویه و بویراحمد و سایر استان‌های این رشته کوه‌ها زندگی می‌کنند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد خرس سیاه آسیایی یکی از گونه‌های آسیب‌پذیر در جهان است که زیرگونه بلوچی که پراکندگی آن محدود به پاکستان و جنوب شرقی ایران در سه استان هرمزگان، کرمان و سیستان و بلوچستان است زیرگونه‌ای به شدت در معرض خطر انقراض است.
کیوان هوشمند مدیر دیده‌بان محیط زیست و حیات وحش ایران گفت: هر دو گونه خرس سیاه و قهوه‌ای جزو گونه‌های حمایت شده‌اند اما متاسفانه تاکنون مطالعات جامعی درباره جمعیت این گونه در ایران انجام نشده است. اما آمارهای تلف شدن دو گونه نشان می‌دهد وضعیت گونه خرس سیاه بحرانی‌تر است.
وی افزود: برخی آمارها و بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود 50 قلاده (فرد) خرس سیاه در کشور باقی مانده است که برای حفاظت قطعا به حمایت و توجه بیش‌تری نیاز دارند.
برخی کارشناسان و محققان حیات وحش معتقدند به کار بردن واحد شمارش‌هایی مانند "قلاده" یا "قطعه" یادآور اسارت و مرگ حیوانات است بنابر این در تلاشند تا واحدهای شمارش را تغییر دهند، به عنوان مثال به جای "قطعه" برای پرنده از "بال" و به جای " قلاده" برای خرس از "فرد" استفاده شود.
هوشمند گفت: از ابتدای سال جاری تاکنون 16 فرد خرس در کشور تلف شده است البته این آمار رسمی است که اعلام شده اما قطعا آمار بسیار بیش‌تر از این است زیرا تعداد زیادی از خرس ها که تلف می شوند دیده نمی‌شوند.
آخرین خرسی که تلف شده است به روش مرگ آرام در استان مازندران بود که به علت ضایعه نخاعی به مرگ محکوم شد، از ابتدای سال جاری تاکنون این سومین مورد به روش مرگ خاموش بوده است.
این فعال محیط زیست گفت: با توجه به توسعه روزافزون فعالیت‌های انسانی از جمله گسترش شبکه جاده‌ای و توسعه جوامع محلی، از بین رفتن زیستگاه‌های جنگلی بر اثر خشکسالی، گسترش اراضی کشاورزی به ویژه باغات و قطع درختان برای استفاده به عنوان سوخت و دیگر مصارف، چرای دام اهلی و فشار آن بر زیستگاه‌های طبیعی از جمله عوامل تهدید حیات خرس‌ها در کشور است.
وی گفت: متاسفانه برنامه حفاظتی برای خرس‌ها تعریف نشده است که سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان متولی حفاظت از تنوع زیستی کشور باید به این بخش توجه ویژه‌ای داشته باشد.
هوشمند افزود: خرس‌ها بیش‌تر برای پوستشان شکار می‌شوند اما نسبت به مکان‌های مختلف و اعتقادات خاص آن منطقه از دیگر اعضای حیوان حتی از گوشت آن هم استفاده می‌شود.
وی با بیان این که سرشماری گوشتخواران تقریبا با سختی انجام می‌شود گفت: خرس‌ها از اوایل زمستان تا اوایل بهار در خواب زمستانی هستند و بعد از آن در فصل بهار جفت‌گیری می‌کنند.
به گفته وی هر خرس در هر بارداری توان به دنیا آوردن یک تا 3 توله را دارد که معمولا به مدت دو سال از توله‌های خود محافظت می‌کند.
وی تاکید کرد: حفظ این گونه‌های ارزشمند نیازمند مطالعه و برنامه‌ریزی جامع کارشناسی و اجرای دقیق این برنامه در تمامی زیستگاه‌های خرس در کشور است و در غیر این صورت آینده روشنی در انتظار خرس‌های ایران نخواهد بود.
هوشمند گفت: انجام مطالعات جامع و شناخت رفتار خرس‌ها، شناسایی و حفاظت از زیستگاه‌های طبیعی خرس، جبران خسارات وارده از سود خرس به باغداران و افراد محلی، آموزش و فرهنگ‌سازی در جوامع محلی زیستگاه‌های خرس، افزایش جریمه و شدت برخورد با عاملین کشتار خرس‌ها از جمله مواردی است که می‌تواند در حفظ این گونه ارزشمند تاثیرگذار باشد.
مجید خرازیان مقدم مدیر کل تنوع زیستی و حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست نیز اظهار کرد: در حال تهیه و تدوین برنامه عمل حفاظت از خرس‌های کشور هستیم.
وی افزود: برنامه‌های حفاظتی برای خرس‌های سیاه در سه استان کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان در قالب برگزاری کارگاه‌های آموزشی آغاز شده است.
مدیر کل تنوع زیستی و حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست گفت: برنامه حفاظت از خرس قهوه‌ای نیز تا پایان سال جاری در قالب برنامه عمل تهیه می‌شود.
13 فروردین 1393 در روز انس با طبیعت نیروهای یگان محیط زیست شهرستان کلاردشت لاشه یک خرس قهوه‌ای نر و بالغ را که با شلیک گلوله از اسلحه شکاری کشته شده بود کشف کردند که به منظور فروش پوست شکار شده بود.
پس از آن در 26 فروردین یک توله خرس قهوه‌ای به دلیل نامعلومی تنها و بدون مادر خود وارد باغی در شهرستان مرودشت شده بود که به دنبال تماس صاحب باغ، توسط نیروهای یگان محیط زیست مرودشت زنده‌گیری و به مرکز تیمار و نگه‌داری حیات وحش در پاسگاه مرکزی محیط‌بانی پارک ملی بمو در نزدیکی شیراز تحویل شد.
این توله خرس همان شب به طور عجیبی در حالی که فنس‌های محل نگه‌داری سالم بود ناپدید شده و هرگز پیدا نشد.
در روزهای نخست اردیبهشت ماه سال جاری لاشه یک توله خرس سیاه آسیایی در حاشیه باغ‌های روستای برنطین از توابع شهرستان رودان هرمزگان درحالی کشف شده که لاشه توله خرس به آتش کشیده شده بود.
این لاشه به احتمال زیاد متعلق به یکی از دو توله خرسی بود که بهمن ماه 1392 درون یک باغ مشاهده و سپس ناپدید شدند.
اردیبشهت ماه 93 یک ماده خرس قهوه‌ای در مناطق جنگلی حوزه اسلام آباد غرب کرمانشاه با وضعیت جسمی نامناسب مشاهده و پس از زنده‌گیری توسط محیط بانان به تهران منتقل شد.
زندگی این ماده خرس به دلیل ضایعات برگشت‌ناپذیر ناشی از شلیک اسلحه شکاری و وجود تعداد بی‌شماری ساچمه در اندام حیاتی از جمله جمجمه، مغز و قفسه سینه با روش مرگ بدون درد پایان یافت.
اوایل خرداد ماه به دنبال دریافت گزارشی مبنی بر کشتار یک خرس قهوه‌ای در منطقه حفاظت شده سفید کوه در استان لرستان، محیط بانان عازم محدوده مذکور شده و با لاشه یک ماده خرس قهوه‌ای و لاشه توله‌اش مواجه شدند.
محیط بانان حین بررسی محدوده وقوع کشتار متوجه صدای توله خرس دیگری شده ند که همچنان زنده است اما متاسفانه موفق به گرفتن آن نشده و این توله خرس با مشاهده محیط بانان فرار کرده بود.
توله خرس مشاهده شده توله دوم ماده خرس کشته شده بود که به طریق نامعلومی در زمان حادثه از دست عاملین کشتار مخفی شده و جان سالم به در برده است.
9 خرداد 1393 یک خرس سیاه آسیایی بر اثر برخورد با یک خودروی سنگین در یکی از محورهای شهرستان رودان در استان هرمزگان کشته شد.
خرس مذکور که یک خرس سیاه بالغ بود تا مدتی پس از برخورد با خودرو همچنان زنده بود و سعی داشت خود را از حاشیه جاده به سمت کوه بکشاند اما بر اثر شدت جراحات وارده تلف شد.
هجدهم تیرماه سال جاری نیز یک توله خرس قهوه‌ای بر اثر برخورد با خودروهای عبوری در محور کرمانشاه - ایلام در گردنه قلاجه واقع در منطقه حفاظت شده قلاجه تلف شد.
خودرویی که با توله خرس برخورد کرده بود پس از تصادف توقف نکرده و گریخته بود در صورتی که اگر راننده آن خودرو با کمی مسئولیت‌پذیری پس از برخورد با حیوان موضوع را گزارش داده بود شاید این توله خرس نجات می‌یافت.
21 مرداد ماه 93 محیط بانان شهرستان فیروزکوه حین گشت‌زنی در ارتفاعات بهنک واقع در منطقه آزاد ارجمند با لاشه یک خرس قهوه‌ای عظیم‌الجثه مواجه شدند.
با توجه به زخم‌های متعدد در بدن این خرس و این که طی ماه‌های قبل از مشاهده لاشه خرس شکایات متعددی از سوی زنبورداران و افراد محلی مبنی بر وارد آمدن خسارت توسط خرس به کندوهای عسل مخابره شده بود، به احتمال فراوان این خرس توسط زنبورداران منطقه کشته شده است.
15شهریور 1393 گشت سیار یگان محیط زیست آذربایجان شرقی حین پایش منطقه حفاظت شده ارسباران با لاشه یک خرس قهوه‌ای بالغ مواجه شدند که بر اثر برخورد با خودروهای عبوری تلف شده بود.
این حادثه در نیمه‌های شب رخ داد و خودرویی که با این خرس برخورد کرده بود پس از حادثه توقف نکرده و از منطقه خارج شده بود.
در اواخر شهریورماه سال جاری نیروهای یگان محیط زیست استان گلستان به دنبال دریافت اطلاعاتی مبنی بر شکار یک خرس قهوه‌ای در مناطق جنگلی شهرستان بهشهر و تلاش شکارچیان برای فروش پوست خرس، با فروشنده وارد مذاکره شده و در جریان عملیاتی وی را دستگیر می‌کنند.
بررسی پوست خرس قهوه‌ای شکار شده نشان می‌داد که پوست کاملا تازه بوده و شکار خرس حداکثر چند روز قبل رخ داده است به نحوی که وجود خون در پوست و حتی درون بینی خرس کاملا مشهود بود.
متهم در جریان بازجویی‌ها به شکار خرس قهوه‌ای 3 روز پیش از دستگیری در مناطق جنگلی شهرستان بهشهر اعتراف می‌کند.
25شهریورماه به دنبال تماس تلفنی اهالی روستای آهار در شهرستان شمیرانات استان تهران مبنی بر مشاهده یک خرس و دو توله‌اش در نزدیکی روستا، محیط بانان راهی منطقه مذکور شده و با پیکر بی‌حرکت یک خرس مواجه شدند که دو توله خرس نیز در اطراف خرس مادر حضور داشتند.
دقایقی پیش از حضور تیم امدادی در محل، توله خرس‌ها به سمت ارتفاعات حرکت کرده و محیط بانان موفق به گرفتن آنها نشدند.
بررسی‌ها نشان می‌داد خونریزی شدید در اندام داخلی ماده خرس که بر اثر مسمومیت با والفارین (مرگ موش) رخ داده است، علت اصلی مرگ ماده خرس است.
6 مهر ماه سال جاری به دنبال دریافت گزارشی از چوپانان منطقه دودانگه ساری مبنی بر مشاهده یک خرس آسیب‌دیده، محیط بانان و دامپزشک اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران عازم محل مربوطه شده و خرسی را مشاهده کردند که قادر به حرکت دادن پاهای خود نبوده و با کمک دو دست خود را بر روی زمین می‌کشید.
پس از انتقال خرس به تهران و انجام اقدامات درمانی در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران شواهد نشان می‌داد این ماده خرس چندین روز با تحمل درد و رنج ناشی از وجود تعدادی ساچمه در بدن اندام تحتانی زندگی کرده و به دلیل ناتوانی در تغذیه بسیار لاغر و ضعیف شده است اما برخورد و ورود یکی از ساچمه‌ها به درون ستون مهره‌ها منجر به بروز ضایعه نخاعی و فلج شدن اندام تحتانی از جمله هر دو پا در خرس شده بود.
نهایتا این خرس نیز با تشخیص تیم دامپزشکی، به دلیل برگشت‌ناپذیر بودن ضایعات و به جهت کاهش درد و رنج حیوان، به روش مرگ آرام و با تزریق دارو به زندگی ماده خرس قهوه‌ای پایان داده شد.
6آبان 1393 لاشه یک خرس قهوه‌ای بالغ در منطقه حفاظت شده دنا در نزدیکی روستای خفر مشاهده شد.
بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌داد این خرس که بالغ و جنسیت آن نر بوده بر اثر شلیک گلوله از پای درآمده است و با توجه به فصل رسیدن سیب در باغات روستای خفر به احتمال فراوان پس از آنکه این خرس برای تغذیه از درختان سیب به یک باغ سیب نزدیک شده هدف گلوله قرار گرفته است.