ژیمناستیک ورزشی است که در آن حرکات نیازمند قدرت، انعطاف بدنی، چابکی، تعادل و هماهنگی اعضای بدن هستند.
ژیمناستیک از تمرینات ورزشی که در یونان باستان انجام می‌شد، تکامل پیدا کرده و در سطح بین‌المللی زیر نظر فدراسیون بین‌المللی ژیمناستیک اداره می‌شود.
معروف‌ترین بخش این رشته ورزشی ژیمناستیک هنری است که در مسابقات آن ورزشکاران در رشته‌های حرکات زمینی، پرش از خرک، پارالل ناهمسطح و چوب به رقابت با یکدیگر می‌پردازند. ژیمناستیک یک ورزش المپیکی است و از اولین دوره المپیک تاکنون در برنامه این مسابقات قرار داشته است.
هم‌اکنون ژیمناستیک المپیک از 18رویداد ورزشی جداگانه تشکیل می‌شود که 14رقابت در ژیمناستیک هنری، 2رقابت در ژیمناستیک موزون و 2رقابت در ترامپولین است.
ژیمناستیک در سطح تفریحی و به خصوص به عنوان تمرینات انعطاف بدنی بسیار محبوب است. در سطح قهرمانی این رشته به تمرینات بی‌وقفه و آمادگی جسمانی بسیار بالا در اتمام ابعاد از جمله بنیه و استقامت قوی نیاز دارد.
ژیمناستیک هرچند یک رشته ورزشی بدون برخورد است اما ورزش پرآسیبی است. فرودهای سنگین، افت‌ها و یا برخورد به ابزار تمرینی ممکن است باعث آسیب‌دیدگی شود. اولین ملتی که ژیمناستیک را بنیان و آن را نام نهاد یونانیان قدیم بودند.
ابتدا اصول ورزش در یونان خیلی خشن و ناصحیح بود و اولین نتیجه از ورزش را بزرگ كردن عضلات بدن می‌دانستند. بعدها ورزش در یونان به شکل ریسمان‌بازی (جان‌بازی) درآمد و برای آن اهمیت زیادی قایل بودند و عمل‌کنندگان آن را آکروبات می‌نامیدند و این نوع حرکات را آکروباتیک می‌گفتند.
به محل‌هايی که در آنجا ورزش می‌کردند ژیمنازیوم گفته می‌شد که مهم‌ترین آن‌ها یکی لیسه و دیگری آکادمی نام داشت.
- تاریخچه ژیمناستیک
کلمه ژیمناستیک یک لغت یونانی است. از چهارصد سال پیش نوعی ژیمناستیک در چین متداول بوده که از آن برای آماده نمودن جوانان جهت جنگ و همچنین بهبود بعضی از ضایعات بدنی استفاده می‌کردند.
یونانی‌ها حرکات و عملیات ورزشی (ژیمناستیک) را با وسایل ابتدايی و موجود انجام می‌دادند در صورتی که رومی‌ها، روی وسایل کار می‌کردند. موقعی که دولت روم ضعیف شد، مردم دیگر از خودشان رغبتی به ژیمناستیک نشان ندادند.
فقط سربازان، ژیمناستیک تمرین می‌کردند و همچنین عده‌ای عملیات ژیمناستیک را در سیرک‌ها و برای امرار معاش به نمایش می‌گذاشتند. تا آغاز دوره رنسانس هیچ علاقه‌ای جهت پیشرفت این ورزش نشان داده نشد تا بالاخره موکولیالیس ایتالیايی کتاب مفیدی درباره هنر ژیمناستیک انتشار كرد.
پس از آن، این ورزش به تدریج در بیشتر کشورهای اروپايی مانند آلمان، دانمارک، فرانسه، سويیس و غیره رونق یافت. جان بیس اولین اروپايی بود که تمرینات مدرن شده ژیمناستیک را تدریس كرد، سپس جان گوتس موتس اولین فردی بود که کتابی درباره ژیمناستیک جدید در سال1792 چاپ و منتشر كرد و به پدربزرگ ژیمناستیک معروف شد.
- تاریخچه ژیمناستیک در المپیک
خوش‌اندامی، ریتم، مهارت و حرکت جنبشی تنها بعضی از مشخصات ژیمناستیک هستند و اين رشته یکی از ورزش‌های محبوب بازی‌های المپیک به شمار مي‌رود.
ورزشکار بدون همراهی موزیک و تنها به وسیله بدن خودش یا به وسیله به‌کارگیری اسباب، یک سری از هنرهاي ورزشي را ترکیب کرده و بدین وسیله نظر میلیون‌ها تماشاچی را جذب می‌کند. رشته‌های ژیمناستیک به ترتیب نظم و رشد بین‌المللی عبارتند از ژیمناستیک هنری، ژیمناستیک ریتمیک، ترامپولین، آکروباتیک، ورزش هوازی (آیروبیک) و ژیمناستیک کلی.
ژیمناستیک در المپیک شامل ژیمناستیک هنری برای مردان و زنان، ژیمناستیک ریتمیک و ترامپولین انفرادی برای مردان و زنان است. در اولین دوره بازی‌های المپیک نوین که سال1896 در آتن برپا شد، ژیمناستیک آقایان به‌عنوان یک رشته از بازی‌ها منظور شده بود و متعاقب آن در بازی‌های المپیک 1928 آمستردام ژیمناستیک بانوان هم وارد مسابقات المپیک شد.
- تاریخچه ژیمناستیک در ایران
بیش از 60سال پیش، این ورزش در ایران متداول شد. از جمله کسانی که برای پیشرفت ژیمناستیک در این مرز و بوم فعالیت كرده‌اند، در مرحله اول آقایان پادگرنی، مرحوم دکتر بنايی، مرحوم مهران، میراحمد صفوی، و دکتر حاج عظیمی و سپس آقایان محمدتقی وصالی، مرتضی بنايی و... را می‌توان نام برد.
از ایران برای اولین‌بار مرحوم علی یزدان‌داد برای تماشا و نظارت و کسب تجربه در بازی‌های المپیک 48لندن شرکت کرد و سپس تیم ژیمناستیک ایران در سال1951 در مسابقات بین‌المللی ژیمناستیک که در شهر فلورانس ایتالیا برگزار شد به سرپرستی آقای محمد نامجو شرکت كرد.
در حال حاضر کشورهای آلمان، روسیه، آمریکا، کره، ژاپن و چین در مسابقات جهانی و المپیک امتیازات بیشتری نسبت به سایر کشورها دارند.
ژیمناستیک نخستین بار و به‌طور غیررسمی در سال1352 توسط شخصی به نام امان پادگرنی که یک روسی بود به ایران آورده شد. پادگرنی در ورزش‌های دبستانی با حرکات ریتمیک و ژیمناستیک کار خود را در شهر تبریز آغاز كرد و بعدها به تهران آمد. در تهران نیز افرادی چون محمود اسحاقی، میراحمد صفوی و عده‌ای دیگر برای نخستین بار ژیمناستیک را آغاز کردند.
فعالیت‌های اولیه ژیمناست‌ها در محل غورخانه پارک شهر فعلی انجام می‌شد.
- اطلاعات عمومی
ورزش ژیمناستیک تبلوری از حرکات بسیار زیبای انسان است که قدرت، استقامت، انعطاف و زیبايی اندام را به‌وجود می‌آورد. تحرک و زیبايی این ورزش نه‌تنها موجب گرایش تعداد بیشتر ورزشکاران شده، بلکه تماشاچیان زیادی را نیز به خود جذب كرده است.
ورزش ژیمناستیک در دو بخش انجام می‌شود؛ بخش حرکات زمینی با حرکاتی که روی تشک مخصوص انجام می‌گیرد و بخش حرکاتی که بر روی وسایل انجام می‌شود. در حرکت بر روی وسایل می‌توان از دار حلقه، بارفیکس، پارالل، چوب موازی، خرک حلقه و خرک پرش نام برد. مسابقات ژیمناستیک در طی دو مرحله است و هر ورزشکار می‌تواند برنامه خود راارائه دهد.
- تجهیزات مورد نیاز
خرک حلقه
خرک پرش
میانه بارفیکس
دار حلقه
میله موازی (پارالل)
چوب موازنه
ترامپولین
ترامپولین یکی از وسایل تمرينی ژیمناستیک است که شامل پارچه ضخیم و محکمی است که به‌وسیله تعدادی فنر از چهار طرف بر یک چارچوب فلزی بسته شده است.
- موارد ایمنی در ژیمناستیک
تمام وسایل و تجهیزات ژیمناستیک باید به نحو مطلوبی مهار شده باشد تا ژیمناست هنگام کار بر روی آن دچار سانحه نشود. این ثابت‌سازی معمولا به‌وسیله کابل و پیچ حلقه‌ای فولادی صورت می‌گیرد.
تمام قسمت‌هايی که ممکن است به نحوی با ورزشکار برخورد كند، باید کاملا پوشیده باشد. مردان ژیمناست باید در تمام رقابت‌ها پیراهن ورزشی رکابی بپوشند و در قسمت‌های خرک حلقه، پارالل و بارفیکس از شلوار ورزشی بلند و سفید با کفش ژیمناستیک یا جوراب استفاده كنند.
در حرکات زمینی می‌توان از همین لباس و یا شورت ورزشی و بدون استفاده از کفش یاد شده استفاده کرد.
- آشنایی با ورزش ترامپولین
ترامپولین یا جست‌ورزی یکی از رشته‌های ورزشی ژیمناستیک است. مسابقات این رشته بر روی وسیله‌ای به نام ترامپولین (جستانه) انجام می‌شود که یکی از اسباب‌های تمرینی مهم ورزش ژیمناستیک است.
مسابقات این ورزش به صورت انفرادی و یا دونفره برگزار می‌شود. فردی که به اجرای حرکات ورزشی-نمایشی بر روی جستانه می‌پردازد، جست‌ورز نامیده می‌شود. اولین مسابقات بر‌گزارشده ترامپولین در مدارس و دانشگاه‌های آمریکا و اروپا بوده که بدون قوانین خاصی انجام می‌شده است. در دهه1950 میلادی به تدریج قوانینی برای این ورزش تدوین شد.
ترامپولین در بازی‌های المپیک تابستانی2000 برای اولین‌بار در المپیک به عنوان یکی از بخش‌های ورزش ژیمناستیک برگزار شد.
ترامپولین اسبابی است مثل تختخواب چهارگوش، از جنس برزنت که با کمک‌فنرهایي از اطراف به یک چارچوب فلزی وصل می‌شود و ارتفاع آن از سطح زمین 90سانتی‌متر است. بر روی ترامپولین بالا و پايین می‌پرند و در هوا با مهارت به اجرای حرکات آکروباتیک می‌پردازند و پیچ و تاب‌های زیبايی به بدن خود می‌دهند. گفته می‌شود که ترامپولین در آلاسکا شروع شد.
جایی که اسکیموها با هم بر روی پوست شیرماهی به هوا می‌پریدند. مشابه همین روش، آتش‌نشانان نیز از پارچه‌های محکمی برای نجات زندگی افراد استفاده می‌کردند.
وقتی خانه‌ای به کلی در آتش می‌سوخت، برای نجات ساکنان آن خانه، آن‌ها را از پنجره به بیرون و بر روی همین پارچه‌ها پرتاب می‌کردند. در فرودگاه انکوراژ در آلاسکا کارت‌پستال‌هایی وجود دارد که اسکیموها را در حال پرش روی پوست شیرماهی نشان می‌دهد.
همچنین شواهدی دیگر در انگلیس وجود دارد که پرتاب شدن تعدادی از افراد را به هوا توسط عده دیگر از مردم که پتویی را نگه داشتند نشان می‌دهد. اما شکی نیست که در سال‌های اولیه قرن بیستم نمایش‌هایی در معرض ديد همگان قرار گرفت که در آن‌ها از تخته پرش در صحنه برای سرگرم کردن تماشاگران استفاده می‌شده است.
تخته پرش در واقع شکلی از ترامپولین کوچک است که با ملافه یا سایر لوازم رختخواب پوشیده شده و آکروباتیست یا بندباز در روی آن به اجرای شیرین‌کاری می‌پردازد.
بسیاری تصور می‌کنند ترامپولین یک بازی برای کودکان است، ولی تنها یک بازی نیست و در اصل یک ورزش برای سلامتی کلیه اعضای خانواده از کوچک تا بزرگ است. همه اعضای خانواده از خانم‌ها و آقايان گرفته تا بچه‌های کوچک می‌توانند به راحتی و با هزینه خیلی اندک از این ورزش زیبا که بسیار دارای خواص سلامتی و درمانی است، استفاده كنند.
با انجام حرکات ورزشی با استفاده از این دستگاه عواملی نظیر کاهش وزن، دفع سموم بدن، افزایش انرژی، تقویت مفاصل، تسکین و آرامش سیستم عصبی بدن و همچنین سلامت جسمانی و ایجاد روحیه مفرح و شاد ایجاد می‌شود.
- فوايد پرش ریتمیک در روی ترامپولین
وزن را کاهش می‌دهد: در صورت داشتن اضافه وزن زیاد، با روزی 25دقیقه تمرين، در هر 15روز 3کیلوگرم کاهش وزن تضمینی خواهید داشت.
دفع سموم: غدد لنفاوی مانند قلب به صورت یک پمپ کار نمی‌کند، جهت تحریک جریان غدد لنفاوی نیاز به نیروی جاذبه زمین و تحرک عضله است كه پرش ریتمیک در روی ترامپولین هر دوی آن‌ها را انجام می‌دهد.
افزایش درجه حرارت بدن موجب عرق کردن می‌شود. بدین ترتیب مواد زايد اسیدی از طریق پوست دفع می‌شوند. از طریق پرش و با تراکم عضلات بزرگ، اکسیژن به تمام بافت‌ها انتقال داده می‌شود. همچنين اعضاي موجود در قسمت شکم را تحریک نموده و به دفع مواد زايد جامد از روده‌ها کمک می‌کند.
افزایش انرژی: پرش ریتمیک عضلات بزرگ بدن را به کار می‌اندازد، تنفس و جريان خون را افزایش داده و ریتم قلب را منظم می‌کند و این مساله باعث تسریع گردش خون شده و اکسیژن و مواد غذایی که به سلول‌ها می‌روند را افزایش داده، سطح انرژی بدن را بالا برده و باعث شادابی و نشاط شما می‌شود.
از مفاصل حفاظت می‌کند: پرش، ورزش سبک، بی‌خطر و موثر است. پرش در ترامپولین در مقایسه با ورزش‌های مشابه که در روی زمین انجام می‌شود ضرباتی که بر روی مفاصل احساس می‌شود را کاهش داده و ورزش را آسان‌تر و مطمئن‌تر می‌سازد. بنابراین در برابر مشکلات مفاصل و کمردرد ورزش بسیار موثری است.
سیستم دفاعی بدن را تقویت می‌کند: اکثر سلول‌های سیستم دفاعی بدن توسط سیستم لنفاوی منتقل می‌شوند. بهبود جریان غدد لنفاوی باعث افزایش تحرک و فعالیت این سلول‌ها در بدن می‌شود، بدین ترتیب به بدن برای مبارزه با عفونت‌ها و بیماری‌ها کمک می‌کند.
سیستم عصبی را تسکین نموده و توسعه می‌دهد: با انجام حکات پرشی یعنی حرکات ریتمیک به سمت بالا و پایین، بدن خود را بهتر احساس خواهیم کرد و حواس خاصی به نام حواس پوستی تحریک خواهند شد. از طرفی پرش مرتب و پشت سر هم باعث می‌شود تا شما همه‌چیز را فراموش کرده و احساس آرامش و شادی کنید.
با جلسه‌ای 5دقیقه شروع کنید و با در نظر گرفتن وضعیت جسمانی خود مدت آن را افزایش دهید، از هفته‌ای 3جلسه شروع كرده تا روزی 3جلسه تمرین کنید.
منبع: همشهري‌تماشاگر