انجمن كوهنوردان ايران از سال 1384هر سال و همزمان با اين روز، با همكاري باشگاه‌هاي ورزشي و فرهنگي مختلف، همايش‌ها، صعودها و برنامه‌هاي پاكسازي كوهستان را به انجام رسانده است. امسال نيز همزمان با روزجهاني كوهستان(20آذر) همايشي از سوي انجمن كوهنوردان با همكاري فدراسيون كوهنوردي و انجمن حفظ محيط كوهستان برگزار شد.
سازمان خواربار و كشاورزي ملل متحد (FAO) هر سال يك موضوع براي روز جهاني كوهستان تعيين مي‌كند. موضوع امسال، «كشاورزي خانوادگي در كوهستان» (Mountain Family Farmers) است كه مي‌تواند تضمين‌كننده«تغذيه مردم و مراقبت از زمين» باشد.
كشاورزي در كوهستان، كه تا حد زيادي كشاورزي خانوادگي است، قرن‌ها به توسعه پايدار كمك كرده است. مردم ساكن در مناطق كوهستاني با گذشت نسل‌ها، راه‌هاي كشاورزي در شرايط دشوار را دريافته‌اند و طيف وسيعي از محصولات را كه در ارتفاعات مختلف، با شرايط اقليمي و شيب‌هاي متفاوت سازگار شده، توليد كرده‌اند. كشاورزان مناطق كوهستاني نسبت به كشاورزان ديگر تمايل بيشتري به تنوع دارند و اين باعث انعطاف پذيري آنان در شرايط مختلف مي‌شود. تنوع، همچنين سبب كم شدن آفت‌ها و بيماري‌ها، و افزايش پايداري خاك مي‌شود و در مجموع موجب هماهنگي كشاورزي با زيست‌بوم مي‌شود.
در ايران، شماري از محصولات بسيار باارزش كاملا وابسته به محيط‌هاي كوهستاني هستند كه براي مثال مي‌توان از گردو و فندق ياد كرد. همچنين بهترين و بيشترين محصول سيب و سيب‌زميني، در زمين‌هاي كوهپايه و در باغ‌ها و كشتزارهايي كه به‌صورت خانوادگي مديريت مي‌شوند، به عمل مي‌آيد. محصولات جنبي ديگري مانند كتيرا، انغوزه، باريجه، آويشن و گزانگبين هم از محيط پرتنوع كوهستان برداشت مي‌شود كه نقش مؤثري در اداره زندگي خانوارهاي كوه‌نشين دارد. كشاورزي، در مفهوم كلي، شامل دامداري هم مي‌شود كه اين فعاليت، در كشور ما نقش بسيار مهمي در تأمين معيشت مردم كوه‌نشين به‌ويژه عشاير دارد؛ بيش از نيمي از گوشت قرمز كشور از طريق دام سبك (گوسفند و بز) تأمين مي‌شود كه وابستگي كامل به مراتع، به‌ويژه مراتع كوهستاني دارند. برآوردها نشان مي‌د هدكه معيشت حدود 5ميليون نفر از جمعيت كشور، وابسته به مراتع است كه عمدتا كوهستاني هستند.
با تمام كاركردهاي ارزشمند كوهستان، امروزه اين محيط‌ها در معرض فرسايش و تخريب ناشي از مديريت غلط، استفاده خارج از ظرفيت، معدنكاري، سدسازي و اجراي طرح‌هاي اقتصادي زودبازده هستند. در شرايطي كه چالش تأمين آب مي‌رود به معضلي فاجعه‌آميز براي كشور بدل شود، جا دارد كه با رجوع به تجربه‌هاي ارزشمند مردم كوه‌نشين و به كارگيري اصول امروزين «زيست پايدار»، كوه‌ها اين منابع آب و خوراك را براي خود و نسل‌هاي آينده حفاظت كنيم.
عباس محمدي
مدير گروه ديده‌بان كوهستان انجمن كوهنوردان ايران